Talent 3.7 Grammatica zinsontleden

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 1,2

Uitleg

1. Persoonsvorm:  tijdproef / getalproef
2. Werkwoordelijk gezegde: pv + alle andere ww
3. Onderwerp: Wie / wat + werkwoordelijk gezegde
4. Lijdend voorwerp: wie / wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp

Voorbeeld

Hij heeft een voetbal gevonden. 

pv = heeft

wwg = heeft gevonden

ond = hij

lv = wie/wat heeft hij gevonden?

Lesdoel

• je kunt de persoonsvorm vinden
• je kunt het onderwerp vinden
• je kunt het werkwoordelijk gezegde vinden
• je weet wat het lijdend voorwerp is 

Je weet al

• hoe je de persoonsvorm kunt vinden
• hoe je de zin moet verdelen in zinsdelen
• hoe je het onderwerp kunt vinden
• hoe je het werkwoordelijk gezegde kunt vinden

Uitleg

1. Persoonsvorm:  tijdproef / getalproef
2. Werkwoordelijk gezegde: pv + alle andere ww
3. Onderwerp: Wie / wat + werkwoordelijk gezegde
4. Lijdend voorwerp: wie / wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp

Voorbeeld

Hij heeft een voetbal gevonden. 

pv = heeft

wwg = heeft gevonden

ond = hij

lv = wie/wat heeft hij gevonden?

Uitleg

1. Persoonsvorm:  tijdproef / getalproef

Deze jongen houdt van patat met mayonaise!

De persoonsvorm vind je door de zin in een andere tijd te zetten:

Deze jongen hield van patat met mayonaise!

Houdt verandert in hield; houdt is dus de persoonsvorm!

Voorbeeld

Hij heeft een voetbal gevonden. 

pv = heeft

wwg = heeft gevonden

ond = hij

lv = wie/wat heeft hij gevonden?

Uitleg

1. Werkwoordelijk gezegde: pv + alle andere ww

Deze jongen heeft altijd erg van patat met mayonaise gehouden!

Eerst weer op zoek naar de pv doormiddel van de tijdproef: deze jongen had altijd erg van patat met mayonaise gehouden.

heeft/had: 'heeft' is dus de persoonsvorm.

Maar er staan in deze zin meer werkwoorden: gehouden.

'Heeft gehouden' is dan het werkwoordelijk gezegde

Voorbeeld

Hij heeft een voetbal gevonden. 

pv = heeft

wwg = heeft gevonden

ond = hij

lv = wie/wat heeft hij gevonden?

Uitleg

1. Onderwerp: Wie / wat + werkwoordelijk gezegde                        

Deze jongen heeft erg vaak patat met mayonaise gegeten.

PV; heeft 

WWG: heeft gegeten

Vraag: wie/wat heeft gegeten? Deze jongen heeft gegeten.

Onderwerp: Deze jongen

Voorbeeld

Hij heeft een voetbal gevonden. 

pv = heeft

wwg = heeft gevonden

ond = hij

lv = wie/wat heeft hij gevonden?

Uitleg

1. Lijdend voorwerp: wie / wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp

Deze jongen heeft altijd patat met mayonaise gegeten.

PV: heeft 

WWG: heeft gegeten

Onderwerp: deze jongen

Wie of wat heeft deze jongen gegeten?

Lijdend voorwerp: patat met mayonaise

Voorbeeld

Hij heeft een voetbal gevonden. 

pv = heeft

wwg = heeft gevonden

ond = hij

lv = wie/wat heeft hij gevonden?

Uitleg

1. Lijdend voorwerp: wie / wat + werkwoordelijk gezegde + onderwerp

Het lijdend voorwerp komt voor in zinnen met werkwoorden waar je 'iets' of 'iemand' voor kunt zetten:

Iets maken/ iemand feliciteren/ iets krijgen/ iemand zoeken

Tip: het lijdend voorwerp begint nooit met een voorzetsel!

Voorbeeld

Hij heeft een voetbal gevonden. 

pv = heeft

wwg = heeft gevonden

ond = hij

lv = wie/wat heeft hij gevonden?

De postbode | gaf | het pakketje | aan de buren.


Wat is de persoonvorm?

1. gaf
2. de postbode
3. het pakketje
4. aan de buren

Laura | heeft | haar huiswerk | toch | gemaakt.


Wie of wat is het onderwerp?

1. Laura
2. haar huiswerk
3. toch
4. heeft gemaakt

Hebben | jullie buren | ook | een dure vakantie | geboekt | via die site?

Wat is het lijdend voorwerp?

1. jullie buren
2. via die site
3. een dure vakantie
4. hebben geboekt

leerdoelen

• Ik kan het meewerkend voorwerp vinden in een zin.
• Ik kan de lijdende en bedrijvende vorm herkennen en gebruiken. 

Meewerkend voorwerp

Hoe haal je het 

meewerkend voorwerp 

uit de zin?

Het meewerkend voorwerp

* het meewerkend voorwerp is altijd een mens, die of ding

* het meewerkend voorwerp kan één woord zijn, maar het kunnen ook meerdere woorden zijn.

* het meewerkend voorwerp staat niet altijd in een zin.

* je vindt het meewerkend voorwerp door aan wie  of  voor wie te vragen.

Bedrijvende en lijdende vorm

bedrijvende vorm: actieve vorm

Jara laat de hond uit.

Lijdende vorm: passieve vorm

De hond wordt uitgelaten door Jara.

Bedrijvende en lijdende vorm

Hoe vind je het meewerkend voorwerp?

1. Aan wie / Voor wie + wg?
2. Wie of wat + wg + o?
3. Wie of wat + wg + o + lv
4. Aan wie / Voor wie + wg + o + lv?

Wat is het meewerkend voorwerp?

De docent heeft mij de betekenis van het meewerkend voorwerp uitgelegd

1. De docent
2. de betekenis
3. het meewerkend voorwerp
4. mij

Is deze zin in bedrijvende of lijdende vorm? 'De kat vangt de muis.'

1. Bedrijvende vorm
2. Allebei
3. Lijdende vorm
4. Geen van beide

Is deze zin in bedrijvende of lijdende vorm? 'De bloemen worden geplukt door de kinderen.'

1. Lijdende vorm
2. Allebei
3. Bedrijvende vorm
4. Geen van beide

Is deze zin in bedrijvende of lijdende vorm? 'De muis wordt gevangen door de kat.'

1. Lijdende vorm
2. Geen van beide
3. Bedrijvende vorm
4. Allebei

Is deze zin in bedrijvende of lijdende vorm? 'De leraar legt de lesstof uit aan de studenten.'

1. Geen van beide
2. Lijdende vorm
3. Bedrijvende vorm
4. Allebei

Extra oefenen

https://www.jufmelis.nl/zinsontleding/lijdend-voorwerp/lijdend-voorwerp-1

https://www.jufmelis.nl/zinsontleding/lijdend-voorwerp/lijdend-voorwerp-2

https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-1-lijdend-voorwerp/#

https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-2-lijdend-voorwerp/

https://maken.wikiwijs.nl/117671#!page-4003380

https://maken.wikiwijs.nl/117671#!page-4003389

https://maken.wikiwijs.nl/117671#!page-4003392

http://www.passito.be/index_bestanden/nederlands/lv01.htm