GL Thema 1 Herhaling

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Organismen en cellen

Organismen

Alle organismen hebben levenskenmerken.

Als iets leeft, is het een organisme. 

Geen levenskenmerken = LEVENLOOS

Een organisme vertoont levenskenmerken.

Een dood organisme vertoont geen levenskenmerken meer

Een object dat nooit levenskenmerken vertoond heeft is levenloos

Levenskenmerken

• voortplanten
• groeien
• ontwikkelen
• reageren op prikkels
• bewegen
• voeden
• stofwisseling
• ademhalen
• uitscheiden

Levensfasen

Een mensen leven kun je verdelen in 8 stappen of levensfasen.

• Baby
• Peuter
• Kleuter
• (School)kind
• Puber
• Adolescent
• Volwassene
• Oudere

Peuter

• 1,5 tot 4 jaar
• Leren praten en bewegen: motorische ontwikkeling
  

Kleuters

• 4 tot 6 jaar:
• Leren spelletjes doen, beeldscherm gebruiken, fietsen, tekenen, met andere kinderen spelen.

Schoolkind

• 6 tot 12 jaar
• Leert lezen, schrijven en rekenen

Puber

• 12-16 jaar
• Groeispurt
• In de puberteit vindt ook een sterke lichamelijke en geestelijke ontwikkeling plaats.

Adolescent

• 16-21 jaar:
• Leren zelfstandig te zijn/worden

Volwassen

• Geheel zelfstandig
• Fase duurt tot ongeveer 65 jaar

Oudere of bejaarde

• Veel ouderen krijgen last van lichamelijke problemen
• Op latere leeftijd hebben ze vaak hulp nodig

levensloop: een idividu heeft een levensloop, doordat voor elk individu het leven eindigd met de dood

levenscyclus: een soort heeft een levenscyclus. doordat individuen zich blijven voortplanten blijft de soort bestaan

Bouw van een organisme

Organisatieniveaus

Orgaanstelsels

We hebben meerdere orgaanstelsel bijvoorbeeld;

• Bloedvatenstelsel
• Verteringsstelsel
• Ademhalingsstelsel

Organen.

Ons lichaam is opgebouwd uit organen.

Een orgaan voert bepaalde taken uit. 

Als organen "samenwerken" met hun taken dan horen deze bij een orgaanstelsel

Weefsels

- Tussenstof zit tussen cellen

- Deze stof kan vloeibaar of hard zijn

- Botten hebben kalkachtige stof als tussenstof

- In de hersens zit hersenvloeistof 

Weefseltypen

Cellen van dieren en planten

Plantencellen leven!

Onderdelen van een plantencel

verschil plantencel / dierlijke cel

Zie jij de verschillen tussen de dierlijke cel en de plantaardige cel?

Dit is een dierlijke cel.

Dit zie je omdat deze geen bladgroenkorrels, celwand en vacuole heeft

Dit is een plantaardige cel.

Dit zie je omdat je wel een celwand, vacuole en bladgroenkorrel kunt zien

Korrels (plastiden)

Bladgroenkorrels 

Kleurstofkorrels

Zetmeelkorrels

Korrels kunnen overgaan in een ander type, bladgroenkorrels veranderen in kleurstofkorrels ->

Zetmeelkorrels

• Zetmeelkorrels hebben geen kleur.
• Zetmeelkorrels slaan zetmeel op.

• Zetmeelkorrels komen bijvoorbeeld voor in de cellen van een aardappel. 
• Zetmeelkorrels zijn kleurloos.
• In zetmeelkorrels wordt zetmeel opgeslagen.

Chromosomen

chromosomen 

• Dit is een chromosomenportret
• Mensen hebben 23 paren chromosomen.
• Totaal 46 chromosomen.
• De paren zijn gelijk, behalve de geslachtschromosomen  (bij de man XY en vrouw XX)

DNA

• Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA.
• DNA=informatie voor al je erfelijke eigenschappen.
• Een gen is een stukje DNA.
• Cellen gebruiken alleen de genen die ze nodig hebben.

Gewone celdeling / mitose

de vorming van nieuwe cellen

Menselijke cel

In een eicel zitten 23 chromosomen.

In een zaadcel zitten 23 chromosomen.

Eicel + zaadcel = een bevruchte cel met 46 chromosomen.

Die bevruchte cel deelt > alle lichaamscellen (behalve de geslachtscellen) hebben 46 chromosomen

Geslachtscel en Lichaamscel

• Je kan het verschil noemen tussen een lichaamscel en een geslachtscel 

 Speciale celdeling / meiose / reductiedeling 

Meiose - ook wel *reductiedeling

*Reductie betekend ook wel verminderen.

Helft

Helft

Nog eens de helft

Nog eens de helft

92

46

46

92

46

46

46

23

23

23

23

Geslachtschromosomen

Geslachtschromosomen bepalen je geslacht.

Mitose stap 1

(Voor de mitose bestaat elk chromosoom uit 1 lange dunne keten DNA met eiwitten. De chromosomen zijn dan niet zichtbaar!) 

Stap 1

• Kopiëren: elke DNA keten kopieert zichzelf.
• DNA ketens worden korter en dikker

             Mitose stap 2: Start Kerndeling

Start kerndeling:

• DNA-ketens rollen op tot een spiraal: spiraliseren.
• De chromosomen worden nu zichtbaar onder de microscoop.
• DNA- ketens gaan in het midden 

     van de cel liggen

Mitose stap 3, 4 en 5: Kerndeling

• DNA ketens gaan uit elkaar, laten los op het punt waar ze vastzaten.
• Het origineel en de kopie van het chromosoom worden elk naar een andere kant van de cel getrokken
• Er worden 2 celkernen gevormd (met ieder het originele aantal chromosomen.

Cellen

Cytoplasma: dikke vloeistof in de cel.

Celmembraan: dun vlies wat de cel bij elkaar

houdt.

Celkern: regelcentrum van de cel.

Mitose Stap 5 en 6

• Er ontstaan 2 celmembranen.
  
• Nu zijn er 2 cellen ontstaan, ieder met hetzelfde informatie voor erfelijke eigenschappen
• Er vindt plasmagroei plaats zodat de cellen weer even groot worden als de originele cel

Moedercel                               Dochtercellen

Zelf aan de slag

MAKEN:

Examenopgaven (pagina 70) of Oefentoets

Klaar --> nakijken!