Les 0: Introductie burgerlijke cultuur: Renaissance en Barok

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Les 0: Renaissance en Barok in vogelvlucht

Lesdoelen:

• Je hebt een globale overzicht van de kunstgeschiedenis tot aan / in de burgerlijke cultuur in Europa.
  
• Je kunt onderscheid maken tussen de verschillende kunstvormen en hun ontwikkeling.
  
• Je kunt kenmerken van de cultuur van de Renaissance en Barok herkennen en benoemen.
  

Hofcultuur (16e/17e eeuw)

Tijdens de periode van de Hofcultuur ontstaat een nieuwe blik op de wereld. Naast de kerk komen er andere opdrachtgevers, zoals het adellijke hof.

Het hof (zowel wereldlijk als geestelijk) is aan de macht in grote delen van Europa. Hoven waren bruisende en creatieve samenlevingen op zich, waarin honderden tot wel duizenden mensen een eigen cultuur creëerden, vaak rond een absoluut vorst. 

Waar geld is, is kunst...

Waar komen we vandaan?

3000 VC – 500 NC Klassieke Tijd -> Grieken en Romeinen, opkomst Christendom, verwoesting van klassieke cultuur

500  – 1500 Middeleeuwen -> Cultuur van de kerk

•  Sobere kunst ter lering (Romaanse stijl)
  
•  Door o.a. pelgrimages verspreiding van cultuur door Europa
  
•  Intrede pracht en praal (gotiek)
  
•  o.a. door kruistochten nieuwe kennismaking met de klassieke cultuur
  

Europa rond 1000

(Heilige Roomse rijk)

Europa rond 1500

Ontwikkeling 1: Humanisme

• Levensbeschouwing die de mens centraal stelt. Gaat uit van de waarde van de mens, in plaats van het collectief in dienst van God. 
• Ontstaat in Florence, 15e eeuw​


• Keert zich niet tegen de christelijke leer, maar ontwikkelt een zienswijze waarin de mens Gods evenbeeld wordt. ​
• Bij humanistische kunst ontstaat waardering voor de kunstenaar: talent van de kunstenaar wordt meer erkend.

Humanisme:

 Homo universalis

• Humanistisch streven: Homo Universalis:‘de man die alles kan’. 
• Leonardo Da Vinci bv. is schilder, uitvinder, filosoof, architect, schrijver, natuurkundige en meer.
• Kunstenaars gaan hun werk signeren.
  
• Kunstenaars krijgen sterrenstatus.

Da Vinci, Vitruvius en Humanisme

Renaissancekunstenaars putten uit klassieke bronnen (o.a. Vitruvius  'De Architectura', ±25 v.C.). Zij leren dat de mens is de maat van alle dingen.

God schiep de mens naar zijn evenbeeld. De proporties van het menselijk lichaam zijn dus een afspiegeling van goddelijke orde.

Vitruvius schreef: ‘Het ideale bouwwerk heeft de 

onderlinge verhoudingen van het menselijk lichaam.’

Ontwikkeling 2: 

De Renaissance (start in Italië, 15 eeuw)

In de renaissance gaat men terugkijken naar de klassieken. 

Er wordt geïnvesteerd in onderzoek naar oude bronnen.

Filosofie, kunst, wetenschap worden opnieuw belicht vanuit de heropleving (renaissance) van de klassieken.

Architectuur van de Gotiek

Architectuur van de Renaissance

De perfectie

Klassieke orden

Zuilen/timpaan/kapiteel

Symmetrie

Rondbogen

Ideale verhoudingen

Ook stadsvilla's met enorme tuinen kwamen in opkomst. (Villa Suburbia)

Beeldende kunst ontwikkelingen:

Naturalisme

Klassieke elementen (bv. contrapost)

Lijnperspectief + verkorting

Olieverf

Driehoekscompositie

Opdrachtgevers:

De adel aan de hoven

De kerk

Lijnperspectief

met 

verdwijnpunt 

 

In Duitsland

Tegenreactie van de katholieke kerk op de reformatie:

in Zuid-Europa

(Frankrijk, Italië) 

Barok: totaalkunstwerk

- Katholiek

- Contareformatie: pracht en praal in de kerk om gelovigen terug te winnen

- Kunsten zijn daar dé manier voor.

- Ook veel vorsten zijn opdrachtgever voor de kunsten (Italië is nog niet 1 land)

- Invloed Renaissance (klassieke oudheid als inspiratie)

Lodewijk XIV is de absolute vorst van Frankrijk: alleenheerser, verheerlijkt zichzelf en vergelijkt zichzelf met de zonnegod Apollo.

- Gebruikt de kunsten als propaganda. 

- Laat een enorm paleis bouwen (Versailles) met veel pracht en praal.

- Spendeert vreselijk veel geld, terwijl de bevolking arm is. 

- Op meer macht en grond belust (veel oorlog)

Paleis van Versailles

Academische dans

Lodewijk XIV richt kunst-, dans- en wetenschappelijke academies op (waarom?)

Dansacademie gevolgen:

- professionalisering en fysieke vaardigheden moeilijker.

- wordt een podiumkunst met toeschouwend publiek.

- 5 posities met als basis 'en dehors' worden vastgelegd.

Verdiepingsstof

filmpje over Leonardo da Vinci

uitlegfilmpje over schilderkunst in de Renaissance