Literaire begrippen personages, tijd, ruimte, persepctief V5

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2,4

Welkom!

Ga lekker zitten, pak je boek en duik in de wereld van jouw verhaal...

Zorg dat je schrift, pen en Laagland alvast op je tafel liggen.

programma

• Literaire begrippen
• Expertgroepjes
• Wat heb je geleerd?
• Huiswerk

literaire begrippen, expert opdracht

5 literaire begrippen, 5groepen
groep 1: ruimte en setting

groep 2: personages

groep 3: tijd 

groep 4: geschiedenis/story/fabel

groep 5: wie vertelt

literaire begrippen, expert opdracht

Per expertgroep: verdieping in begrip

- geef een omschrijving/uitleg

- welke (bijzondere) vormen zijn er?

- geef voorbeelden

literaire begrippen, expert opdracht

na 15 minuten:

nieuwe groepen waarin alle 'experts' van de 5 literaire termen zijn vertegenwoordigd, uitwisseling van kennis.

Maak aantekeningen in je schrift!

Huiswerk

- Bestuderen literaire begrippen blz. 93-95; paragraaf 3.6 - 3.7

- Noteer in je schrift kort op welke manier de literaire begrippen in jouw boek terugkomen.

Wat heb jij geleerd deze les?  

Noem twee dingen die je onthouden hebt van deze les.

Dank voor je aandacht!

filmpjes

uitleg literaire begrippen

literaire begrippen: tijd

Wanneer speelt het verhaal zich af? 

Historische tijd = in welke tijd het verhaal speelt, bijv. in het heden, in WO II of in de middeleeuwen. 

literaire begrippen: spanning

• Geen enkele verhaal kan zonder spanning.
• Spanning om de lezer nieuwsgierig te maken, om de lezer mee te laten voelen met een personage, etc.
• Als schrijver kan je op verschillende manieren 'spelen' met spanning.

technieken uit lesmethode...

• op een spannend moment ophouden en met een andere verhaallijn verdergaan
• de ontknoping uitstellen door vertragingstechnieken te gebruiken (spelen met elementen van tijd)
• de lezer meer informatie geven dan een personage

technieken uit lesmethode...

• de lezer op het verkeerde been zetten door iets te suggereren wat later niet waar blijkt te zijn
• vragen oproepen die pas veel later beantwoord worden.

technieken uit filmpjes

Ook door middel van elementen zoals open plekken creëren in het verhaal, het gebruik van flashbacks en flashforwards, het goed gebruiken van vertelperspectief, spelen met de ruimte-elementen en het einde (open/gesloten), wordt er vaak spanning gecreëerd. 

literaire begrippen: tijd

Spelen met elementen van tijd in een verhaal:

flashback; je wordt mee teruggenomen in het verleden 

flashforward; blik in de toekomst

De chronologie kan hierdoor doorbroken worden.

literaire begrippen: tijd

vooruitwijzing = verwijzen naar de dingen die nog gaan komen

terugverwijzing = terugverwijzen naar dingen die al hebben plaatsgevonden

Deze verwijzingen kunnen binnen een chronologische vertelwijze voorkomen.

literaire begrippen: tijd

verteltijd; hoe lang heb je nodig om een verhaal/gebeurtenis te vertellen of te lezen. Uit te drukken in aantal bladzijden of uren.

vertelde tijd; de duur van het verhaal of de gebeurtenis (gebeurtenis duurt jaren, verteld in een paar bladzijden)

tijdsvolgorde

ab ovo = vanaf het begin (chronologisch)

in medias res = in het midden van het verhaal

in ultimas res = aan het einde van het verhaal

literaire begrippen: tijd

Fabel: het logische verhaal, in de goede volgorde en samenhang

Sujet/plot: hoe het verhaal wordt aangeboden

Chronologische vertelling: fabel + sujet vallen samen

Niet-chronologische vertelling; aan de lezer om het sujet te reconstrueren tot een begrijpelijk fabel.

hulpmiddel:

Het maken van een tijdslijn

kan helpen om de fabel te begrijpen (te reconstrueren).

literaire begrippen: tijd

tijdversnelling (of tijdverdichting): iets wat jaren duurt, wordt in een paar zinnen verteld. Vertelde tijd > verteltijd

tijdvertraging : de lezer krijgt een uitgebreide beschrijving van een gebeurtenis, die slechts in een paar minuten gebeurt. 

Vertelde tijd < verteltijd.

.

beide kunnen iets doen met spanning in/van het verhaal. Auteur wil dat je details weet...

literaire begrippen: tijd

equivalentie: scene, dialogen, zoals je naar een film kijkt. verteltijd = vertelde tijd

vooruitwijzing

terugwijzing

literaire begrippen: ruimte

Waar speelt het verhaal zich af? 

Is deze ruimte belangrijk voor het verhaal?

geografische ruimte: omgeving van het verhaal; waar speelt het zich af

sfeerscheppende ruimte: een beschrijving van de ruimte om een bepaalde sfeer te creëren. (bijv: bos, 's avonds, het is donker en het stormt...)

literaire begrippen: ruimte

Sociale ruimte: personages maken deel uit van een sociale  groep door hun afkomst, beroep, hobby en/of opleiding

Symbolische ruimte: de ruimte staat voor gevoelens van het personage of de situatie waarin hij/zij zich bevindt.

literaire begrippen: personages

Fictieve personen in een verhaal: personages

Wat kom je te weten van hen?

Je krijgt informatie: uiterlijke én innerlijke kenmerken 

Hoe? 

Door acties van het personages, zijn/haar gedachtes, wat andere personages vertellen, wat de verteller aan info geeft. 

literaire begrippen: personages

Hoofdpersoon (Protagonist)

probleem

Tegenstander

(Antagonist)

helper of nevenfiguur

afzijdigen/figuranten

hoofdpersonage heeft een probleem, doel in het verhaal: oplossing voor het probleem

tegenstander is het probleem of veroorzaakt het probleem

helper/nevenfiguur helpt bij oplossen van het probleem

figuranten/afzijdigen: wel rol in het verhaal, niet betrokken bij het probleem