4h Thema 4 Bs 1 Indeling van de levende natuur

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Vandaag

• je kunt het ordeninsgsysteem van organismen gebruiken en toepassen

Ordenen

1,5 miljoen organismen beschreven

Onbekenden soorten: 10-100 miljoen?

-->Om het overzicht te bewaren heb je een goed ordeningssysteem nodig!

Ordening

Gebaseerd op moleculaire eigenschappen en uiterlijke kenmerken.

Moleculaire eigenschappen zijn doorslaggevend (bouw van ribosomen, eiwitten, membranen en het erfelijk materiaal)

Ordening

Drie domeinen: bacteriën, archaea en eukaryoten

Op basis van vergelijking van bouw van ribosomen.

Maken opdracht 1 en 2

Op papier

Welke vragen over de evolutie zou jij graag beantwoord zien?

Zeeslak

• neemt bladgroenkorrels van algen op
• fotosynthese
• blijven hele leven in zeeslak

Plant of dier?

Anorganische stoffen

Anorganische stoffen

Afkomstig uit levenloze natuur

Bijvoorbeeld: water, zuurstof,

koolstofdioxide, ijzer en zouten

Organische stoffen

• Bevatten altijd C (koolstof),  H (waterstof) en O (zuurdtof) atomen 
  
• Komen voor in organismes / zijn afkomstig van organismes 
• zijn meestal grote en ingewikkelde moleculen 

organische stof

• een producent is altijd een autotroof organisme
• producenten (planten) maken van anorganische stof organische stof door fotosynthese

organisch en anorganisch

Anorganische stoffen 

• klein en eenvoudig gebouwd
• bestaan maar uit een paar atoomsoorten
• belangrijkste voorbeelden: O2, CO2, H2O, NO3-, N2 etc

Organische stoffen 

• ingewikkelder van bouw
• bestaan ten miste uit C, H en O atomen (vaak N en/of P en soms S en andere soorten)
• zijn door organismen geproduceerd 
• belangrijkse voorbeelden: glucose, zetmeel, aminozuren, eiwitten, DNA/RNA, chlorofyl

organisch en anorganisch

Heterotroof en autotroof 

Autotroof

Planten zijn foto-autotroof: zij maken zelf organische stoffen (autotroof) met behulp van zonlicht (foto)

Anorganisch --> organisch

Autotrofe bacterieën

Gebruiken licht of stoffen als energiebron bij assimilatie

• Foto-autotroof: licht als energiebron
• Chemo-autotroof: Stof als energiebron

de definitie voor autotroof is

1. zelfvoedend
2. kan uit organische stoffen organische stoffen maken
3. kan uit anorganische stoffen organische stoffen maken
4. anders voedend

Leven ingedeeld in 3 domeinen

Bacteriën

Archaea

Eukaryoten

 prokaryoot en eukaryoot

prokaryoot

• Organismen zonder een echte celkern in de cellen
• Altijd eencellig
• Domeinen: bacteriën en archaea

eurkaryoot

• Organismen met echte celkernen in de cellen
• Vaak meercellig maar kunnen ook eencellig zijn
• Domein: eukyaroten (rijken: protozoa, chromista, schimmels, planten en dieren)

0

Waaraan kan je cellen van een bacterie herkennen?

1. Die hebben geen celwand.
2. Die hebben geen celkern.
3. Die hebben geen celmembraan.
4. Die hebben geen cytoplasma.

Vier indelingscriteria zijn: celtype, celwand, het aantal cellen en de voedingswijze.
Leg met een voorbeeld uit dat op grond van deze vier criteria niet altijd is vast te stellen tot welk domein of tot welk rijk een organisme behoort

Leg met een voorbeeld uit dat deze vier criteria in veel gevallen wel geschikt zijn om organismen in te delen.

Organismen kun je indelen in steeds kleineren groepen

• Een domein (bv eukaryoten ) wordt ingedeeld in rijken 
• Een rijk wordt ingedeeld in stammen 
• Een stam wordt ingedeeld in klassen 
• Een klasse wordt ingedeeld in ordes
  
• Een orde wordt ingedeeld in families 
• Een familie wordt ingedeeld in geslachten 
• Een geslacht wordt ingedeeld in soorten 

Organismen kun je indelen in steeds kleineren groepen

STEEDS KLEINER

Je kunt een Rijk (bijv. het rijk van de dieren), onder verdelen in de niveaus:  

Rijken = Dieren

Stam = Gewervelden

Klasse = Zoogdieren

Orde = Roofdieren

Familie = Katachtigen

Geslacht = Panters

Soort = Tijgers

Binaire naamgeving

Soorten krijgen een wetenschappelijke naam: de binaire naamgeving.

• Geslachtsnaam en soortaanduiding
• Geslachtsnaam is voorop, met grote letter
• Soortaanduiding is achterop, met kleine letter.

Bijvoorbeeld: Ursus arctos (bruine beer)

Binaire naamgeving

Geslachtsnaam + soortsaanduiding (+ ontdekker)

2 soorten madeliefjes:

Bellis perennis L.

Bellis azorica L.

uit hetzelfde geslacht

uit de familie van de composieten

Carolus Linnaeus

welke mezen zijn het meest aan elkaar verwant? 

Ondersoorten

Engels: subspecies

Drie namen in Latijnse naamgeving

Derde naam geeft

 een variëteit aan

Autotroof

Heterotroof

Kan zelf voedsel maken

Is afhankelijk van andere organismen voor voedsel

Fotosynthese

Bladgroenkorrels

Consument

Producent

Dierlijke cel

Prokaryoot

Eukaryoot

Meercellig

Eencellig

Celkern

Celwand

Autotroof

Heterotroof

Hoe delen wij het leven in?

1. 2 Domeinen: Prokaryoten en Eukaryoten
2. 3 Domeinen: Bacteriën, Archaea en Eukaryoten
3. 4 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten en Schimmels
4. 5 Rijken: Bacteriën, Dieren, Planten, Schimmels en Virussen