2.7 Grammatica zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

2.7 grammatica zinsdelen

Lezen!

Samengestelde zin

NEVENSCHIKKING	ONDERSCHIKKING
Hoofdzin + hoofdzin Voegwoorden: want, maar, en, of, dus	Hoofdzin + bijzin of bijzin + hoofdzin Voegwoorden: omdat, toen, sinds, dat

Stap 1. 

NEVENSCHIKKING of ONDERSCHIKKING? 

Kan je het voegwoord weglaten en blijven er dan twee goede zinnen over? 

De bakker is jarig, dus hij bakt geen taart vandaag. 

De bakker is jarig. Hij bakt geen taart vandaag. 

Ja?       Hoofdzin + hoofdzin - dus:  

              NEVENSCHIKKEND

Nee?    Hoofdzin + bijzin of bijzin + hoofdzin dus: 

             ONDERSCHIKKEND

Stap 2.

Welke zin is de bijzin? 

• Een bijzin kan niet los op zichzelf staan

• Een bijzin is een onderdeel van de hele zin (je kan het vervangen door één woord)

• In een bijzin kunnen er woorden tussen de persoonsvorm en het onderwerp staan, in een hoofdzin kan dat nooit

• Het voegwoord staat vaak vooraan in de bijzin

• De werkwoorden staan vaak achteraan in de bijzin

Terwijl de leerling naar de muziek luisterde, droomde ze weg in haar gedachten. 

Stap 2.

Welke zin is de bijzin? 

• Een bijzin kan niet los op zichzelf staan

• Een bijzin is een onderdeel van de hele zin (je kan het vervangen door één woord)

• In een bijzin kunnen er woorden tussen de persoonsvorm en het onderwerp staan, in een hoofdzin kan dat nooit

• Het voegwoord staat vaak vooraan in de bijzin

• De werkwoorden staan vaak achteraan in de bijzin

Samengestelde zinnen

Samengestelde zinnen zijn enkelvoudige zinnen die bij elkaar gevoegd zijn.

Zinnen met twee of meer persoonsvormen (en twee of meer onderwerpen).

Welke zinnen zijn samengestelde zinnen?

1. Bram voetbalt en hij zit op tafeltennis.
2. Door de vele fietsers in de stad kan de tram lastig rijden.
3. Na de kerstvakantie begint het nieuwe kalenderjaar.
4. Terwijl ik op de bus wachtte, werd ik nat gespetterd door een auto.

Hoofd- en bijzin (aantekening!)

Hoofdzin

• Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar: er passen (bijna nooit) andere zinsdelen tussen.
• De persoonsvorm staat voor in de zin:  eerste of tweede zinsdeel.

Bijzin

• Tussen onderwerp en persoonsvorm kúnnen andere zinsdelen staan (bijvoorbeeld 'niet' of 'ook').
• De persoonsvorm staat vaak achter in de zin.

Samengestelde zinnen (aantekening!)

Samengestelde zin: zin met meer dan 1 pv

• nevenschikkend: 2 hoofdzinnen (HZ) met nevenschikkend voegwoord
  
• onderschikkend: 1 hoofdzin (HZ) en 1 bijzin (BZ) met onderschikkend voegwoord
  

Nevenschikkende zinnen

2 hoofdzinnen verbonden met nevenschikkend voegwoord.

Nevenschikkende voegwoorden: of, en, want, dus, maar (ezelsbruggetje: 'Geef mij die ovenwant dus maar!')

Een samengestelde zin heeft altijd één persoonsvorm.

1. juist
2. onjuist

In een bijzin staan onderwerp en persoonsvorm nooit naast elkaar.

1. juist
2. onjuist

Zes studerende kinderen kunnen een behoorlijke kostenpost vormen voor ouders.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Een zin met één persoonsvorm heet een enkelvoudige zin.

1. juist
2. onjuist

Grote gezinnen worden zeldzaam, maar er bestaan nog altijd gezinnen met zes of meer kinderen.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

Veel jongeren, vooral die in het zuiden van het land, praten met een accent.

1. enkelvoudig
2. samengesteld

In het nieuwe restaurant stond de ober al op ons te wachten en hij begroette ons hartelijk.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Toen de zomervakantie dichterbij kwam, werden sommige leerlingen minder gemotiveerd.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Denk je dat deze nieuwe sport een kans maakt om toegelaten te worden op de Olympische Spelen?

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Honderden jongeren stonden in de rij voor het concert, want het optreden van de plaatselijke band was gratis.

1. HZ + HZ
2. HZ + BZ
3. BZ + HZ

Samengestelde zin

NEVENSCHIKKING	ONDERSCHIKKING
Hoofdzin + hoofdzin Voegwoorden: want, maar, en, of, dus	Hoofdzin + bijzin of bijzin + hoofdzin Voegwoorden: omdat, toen, sinds, dat
De man eet een taart en de man drinkt een kop koffie.	De man eet een taart omdat hij honger heeft . Omdat hij honger heeft , eet de man een taart.