H2.2. Rivieren van ijs

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Rivieren van ijs

- terugbik naar 2.2
(verwering en erosie)

- paragraaf 2.3: Rivieren van ijs

Keuze 1:

• Uitleg van paragraaf 2.2 en 2.3 van de docent in LessonUp. 
• Afwisseling van filmpjes en quizvragen.
• Mogelijkheid om tussendoor vragen te stellen.
• Ter verwerking maak je opdracht 1 t/m 9 van paragraaf 2.3

Keuze 2:

• Eerst kijk je zelfstandig de opdrachten van paragraaf 2.2 na.
• Daarna bestudeer je de theorie van paragraaf 2.3
• Bekijk de instructiefilmpjes die bij paragraaf 2.3 horen. Deze vind je in Teams-> aardrijkskunde-> hoofdstuk 2--> instructiefilmpjes.
• Maak opdracht 1 t/m 9 van paragraaf 2.3.
• Je werkt geheel zelfstandig. Geen mogelijkheden om tussendoor vragen te stellen.

Verwering

• Het uiteenvallen van gesteente onder invloed van weer en plantengroei.

• mechanische verwering 
• chemische verwering
• biologische verwering 

Wat is GEEN voorbeeld van fysische/ mechanische verwering?

1. verwering door vorst
2. verwering door een chemische reactie
3. verwering door temperatuurverschillen
4. verwering door plantenwortels

Mechanische verwering

Verschil in temperatuur

De steen zet uit bij warmte en krimpt weer bij kou

Vorst verwering

Verschil in temperatuur

De steen zet uit bij warmte 

Krimpt weer bij kou

Vorstverwering

Biologische verwering

Wortels van planten en bomen 

Chemische verwering

• Als de samenstelling van een gesteente verandert, spreek je van chemische verwering .
  
  

• De mineralen uit het gesteente reageren dan op stoffen als zuurstof en water.

Chemische

verwering

Mechanische verwering

Welke vorm van erosie bestaat NIET?

1. erosie door wind
2. erosie door vuur
3. erosie door water
4. erosie door ijs

Erosie

• Erosie is het afschuren en uitschuren van hard gesteente door met verweringsmateriaal geladen water, ijs of wind.

• Beken en rivieren schuren  hun bedding uit. 
• Ook gletsjerijs en landijs kunnen schuren. 
• Zelfs de wind kan, geladen met zand, rotsblokken afslijpen. 

Sedimentatie

• Door de natuurlijke processen wordt het aardoppervlak afgebroken, maar ook weer opgebouwd. 
  
  
• Het materiaal dat ze meenemen, wordt ergens anders weer neergelegd. Dat heet afzetting of sedimentatie.

Op- en afbraakprocessen zoals verwering, erosie en sedimentatie zijn:

1. exogene processen
2. endogene processen

Noem een voorbeeld van een endogeen proces

begin van een gletsjer 

 Duizenden jaren geleden waren de Alpen bedekt met enorme gletsjers , rivieren van ijs die langzaam van de hellingen naar beneden gleden. In die tijd was de gemiddelde zomertemperatuur tien graden lager dan nu. 

Tijdens deze ijstijd of glaciaal staken alleen de bergtoppen van meer dan 2.000 m boven het ijs uit. ter.

begin van een gletsjer 

 In een ijstijd valt veel neerslag in de vorm van sneeuw. Het enorme pak sneeuw veranderd door de gigantische druk in firn : korrelige en ijsachtige sneeuw. 

De firn hoopt zich steeds verder op en vormt een firnbekken . Dat is het begin van een gletsjer.

Zet het juiste begrip bij de tekst

rivieren van ijs die langzaam van de hellingen naar beneden glijden

Periode waarin de gemiddelde temperatuur op aarde een paar graden daalde.

korrelige, overjarige en ijsachtige sneeuw.

Een verzameling van overjarige sneeuw hoog in de bergen. Het begin van de gletsjer

Gletsjer

IJstijd / Glaciaal

Firn

Firnbekken

IJstijden

 In de geschiedenis van de aarde zijn er koude perioden geweest. In zo’n periode daalde de temperatuur niet dramatisch (gemiddeld niet meer dan 5 °C), maar er viel in de winter meer sneeuw dan dat er in de zomer smolt.  

Van jaar tot jaar hoopte de sneeuw zich op en werd samengedrukt tot ijs. Dat zorgde voor een aangroei van gletsjer , die zich over grotere oppervlakten land uitbreidden. Een koude periode waarin zich op het land uitgestrekte ijskappen vormen, heet een ijstijd 

Hoe wordt een warme periode, tussen twee ijstijden (glacialen), ook wel genoemd? (zoek het op in de theorie van paragraaf 2.2 en 2.3)

Verwering en gletsjers

Een gletsjer bestaat niet uit glad ijs. Hij zit vol met stenen en grind. 

Door verwering vallen er rotsen en stenen op de gletsjer.

Morene aan de zijkant van de gletsjer noemen we zijmorene
Het puin dat onder de gletsjer wordt meegenomen noemen we grondmorene
Aan het eind van de gletsjer (onder aan de berg) liggen eindmorene

De gletsjer beweegt langzaam van de berg af. Door erosie wordt het dal uitgeslepen. Dat zie je goed in de afbeelding hier boven.  Erosie zorgt er voor dat er een diep en rond dal ontstaat in de vorm van een U. Een U-dal noemen we dat.

Gletsjerpoort

Gletsjertunnel 

Hoe noemen we het puin dat door verwering op en in de gletsjer terecht komt?

1. Gletjserpuin
2. Morene
3. Glaciaal
4. Poarstenen

Hoe kan je in deze afbeelding zien dat het dal door een gletsjer is gevorm?
(klik om te vergroten)

Hoe wordt een dal genoemd dat gevormd is door erosie van rivieren?

1. U-dal
2. R-dal
3. V-dal
4. Z-dal

Werkzaamheden

• Lees de theorie van paragraaf 2.3: rivieren van ijs

• Maak van deze paragraaf opdracht 1 t/m 9

HW: 13-1-2021

Huiswerk voor volgende week woensdag.

H2 paragraaf 2: maak opdracht 1 t/m 5c