10.4 en 10.5 5V 2223

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

De vertering van vetten vindt vooral plaats in de ...

1. Maag
2. 12-vingerige darm
3. Dunne darm
4. Dikke darm

Als ik een vetmolecuul volledig verteer, hoeveel moleculen hou ik dan over?

1. 1
2. 2
3. 4
4. meer dan 4

10.4 Vetvertering

Eigenschappen van vetten:

Hydrofiele glycerol ruggengraad

Hydrofobe vetzuurstaarten

Vetten vormen micellen

Koppen aan de buitenkant, 

vetzuren aan de binnenkant.

Glycerol - Vetzuurstaarten

vanuit de lever

Vetvertering

Gal (galzure zouten) zorgt er voor dat de micellen veel kleiner worden: emulsie.

Lipase kan nu beter bij de verschillende vetmuleculen.

Emulgeren is niet verteren!!!

Vetvertering

Lipase knipt triglyceriden (Glycerol met drie vetzuurstaarten) tot diglyceriden en een los vetzuur , daarna tot een monoglyceride en nog een los vetzuur en tenslotte tot een glycerol en nog een los vetzuur.

Zie BINAS 82G

Gal

Er zit nog een stof in gal: bilirubine.

Deze stof wordt in de lever gemaakt bij het afbreken van hemoglobine.

Bilirubine wordt door darmbacterien verteerd en daardoor ontstaat stof met een bruine kleur.

Vandaar....

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 10.5 Opname van voedingsstoffen

Je leert hoe je vanuit je darmen voedingsstoffen opneemt

Wat is de functie van darmplooien en darmvlokken?

1. Het oppervlak vergroten, zodat er meer voedingsstoffen in het bloed komen
2. Het voedsel door de darm bewegen richting de endeldarm
3. Het oppervlak vergroten, zodat er meer enzymen gemaakt kunnen worden
4. Bescherming bieden voor de bacteriën die in de darm leven

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

https://nl.wikipedia.org/wiki/Dunne_darm

darmvlok

microvilli

lymfevat

adertje

Resportie

De opname van stoffen uit de darminhoud door de darmcellen heet resorptie.

Voor resorptie moeten stoffen het celmembraan van de cel passeren. Van de darminhoud naar de darmcel en aan de andere kant van de darmcel naar de weefselvloeistof.

Bloedvaten en lymfevaten nemen de stoffen op uit de weefselvloeistof.

Resportie 

Stoffen moeten door de darmcel heen om bij een bloedvat te kunnen komen.

Tight Junctions

Om te voorkomen dat bijvoorbeeld bacteriën/ virussen tussen de darmcellen door het lichaam in komen zitten de darmcellen aan elkaar mbt tight junctions (een soort nietjes).

Vraag

Waar zouden nog meer tight junctions zitten?

Denk aan H9 (hart en bloedvaten)

Typen bloedvaten - bouw

Haarvaten: alleen endotheel en basaal membraan.

Type 1: glad endotheel met tight-junctions. 

Resportie 

Transporteiwitten zijn betrokken bij resorptie,

wat valt hier op? 

Resportie darmcel  

Aan de andere kant gaan glucose/ aminozuren door een ander transporteiwit (passief transport).

Uniport.

Resportie 

Om de concentratie Na+ in de darmcellen laag te houden liggen er aan deze kant ook Na+/K+ pompen.

Die pompen 2 K+ naar binnen en 3 Na+ naar buiten. Dit kost energie! Actief transport.

Antiport.

Resportie

Er zijn ook transporteiwitten die vitamines opnemen.

Water gaat de darmcellen in als gevolg van osmose.

Water wordt ook weer afgegeven aan de weefselvloeistof en daarna aan het bloed.

De lever

Via de poortader bereiken alle opgenomen voedingsstoffen de lever.

De lever controleert de hoeveelheid en stelt bijvoorbeeld de bloedsuikerspiegel bij door glucose op te nemen en om te zetten naar glycogeen of andersom.

Resportie

Door de eigenschappen van vetten gaat de resorptie van vetten anders dan voor wateroplosbare stoffen.

Snap je de uitleg tot nu toe?

😒🙁😐🙂😃

MAG=

monoglyceride

Losse vetzuren diffunderen de cel in.

Monoglyceriden gebruiken een transporteiwit.

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Korte en middellange losse vetzuren (≤ 12 c atomen) diffunderen de cel uit en komen in de bloedsomloop (4).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Lange vetzuren en monoglyceride worden door de cel weer tot triglyceriden gevormd (1).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

De triglyceride worden een vetdruppel en worden door het golgisysteem omgeven door een membraan (fosfolipiden en eiwitten). Dit heet een chylomicron (2).

Lymfevat

MAG=

monoglyceride

TAG=

triglyceride

Het chylomicron verlaat de cel via exocytose en gaat een lymfevat in (3).

Lymfevat

Transport vetachtige stoffen

De chylomicronen gaan via de lymfevaten bij de sleutelbeenader de bloedsomloop in.

Onderweg worden vetzuren afgegeven aan organen en spieren.

Uiteindelijk bereiken alle opgenomen vetachtige stoffen de lever.

De lever

De lever maakt verschillende soorten blaasjes (vergelijkbaar met de chylomirconen) om vetachtige stoffen naar andere lichaamsdelen te sturen.

LDL en HDL

LDL/ HDL

Je bloed bevat twee typen blaasjes: 

HDL: High density lipoproteïnes (relatief veel eiwitten in het blaasje): nemen overtollig cholesterol op en vervoeren deze naar de lever.

LDL: Low density lipoproteïnes (relatief weinig eiwitten in het blaasje): geven cholesterol af aan de omgeving, ook in bloedvaten.

invloed voeding op bloedvaten

In beschadigingen in de bloedvatwand hoopt zich cholesterol op en het 'verkalkt': de bloedvaten worden stijver en de doorstroomopening wordt kleiner. SLAGADERVERKALKING of ATHEROSCLEROSE

invloed voeding op bloedvaten

De slagaderwand scheurt als gevolg van de verdikking en er ontstaat een stolsel. Dit kan het bloedvat helemaal afsluiten.

Het stolsel kan losraken en elders een bloedvat afsluiten (vaak een haarvat): embolie.

Een embolie kan een infarct veroorzaken (afsterven van weefsel).

Waar zal een stolsel in een beenader waarschijnlijk een embolie veroorzaken?

1. De hersenen
2. De longen
3. Het hart
4. De kransslagader

Begrippen 10.5

microvilli, transporteiwitten, tight-junctions, intern milieu, Na+-K+-pompen, cotransport, antiport, symport, chylomicron, lymfevaten, poortader, transportblaasjes, atherosclerose

Doel 10.4 en 10.5

Je hebt geleerd hoe vetten verteerd worden en hoe je vanuit je darmen voedingsstoffen opneemt

Huiswerk

In de online methode/ in je boek.

Maak de opdrachten 4 t/m 6 van 10.4

Maak de B-route van 10.5