Thema 4 B1 Transportsystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 4

Transport

Leerdoelen B1

• Je kunt beschrijven hoe opname, transport en afgifte van water met daarin opgeloste stoffen plaatsvindt in planten

• Je kunt verschillende circulatiesystemen herkennen en de functies van een bloedsomloop benoemen.
  

Belangrijke woorden

• houtvaten 
• bastvaten
• anorganische sapstroom
• organische sapstroom
• worteldruk 
• capillaire werking 
• verdamping
• open bloedsomloop
• gesloten bloedsomloop
• enkelvoudige bloedsomloop
• dubbele bloedsomloop
• kleine bloedsomloop
• grote bloedsomloop

Transportsystemen

Transport van stoffen via o.a. diffusie:

Bij eencellige organismen en organismen die uit een paar cellagen zijn opgebouwd.

Transportsystemen

Bij planten en dieren wordt water met opgeloste stoffen vervoerd door buizenstelsels. 

Planten: mineralen gescheiden van assimilatieproducten

Dieren: voedingsstoffen en afvalstoffen door dezelfde buizen

Watertransport plant

Door middel van:

- Worteldruk 

- Capillaire werking

- Verdamping

'pijpleidingen'

van de plant

Vaatbundels

Houtvaten

Bastvaten

Vaatbundels

Houtvat (xyleem):

- omHoog

- anorganische sapstroom

Bastvat (floeem):

- naar Beneden, maar kan ook omhoog

- organische sapstroom

Transport via de stengel

Capillaire werking en verdamping

Zie afbeelding 5 en 6 op blz. 12 en 13. 

Door capillaire werking van de houtvaten wordt het water omhooggetrokken.

Door verdamping van water wordt water aangezogen uit de houtvaten.

Worteldruk

Zie afbeelding 1 en 2 op blz. 10 en 11 van je tekstboek. 

Planten nemen via de wortelharen aan de wortels water en mineralen op.

Worteldruk: actief transport door endodermiscellen en osmotische werking van mineralen in de houtvaten.

Ondoorlaadbare kurklaag = endodermiscellen + kurkcellen.

De cellen aan de buitenkant van de kurklaag zijn epidermiscellen.

Organische sapstroom

• Sapstroom in alle richtingen.
• Vooral transport van disacharide sacharose.
• Fructose opgeslagen in vruchten.
• Zetmeel in groeipunten van wortels en stengels.

Maak opdracht 1 t/m 8

Circulatiesystemen dieren

Circulair transport: een vloeistof met opgeloste stoffen stroomt rond

- Open/gesloten bloedsomloop

- Enkele/dubbele bloedsomloop

Open bloedsomloop

Gesloten bloedsomloop

Gesloten, enkele bloedsomloop

In de afbeelding hiernaast is een enkelvoudige bloedsomloop afgebeeld: per omloop stroomt het bloed één keer door het hart.

Gesloten, dubbele bloedsomloop

• Per omloop stroomt het bloed twee keer door het hart 
• Er is sprake van een linkerharthelft en een rechterharthelft (zie ook dat dit bij jezelf links/rechts is!)

Er is sprake van een kleine (hart/longen/hart) en grote (hart organen lichaam/hart) bloedsomloop 

Enkelvoudige bloedsomloop

Dubbele bloedsomloop

Bloedsomloop bij andere gewervelden

Functies bloedsomloop

Transporteren van stoffen:

•    bouw-/brand-/afvalstoffen
•    signaalstoffen (hormonen)
•    bestanddelen afweersysteem

Verdeling warmte 

Samenvattend

Voortplanting

Bloem

Stengel

Wortel

Water en mineralen opnemen

Glucose maken

Blad

Stoffen vervoeren en stevigheid geven

Wortelharen nemen mineralen uit de bodem op in de cel. De concentratie in de cel is hoger dan in de bodem. Dit is een voorbeeld van

1. diffusie
2. osmose
3. actief transport
4. passief transport

Blad

Stengel

Wortel

Verdamping

Opname 

water

Transport 

water

de concentratie opgeloste stoffen in de cel is ..... dan daarbuiten. In de cel is plasmolyse opgetreden

1. lager
2. even hoog
3. hoger

Wat is juist?

A

B

C

1. A: Houtvaten B: Bastvaten C: Parenchym
2. A: Bastvaten B: Parenchym C: Houtvaten
3. A: Houtvaten B: Parenchym C: Bastvaten
4. A: Bastvaten B: Houtvaten C: Parenchym

Hoe kan een plant zich beschermen tegen uitdroging?

1. dikke waslaag, weinig huidmondjes,behaarde bladeren
2. verzonken huidmondjes behaarde bladeren, dikke waslaag
3. klein bladoppervlak huidmondjes onderkantblad,
4. zowel a,b als c

De plantencel is stevig door

1. de celmembraan
2. de celwand
3. de vacuole
4. de celwand en vacuole

Wat is het voordeel van een gesloten circulatiesysteem vs een open circulatie systeem?

1. er is geen voordeel
2. transport van stoffen is effectiever
3. transport over langere afstand mogelijk
4. transport effectiever en over langere afstand mogelijk

Maak opdracht 9 t/m 11

Klaar? Neem de context 'Bomenbloed' door en maak de opdrachten 12 t/m 14

Oefen de flitskaarten en check je leerdoelen met Test Jezelf van B1