Les 3: Aangeleerd of aangeboren?

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Aangeboren of aangeleerd?

Blok 1 Gedrag 

§1.3 en 4

Stof die we al behandeld hebben

• Waarom gedrag onderzocht wordt
• Welke methoden worden gebruikt
• Problemen bij gedragsonderzoek

Deze les

• Sleutelprikkels en supernormale prikkels
• 'Vreemd gedrag': tegenstrijdige prikkels
• Hoe herken je of gedrag aangeboren of aangeleerd is?

Bijzondere prikkels

Interne en externe prikkels spelen dus een rol bij welk gedrag een dier/ iemand vertoont.

Er zijn bijzondere prikkels die altijd bepaald gedrag oproepen:

• sleutelprikkel
• supernormale prikkel

Gevoeligheid voor prikkels verschilt

Sommige prikkels zijn dus sterker dan anderen

• sleutelprikkels: vaste respons
  

• supernormale prikkels: extra sterke respons.

'Raar' gedrag

Rituelen: gedragsketen is ritueel geworden, voor 'insiders'.

Symbolische betekenis

Er kan ook sprake zijn van tegenstrijdige prikkels.

'Raar' gedrag

Conflictgedrag: reactie op tegenstrijdige prikkels.

3 soorten conflictgedrag:

Ambivalent gedrag

Omgericht gedrag

Overspronggedrag

'Raar' gedrag

Bij ambivalent gedrag wissel je tussen twee tegenstrijdige gedragssystemen.

Kind dat schuilt graag bij ouders maar ook boos is als ze weg zijn geweest.

Hond zelfverzekerd (staart)
oren naar achter, laag zitten(onzeker)

'Raar' gedrag

Bij omgericht gedrag uit agressie zich op iets of iemand die daar niks mee te maken heeft. 

Gooien met dingen tijdens een ruzie met iemand. 

'Raar' gedrag

Bij overspronggedrag uit zich in gedragselementen die niet bij de situatie horen.

Het achter je oor krabben of wrijven over je kin bij het nadenken.

Een hond bijt bij het uitlaten steeds in zijn riem.
Dit is een voorbeeld van ...

1. Ambivalent gedrag
2. Omgericht gedrag
3. Overspronggedrag
4. Imponeergedrag

Twee katten verdedigen hun territoriumgrens.
De katten staan tegenover elkaar, beide gaan
niet weg. Vervolgens likken beide katten hun pootje.

Hoe noem je dit laatste gedrag?

1. Ambivalent gedrag
2. Omgericht gedrag
3. Overspronggedrag
4. Dreiggedrag

De docent klikt tijdens de uitleg met zijn pen. Dit is een voorbeeld van...

1. Ambivalent gedrag
2. Omgericht gedrag
3. Overspronggedrag
4. een irritante docent

Iemand wordt beledigd. Hij kan hier op verschillende manieren op reageren.

Bij welke manier is er sprake van omgericht gedrag?

1. Hij krabt zich op zijn hoofd.
2. Hij loopt weg.
3. Hij slaat erop los.
4. Hij slaat met zijn vuist op tafel.

Dit is een voorbeeld van..

1. Ambivalent gedrag
2. Omgericht gedrag
3. Overspronggedrag
4. Baltsgedrag

Even op een rijtje

Ambivalent gedrag is afwisseling tussen twee gedragssystemen.

Overspronggedrag eindigt met gedrag dat niet in de situatie past.

Omgericht gedrag, agressie richt zich op iets heel anders.

Waar komt gedrag vandaan?

Aangeboren of aangeleerd

Schuld van je DNA of 

van je ouders?

Aangeboren of aangeleerd?

Aangeboren gedrag is meestal onbewust gedrag: reflexen.

"overlevingsgedrag"

Gedrags-verandering

Leerprocessen

• gewenning
• proefondervindelijk (trail-and-error)
• inzicht
• klassieke conditionering
• operante conditionering
• imitatie
• inprenting