28-29/9: poëzie les 1

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Pak alvast: Nieuw Nederlands en je laptop

Laptops blijven nog dicht

Deze les

• Klassikale uitleg poëzie: 
• Wat is poëzie, vorm, soorten rijm en versvormen
• Zelfstandig oefenen met een opdracht
• Evt. tijd voor boekopdracht 1
  

Lesdoelen

• Je weet wat het verschil is tussen proza en poëzie;
• Je kunt uitleggen wat poëzie is;
• Je kunt verschillende soorten rijm en versvormen herkennen.

Wat is proza?

Wat is poëzie?

Waarom poëzie?

Wat is poëzie?

Verzamelnaam voor gedichten (en liedteksten)

• In een gedicht heeft alles betekenis
• Afwijkende leestekens en hoofdletters, afbreken van zinnen,  strofebouw,  rijm en beeldspraak.
• Typografie: versregels lopen niet over hele breedte van de bladzijde

Waarom poëzie?

• Wat je zelf niet onder woorden kunt brengen, kunnen sommige dichters wel
  
• Dat kan troost bieden
• En daarnaast: humoristisch, ter vermaak! 

Poëzie analyseren

• Soms moeilijk te begrijpen
• Analyse kan je daarbij helpen = hulpmiddel om het gedicht vervolgens te interpreteren 
• Nu: vorm, rijm en vaste vormen
• Volgende les: beeldspraak, stijlfiguren en parafraseren

1. Vorm

- Tel het aantal regels Soms is dat betekenisvol

 

- Als het gedicht uit meerdere strofen bestaat, benoem je de strofen

- Aantal regels bepaalt hoe je de strofe noemt

- 2 regels: distichon  

- 3 regels: terzine

- 4 regels: kwatrijn

- 5 regels: kwintet

- 6 regels: sextet

- 7 regels: septet

- 8 regels: octaaf

Enjambement

Tel het aantal regels én het aantal zinnen

• Aantal zinnen vaak niet gelijk aan aantal versregels; 
• Veel zinnen worden aan het einde van de regel afgebroken
• Enjambement: het afbreken van een zin op een grammaticaal onlogische plaats
• Vestigt de nadruk op bepaalde woorden die
  aan het begin of eind van een versregel staan. 

2. Rijm

• Rijm: het herhalen van beklemtoonde lettergrepen met dezelfde klank
• Stap 1: rijmschema maken 
• Hiervoor kijk je naar de woorden aan het eind van de versregel die op elkaar rijmen (= eindrijm)
• Elke nieuwe klank krijgt een andere letter

Rijmschema's

• a a a a = slagrijm
• a a b b = gepaard rijm
• a b b a = omarmend rijm
• a b a b = gekruist rijm
• a b c b of a b a c (bijvoorbeeld) = gebroken rijm
• a b c a b c = verspringend rijm

Andere soorten rijm

• Alliteratie (beginrijm): Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan, Heerlijk Helder Heineken, De zoute zee slaakt een diepe zilte zucht
• Assonantie (klinkerrijm): de kat zat op de mat
• Binnenrijm: Het klinkt en blinkt als zon 
• Middenrijm: Niet aan t begin of aan t eind
                              Maar er midden in rijmt deze zin.

3. Vaste vorm 

Italiaans sonnet (Petrarca-sonnet)

• Veertien regels, verdeeld over vier strofen
• Twee kwatrijnen, twee terzinen 
• Wending: tegenstelling, omslag in gevoel, etc.

Engels sonnet

• Drie kwatrijnen, één distichon
• Pointe, i.p.v. wending

Aan de slag

• Opdr. 1 bij het beeldgedicht van Ted van Lieshout, blz. 207 
• Maak in tweetallen
• Bespreken doen we begin volgende les
• Klaar? Dan kan je verder met boekopdracht 1 (examensleutel via de mail)
• Of leren voor de toets of voor een ander vak

Even checken

• Wat is het verschil tussen proza en poëzie?
• 'Ik zou willen dat de wind zou gaan liggen.'
  Welk soort rijm? 
  
• Uit welke strofen bestaat een Italiaans sonnet?

Vooruitblik

• Vrijdag 29/9 voor 17:00 uur: inleveren boekopdracht 1
• Je krijgt hiervoor weer een nieuwe examensleutel (mail)
• Volgende les: beeldspraak, stijlfiguren, parafraseren

Toetsstof toetsweek:

• Proza: NN 6.1 en reader (zie reader voor literaire begrippen > staan in NN of aanvullende theorie)
• Poëzie: NN 6.2 (behalve 6.2.4)