Les 53 en 54

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Moeilijke woorden in een tekst

Lesdoel

Je leert op welke manieren je de betekenis vindt 

van moeilijke woorden

Hoe achterhaal jij de betekenis van een moeilijk woord in een tekst?

Betekenis achterhalen

1. Begrijp je de tekst nog als je het moeilijke woord weglaat?
2. Lees terug of vooruit.
3. Is het een samenstelling van twee of meer woorden? Weet je wat die woorden los betekenen?
4. Bekijk de afbeelding bij de tekst.
5. Zoek het woord op in een (online) woordenboek.

Aan de slag

Les 53: Maak opdracht 1 t/m 11 

Als je dit al gedaan hebt, kijk je je werk goed na! (Kijk op de volgende pagina! 

Antwoorden

1 Goede antwoorden zijn: as, askorrels, (huishoudelijk) afval of huisvuil. T1

2 Nee. Het gaat er in deze tekst vooral om wat de commercieel directeur Jasper de Jong vertelt en wat zijn bedrijf doet. Het is daarvoor niet belangrijk om te weten wat een commercieel directeur precies is.

3 C 

Antwoorden

4 a ‘milieu’ en ‘verontreiniging’ T1

b ‘een afvalzak aan de straat’

c het keurmerk dat aangeeft dat de duurzame stoeptegel dezelfde sterkte heeft als een normale stoeptegel

d ‘normale’

e ‘conventionele’

5 Te beoordelen door de docent. T1

6 Je zoekt bij het hele werkwoord: ‘afdanken’. T1

Antwoorden

8 Te beoordelen door de docent. Bijvoorbeeld: T1

a esthetisch – wat met schoonheid te maken heeft – manier 2: synoniem

b gerecycled – hergebruikt – manier 2: synoniem

c impact – invloed (op het milieu) – manier 1: je kunt het woord weglaten en de zin nog steeds begrijpen

d immense – enorme – manier 5: woordenboek

9 a Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: ingebruikname, primeur, constructie, schaarse. T2

b Te beoordelen door de docent.

c Eigen antwoord.

10 Te beoordelen door de docent. I

11 Eigen antwoord. Denk hierbij aan de manieren uit de theorie. 

Retorische vraag en ironie

Lesdoel

Je leert wat een retorische vraag en ironie is.

‘Laat jij de hond even uit?’

‘Laat jij de hond even uit?’

Het is meer een mededeling dan een vraag. Er wordt geen antwoord op verwacht. Degene die de vraag stelt trekt hiermee de aandacht.

Retorische vraag

vraag waarop geen antwoord wordt verwacht

 'Een gloednieuwe telefoon, wie wil dat nou niet?'

• aandacht trekken
• geschreven als vraagzin, met vraagteken
• bij uitspreken klinkt uitroepteken
• meer mededeling dan vraag

Is dit een retorische vraag:
Weet u de weg naar het station?

1. Ja
2. Nee

Is dit een retorische vraag:
Kun je niet een beetje uit je doppen kijken?

1. Ja
2. Nee

Is dit een retorische vraag:
Wat zijn de voordelen van een elektrische fiets?

1. Ja
2. Nee

Ironie

Ironie

De schrijver zegt het tegenovergestelde van wat hij bedoelt = ironie

Ironie

• lichte vorm van spot
  
• schrijver zegt tegenovergestelde van wat hij bedoelt
  

‘Goh, precies op tijd!’ (als iemand te laat is)

'Ik hoop dat je het niet erg vindt dat ik alvast ben begonnen.' (als iemand te laat komt in de klas)

Lees je in deze zin ironie:
'Jippie! Vandaag les over ironie'

1. ja
2. nee

Lees je in deze zin ironie:
Vandaag gaat de les over tekstsoorten

1. ja
2. nee

Lees je in deze zin ironie:
Handig van jou om geen sleutel mee te nemen.

1. ja
2. nee

Aan de slag

Les 54: Maak opdracht 1 t/m 14

Als je het afhebt, dan kijk je je werk goed na: kijk op de volgende pagina's: 

Antwoorden

1 B 

2 Een retorische vraag is een vraag waarop geen antwoord wordt verwacht. Het antwoord 

ligt voor de hand. Een retorische vraag wordt geschreven met een vraagteken, maar als je

de zin uitspreekt, klinkt er eerder een uitroepteken.

3 B, C, D 

Antwoorden

4 a Met ‘Wist je dat…? probeert de schrijver de aandacht te trekken van degene voor wie de

 vraag bedoeld is. De schrijver wil de ander iets nieuws vertellen; hij hoeft niet per se te weten

 of diegene dat al wist.

b De schrijver wil de aandacht van de lezer trekken om de lezer met een grapje te vermaken.

c De schrijver wil met de retorische vraag ‘Wie is er niet groot mee geworden?’ de aandacht

 trekken. Doordat het antwoord op een retorische vraag voor de hand ligt, wekt de schrijver

 de indruk dat iedereen groot is geworden met Calvé pindakaas. 

Antwoorden

5 Hoe…willen? 

Weet…wat?

6 A 

7 Bij ironie zegt de schrijver of spreker het tegenovergestelde van wat hij bedoelt. 

In een gesprek kun je aan iemands gezichtsuitdrukking of aan de intonatie zien of horen

dat het ironie is.

Antwoorden

8 A, D, E 

9 A, C 

10 De leraar verwacht geen antwoord op de vraag. Het antwoord ligt namelijk voor de hand: 

de leerling weet niet zo veel van huiswerk maken. De leraar stelt de vraag alleen om de

aandacht van de leerling te trekken.

11 Te beoordelen door de docent

Antwoorden

12 Eigen antwoord. Bijvoorbeeld: 

Geen ironie: als je vriendin haar allermooiste jurk heeft aangetrokken en haar make-up en

haar heel mooi heeft gedaan.

Wel ironie: als je vader op zijn oude lelijke klompen naar je diploma-uitreiking komt.

13 Te beoordelen door de docent. 

14 De ‘knipoog’ wordt gebruikt om aan te geven dat het bericht ironisch is bedoeld.