Spelling NN havo 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

1. Persoonsvorm

Hoe vind je de persoonsvorm?

Zet de zin in een andere tijd.

Wat zijn de regels voor de persoonsvorm TT?

Ik-vorm: stam

Hij-vorm: stam+t

Staat je/jij achter persoonsvorm? stam

Meervoud: infinitief

Wat zijn de regels voor de persoonsvorm VT?

1. Zwakke werkwoorden ('t ex-kofschip)

2. Sterke werkwoorden (verandering van klank)

Voorbeelden

1. De witte was doe ik nooit bij de bonte was, zodat mijn witte kleding goed wit blijft. 

2. Max Verstappen ... (racen) maandelijks een keer op het circuit van Zandvoort. 

3. Meer dan 80.000 mensen ... (vluchten) vorige week voor aardbevingen en overstromingen.

2. Overige werkwoordsvormen

Voltooid en onvoltooid deelwoord als

bijvoeglijk naamwoord?

Infinitief

Het hele werkwoord

Gebiedende wijs

Ga staan! -> Stam van het werkwoord

Onvoltooid deelwoord

Je bent ermee bezig-> Al wandelend bespreken wij de gang van zaken.

Het hele werkwoord +d

Voltooid deelwoord

Zelfde regels als persoonsvorm verleden tijd-> 

laatste letter in 't-exkofschip'? 

3. Lastige gevallen in de werkwoordspelling

4. Hoofdletters en leestekens

HOOFDLETTER

1

Aan het begin van een zin. Let op zinnen in de directe rede.

2

Bij persoonsnamen; Sytske van der Zweep, mevrouw Van der Zweep.

3

Namen van verenigingen, bedrijven, instellingen en diensten.

4

Afleidingen van aardrijkskundige namen, merken, historische gebeurtenissen, straten, hemellichamen, gebouwen, feestdagen en titels.

4. Hoofdletters en leestekens

HOOFDLETTER - wanneer niet?!

1. Soorten; glaasje bordeaux

2. historische periodes; middeleeuwen

3. afleidingen van feestdagen; kerstvakantie

4. maanden, dagen, seizoenen; mei, zondag, lente

5. windstreken; noorden, zuiden, westen, oosten

6. Religies en afleidingen daarvan; katholiek, islam, jodendom

4. Hoofdletters en leestekens

LEESTEKENS

Punt

Aan het eind van de zin.

Bij afkortingen.

Vraagteken & uitroepteken

Aan het eind van een zin. Let op de directe rede. 

Komma

1. Voor en na een bijstelling.

2. Tussen twee persoonsvormen.

3. Tussen onderdelen van een opsomming.

4. Voor of na een aanspreking. 

5. Voor een voegwoord.

Puntkomma

1. Zinnen die sterk met elkaar samenhangen.

2. Delen van een opsomming (in zinnen).

Dubbele punt

1. Opsomming aankondigen.

2. .Verklaring aankondigen.

3. Om de directe rede aan te kondigen.

Aanhalingstekens

1. Citaat.

2. Directe rede (alleen bij gesproken tekst, geen gedachten).

5. Meervoudsvorming

Meervouden op -s: garages, dvd's, baby's, bureaus, essays.

Meervouden op -en: bomen, laarzen, dieven, takken, perziken, knieën, bacteriën

Meervouden op -eren: eieren, runderen

Vreemde meervoudsvormen: musea, data, crises, politici.

6. Verkleinwoorden

Paraplu

Baby

Tosti

Vlag                         Wat gebeurt er met het woord als je het verkleint?

Ketting

Rund

Blad

Tante

7. Tussenklank in samenstellingen

e

en

s

Tussen-s

1. Je schrijft de tussen-s als je hem hoort.
   Snelheidslimiet, landschapsarchitect
2.  Als het tweede deel van de samenstelling met een s-klank begint, is de tussen-s lastig te horen: station + chef 
3. Vervang dan het tweede deelen schrijf de -s- als je die in vergelijkbare samenstellingen hoort: stationschef, want station + klok/ stationsklok/ 
4. Soms zijn twee manieren goed: tijd(s)verschil / voorbehoed(s)middel
   

Tussen-s

Ezelsbruggetje: kroket of kat

• station + chef > stationskroket, dus stationschef
  
  
• keuken + schaar > keukenkroket, dus keukenschaar
  
  
• liefde + scène > liefdeskroket, dus liefdesscène

tussenklank in samenstellingen
(-n, s)

Hoe schrijf je de samenstellingen van de volgende woorden:

• groente + soep
• gezin + samenstelling
• rijst + vla
• seconde + wijzer
• station + chef
• spin + web
• rood + kool

Tussen-en of -e
(Zie het schema bij de theorie in de methode )

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als het linkerdeel geen zelfstandig naamwoord is
   Wel een zn: gekkenhuis, beestenbende, spinnenweb
   Geen zn: spinnewiel (want linkerdeel=werkwoord) 
                   rodekool (want linkerdeel=bijvoeglijk naamwoord)
2. als het linkerdeel een meervoud op -s (of -s en -n) heeft
   Rijstevla (rijst heeft geen meervoud) secondewijzer (secondes) groentesoep (groentes)

Tussen-en of -e

In deze gevallen schrijf je een tussen-e:

1. als er van het linkerdeel maar één in zijn soort is
   zon, maan, hel, koningin
   zonnebril, maneschijn, hellevuur, koninginnedag
2. als het linkerdeel een bijvoeglijk naamwoord versterkt
   beresterk, stekeblind, reuzeleuk
3. als de delen niet (meer) herkenbaar is als los woord
   elleboog, klerelijer, bolleboos, apegapen, dageraad, bakkebaard
   
   

tussenklank in samenstellingen
(-e, -en, s)

Hoe schrijf je de samenstellingen van de volgende woorden:

• groente + soep
• gezin + samenstelling
• rijst + vla
• seconde + wijzer
• station + chef
• spin + web
• rood + kool

• Groentesoep (meervoud: groentes)
• Gezinssamenstelling (gezinskroket)
• Rijstevla (rijst heeft geen mv)
• Secondewijzer (secondes)
• Stationschef (stationskroket)
• Spinnenweb (maar spinnewiel!)
• Rodekool (linkerdeel is geen z.n.)

8. Aan elkaar of los?

8. Aan elkaar of los?

8. Aan elkaar of los?

8. Aan elkaar of los?

Aan elkaar:

1. Samenstellingen van twee of drie woorden: schoolvakantie

2. Getallen tot en met duizend en in samenstellingen: drieduizend, zeshonderd. 

3. Combinaties van voorzetsel en bijwoord: dichtbij, naartoe.

4. Combinatie van twee voorzetsels: voorin, achterop.

5. Er, hier, daar, waar + voorzetsel: hieraan, waarvoor, daartegenover.

8. Aan elkaar of los?

Los: 

1. Getallen met miljoen of miljard: vijf miljoen, zes miljard.

2. Combinatie van voorzetsel en bijwoord als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: hij woont dicht bij de stad.

3. Combinatie van twee voorzetsels als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: ik zit graag achter op de fiets. 

5. Voorzetsels die onderdeel uitmaken van een werkwoord: inpakken, opschieten, bijzetten. 

Hoofdstuk 8: aan elkaar 

- Samenstellingen van twee of drie woorden

- Getallen tot duizend en samenstellingen met honderd en duizend (vijfduizend)

- Combinaties van een voorzetsel + bijwoord (erbij, dichtbij) --> maar los als na het voorzetsel een voornaamwoord of zelfstandig naamwoord staat (Floor woont dicht bij Tim)

- Combinaties van twee voorzetsels (voorin, achterin) --> maar los als na het voorzetsel een voornaamwoord of zelfstandig naamwoord staat (Hij zat voor in de auto)

- Voornaamwoordelijke bijwoorden: er, hier, daar, waar + voorzetsel (hieraan, waarvoor)

Hoofdstuk 8: los 

1. Getallen met miljoen of miljard: vijf miljoen, zes miljard.

2. Combinatie van voorzetsel en bijwoord als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: hij woont dicht bij de stad.

3. Combinatie van twee voorzetsels als daarna een lidwoord of zelfstandig naamwoord komt: ik zit graag achter op de fiets. 

5. Voorzetsels die onderdeel uitmaken van een werkwoord: inpakken, opschieten, bijzetten. 

Hoofdstuk 9 - Liggend streepje

Doel: koppelteken, weglatingsteken en afbreekteken juist gebruiken.

Wat valt je op aan volgende zinnen?

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

BEANTWOORD DIT BIJ DE VOLGENDE OPDRACHT:

Wat valt je op aan volgende zinnen?
- Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.
- Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair.

Weglatingsteken

• Bij samenstellingen
  
• Deel van een woord kan weggelaten worden.
• Alleen als het deel in beide woorden dezelfde betekenis heeft.

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.
Dinsdag- en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair.

Fiets-, werk- en taalvakanties zijn best populair.

Noteer het weglatingsstreepje op de juiste plek:

wielerwedstrijden en hardloopwedstrijden

Nog eens:
wiellengte of neuslengte

Kijk eens naar de volgende woorden:

radioomroep

autoongeluk

70jarige

%teken

NoordNederland

haatliefdeverhouding

Koppelteken

- om leesfouten te vermijden

zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen
- in aardrijkskundige namen met een extra toevoeging
Noord-Brabant, Zuid-Amerika, Midden-Nederland

- bij cijfers, letters en andere tekens
$-teken, vmbo-leerling, 70-jarige, tbs-kliniek

- in woorden met bepaalde voorvoegsels (zie boek)

- voor een hoofdletter

anti-Russisch, oer-Hollands

Koppelteken (vervolg)

- bij dubbele achternamen
Ernst Jansen-Steur, Hannie Werters-van de Hoek
- bij een functie, rang of titel
assistent-bedrijfsleider, minister-president

- in de combinatie 'niet + een ZN' (dit geldt ook voor andere voorvoegsels)
niet-roker, niet-alledaags, anti-roker, ex-collega, etc.

- tussen gelijkwaardige delen in een samenstelling

woon-werkverkeer, haat-liefdeverhouding, hang-en-sluitwerk, zwart-wit

Waar is het koppelteken juist gebruikt?

1. minijurk
2. mini-jurk

Waar is het koppelteken juist gebruikt?

1. BMIwaarden
2. BMI-waarden

Waar is het koppelteken juist gebruikt?

1. 14 jarigen
2. 14-jarigen

Wat is juist?

1. ex-roker
2. ex roker
3. exroker
4. ëxroker

Wat is juist?

1. mee-ëten
2. mee-eten
3. meeëten
4. meëeten

Typ de zin over en noteer het weglatingsteken:

Op die manier kun je exact bepalen welke deelnemer met een wiellengte of neuslengte voorsprong heeft gewonnen.

Typ de zin over en noteer het weglatingsteken:

Moderne digitale opnametechnologie en afdruktechnologie maakt dat overbodig.

Afbreekteken

Als een woord niet meer op de regel past.

Let op:

- Als er een koppelteken staat, daar afbreken. (niet: adoptie-kin-

                   deren.

- Als er een voor- of achtervoegsel is, daar afbreken. (niet: onvrien-

                    delijk.

- Je mag het woord ook gewoon op de volgende regel schrijven.

Aan elkaar of los?

1. Soepautomaat
2. soep automaat

aan elkaar of los?

1. daar om heen
2. daaromheen
3. daarom heen
4. daar omheen

Aan elkaar of los?

1. zevenhonderddertien
2. zeven honderd dertien
3. zevenhonderd dertien
4. zeven honderddertien

Aan elkaar of los

1. achtuurjournaal
2. achtuur journaal
3. acht uur journaal
4. acht uurjournaal

Aan elkaar of los?

1. Coronavirus
2. Corona virus

Aan elkaar of los?

1. trein en bus verkeer
2. treinenbusverkeer
3. trein- en bus verkeer
4. trein- en busverkeer

Aan elkaar of los?

1. driemiljard
2. drie miljard

Aan elkaar of los?

1. Zuid-Hollander
2. ZuidHollander
3. Zuid Hollander

Aan elkaar of los?

1. Babybed
2. Baby bed

Aan elkaar of los?

1. bananen schil
2. bananenschil

Aan elkaar of los?

1. adembenemende voorstelling
2. adembenemendevoorsteling
3. adem benemende voorstelling
4. adem benemendevoorstelling

Aan elkaar of los?

1. Operatiekamer
2. Operatie kamer
3. Operatie-kamer

Aan elkaar of los?

1. daar boven
2. daarboven

Aan elkaar of los?

1. Politie auto
2. Politieauto

Aan elkaar of los?

1. Liefdesscène
2. Liefdes scène

Aan elkaar of los?

1. minimum inkomen
2. minimuminkomen

Aan elkaar of los?

1. speur hond
2. speurhond

Aan elkaar of los?

1. tussen door
2. tussendoor

Aan elkaar of los?

1. tuin fakkels
2. tuinfakkels

Aan elkaar of los?

1. lange termijn planning
2. langetermijnplanning
3. lange termijnplanning
4. langetermijn planning

9. Liggend streepje

9. Liggend streepje

10. Trema en apostrof

10. Trema, apostrof, accenttekens

11. Getallen

11. Getallen

12. Sommige of sommigen?

12. Sommige of sommigen?

Herhaling

1. Zijn gezondheid is enorm (verbeteren).

2. Hij stootte zijn hoofd zo hard dat hij zich (verwonden).

3. Mijn dochter (bereiden) alles heel goed voor.

Noteer het meervoud

1. glas

2. lobbes

3. café

4. filosoof

5. ski

Plaats hoofdletters en leestekens

1. mevrouw van den bosch-van wijnen

gaat op wintersport in de franse plaats tignes

2 na het eten zei harry

ik laat nog even de hond uit

13. Probleemwoorden

Kies het juist gespelde woord...

3 radios / radio’s

4 rallys /   rally’s

5 salades /  salade’s

6 trolleys / trolley’s

Noteer de verkleinwoorden..

7 display

8 hyena

9 logé

10 oefening