4.3 Hormonen regelen de start van de puberteit

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

4.3 Hormonen regelen de start van de puberteit

Leerdoelen 4.3

• Je kent alle hormonen die bij de voortplanting betrokken zijn;
• Je kunt uitleggen in welke organen in het lichaam voortplantingshormonen worden gemaakt;
• Je kent bij de man de regeling van de productie van zaadcellen door hormonen;
• Je kunt bij de vrouw de regeling van de menstruatiecyclus door hormonen uitleggen;
• Je kunt bij de vrouw uitleggen welke hormonale veranderingen er zijn bij een zwangerschap.
• 
  

Hormonen

• Hormonen = signaalstoffen die door het bloed worden verspreid en alleen op doelwitcellen effect hebben.
• Hormoonklieren = kliertjes die hormonen aan het bloed afgeven.

Receptoren

• Doelwitorgaan = orgaan waarvan de cellen receptoren hebben voor een bepaald hormoon.
• Receptoren = structuren met verschillende vormen op de celmembraan.

Hormonen

• Hypofyse: centrale hormoonklier.
  
  
• De hypofyse produceert daardoor FSH (follikel stimulerend hormoon) en LH (luteïniserend hormoon).

Hormonen in de pubertijd bij man en vrouw

• FSH (follikel stimulerend hormoon) =
   Hormoon van de hypofyse dat bij de
   man vorming van zaadcellen stimuleert
   en bij de vrouw rijping van follikels.
  
  
• LH (luteïniserend hormoon) = Hormoon van de hypofyse dat bij de man de productie van testosteron stimuleert en bij de vrouw ovulatie, de vorming van het gele lichaam en de productie van progesteron.

Vorming zaadcellen

• In de zaadbuisjes (zaadballen).
• Voorlopercel =>  diploïde stamcel die zaadcellen vormt. 
• Uit 1 diploïde voorlopercel ontstaan 4 haploïde zaadcellen na meiose (86D).
• 
  

Zaadcelvorming

Overzicht hormonen bij de man

• FSH uit de hypofyse zorgt voor de vorming van zaadcellen uit voorlopercellen in de zaadbal.
• LH uit de hypofyse zorgt dat (hormoonproducerende cellen) cellen van Leydig in de zaadbal het hormoon testosteron gaan maken (Binas 86A2).
• Testosteron zorgt ook voor stimulatie van de vorming van zaadcellen.
  
  
• Testosteron remt de afgifte van LH en FSH door de hypofyse => zo wordt overproductie testosteron en zaadcellen voorkomen.

Positieve en negatieve terugkoppeling

• Negatieve terugkoppeling - : remming van de aanmaak hormonen.
  
  
• Positieve terugkoppeling + : stimulering, er worden meer hormonen aangemaakt.

Menstruatiecyclus zonder zwangerschap

• Gemiddeld 28 dagen, 14 dagen na de start van menstruatie is de ovulatie.
• Het baarmoederslijmvlies wordt opgebouwd om embryo van voedingsstoffen te voorzien => niet zwanger => het wordt afgestoten en daarbij gaan bloedvaatjes kapot.

Hormonen en rijpende follikel

• FSH uit de hypofyse zorgt dat follikels met daarin een eicel rijpen.
• Rijpende follikels gaan de hormonen oestrogenen maken.
• LH uit de hypofyse zorgt dat de rijpe eicel vrijkomt => ovulatie.
• Gele lichaam maakt het hormoon progesteron.

BiNaS 89A

• Dag 1: start menstruatie.
   
• FSH stijgt en stimuleert de rijping van nieuwe follikels.

• Rijpende follikels geven oestrogenen af.
   
• Boven een drempelwaarde stimuleren oestrogenen, de LH en FSH (positieve terugkoppeling)
   
• -> piek in LH en FSH

• Door de piek in LH volgt de ovulatie.
   
• Gele lichaam (overgebleven, 'lege' follikelcellen) geven progesteron af.
   
• Piek in FSH zorgt voor extra oestrogenen.
  

• Oestrogenen stimuleren de groei van het baarmoederslijmvlies.
   
• Progesteron zorgt voor goede doorbloeding.

• Gele lichaam verschrompelt en geeft geen progesteron meer af:
• LH en FSH worden niet meer geremd
   
• Menstruatie (afstoten baarmoederslijmvlies).

Menstruatiecyclus zwangerschap

Trofoblast geeft HCG af.

Dit hormoon zorgt er voor dat het gele lichaam niet verschrompelt. Progesteron blijft aanwezig en GnRH, LH en FSH blijven geremd.

Geen menstruatie en geen nieuwe follikelrijping.

Na drie maanden neemt de placenta de vorming van progesteron en oestrogenen over.

Hormonen bij de zwangere vrouw

• HCG (humaan choriongonadotropine) = hormoon gemaakt door cellen van de beginnende placenta na innesteling. Houdt het gele lichaam in stand.
• Gele lichaam blijft progesteron maken =>
• Constante remming op afgifte LH en FSH =>
• Geen nieuwe eicellen kunnen rijpen.
• Het baarmoederslijmvlies blijft in stand door progesteron
  
• Placenta neemt na 3 maanden functie gele lichaam over
  

Bevalling

• Ontsluiting: baarmoedermond gaat open door weeën en oxytocine.
• Uitdrijving: door persweeën komt de baby naar buiten.
• Nageboorte: placenta, navelstreng en vruchtvliezen komen naar buiten. 

Huiswerk

• 4.3 Hormonen regelen de start van de puberteit.
  
  
• Vraag 37 t/m 43 + 45, 46 en 47.

Huiswerk

• Werkblad hormonen