3H Grammatica/ Formuleren: Samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Welkom!

Wat heb je vandaag nodig? Je lesboek, schrift en een pen.

Pak je leesboek en ga lezen!

Doel en planning

Doel van de les: aan het einde van de les kun je samentrekkingen herkennen en ben je expert van je eigen onderdeel.

Planning van de les:

- korte uitleg 

- theorie onderzoeken in expertduo's

- evaluatie van de les

Startvraag

Leg uit wat er niet klopt aan onderstaande zin.

Op de camping wordt een zwembad aangelegd en stacaravans geplaatst.

Noteer je antwoord in je schrift.

Wat is er fout aan de zin? Hoe los je de fout op?

Max keek naar een leuk meisje en daardoor niet goed uit bij het oversteken.

Startvraag

Op de camping wordt een zwembad aangelegd en stacaravans geplaatst.

Foutieve samentrekking op getal

wordt en zwembad = ev

stacaravans  = mv, dus worden toevoegen aan de zin

antwoord 

Max keek naar een leuk meisje en daardoor niet goed uit bij het oversteken.

In zin 2 moet keek worden toegevoegd, omdat keek de tweede keer een andere betekenis heeft.

Het park

Tijdens de middaguren en avonduren is het druk in het park. Jonge mensen lopen een rondje en oudere mensen ook. Zij doen dit om even een frisse neus te halen. 

Op koude dagen en op regenachtige dagen is het wel wat rustiger. 

Hoe zou je deze tekst kunnen verbeteren? 

Het park

Tijdens de middag- en avonduren is het druk in het park. Jonge mensen lopen een rondje en oudere ook. Zij doen dit om even een frisse neus te halen. 

Op koude en regenachtige dagen is het wel wat rustiger. 

Door woorden of zinsdelen weg te laten, kun je korter formuleren. 

Foutieve samentrekking

Waarom is de samentrekking ijs- en bruine beren onjuist? 

Foutieve samentrekking

Waarom is de samentrekking ijs- en bruine beren onjuist? 

ijsberen

(woordniveau) 

bruine beren

(woordgroep) 

Expertduo's

Wat	Je wordt 'Expert' van jouw onderdeel.
Hoe	In duo's. Zoek informatie en bedenk een goede uitleg mét voorbeelden - noteer dit in je schrift!!
Hulp	Lesboek en je duo-collega
Tijd	15 minuten
Uitkomst	Ieder groepslid is expert en kan in 2 minuten aan de klas de theorie vertellen/uitleggen (dit doen we de volgende les!)
Klaar?	Vertel aan elkaar de uitleg, kijk of je niets bent vergeten
Ook klaar?	Leren theorie toetsweek of oefenen op numo.nl!

Verwerking van de theorie

Grammatica ZD

§3 Samentrekking

 Drie duo's

Groep 1: samentrekking 

Groep 2: voorwaartse en achterwaartse                              samentrekking

Groep 3: samentrekking op woord-,                                    woordgroeps- en zinsniveau

twee duo's 

Groep 4: Hoe controleer je een samentrekking (voorwaarden)?

Groep 5: Hoe verbeter je een foutieve samentrekking?

Formuleren

§2 Samentrekking controleren

Verwerking van de theorie

Grammatica ZD

§3 Samentrekking

Alle groepen:

- Leg uit wat jullie onderdeel inhoudt en geef minimaal twee eigen voorbeelden om de uitleg te verduidelijken.

Groep 1: 

Aan welke drie voorwaarden moet worden voldaan om woorden weg te laten? 

Hoe controleer je dat? Maak dit duidelijk aan de hand van een eigen voorbeeld.

Groep 2

Hoe verbeter je een foutieve samentrekking? Gebruik voor je eigen voorbeeld het stappenplan (zie methode)

Formuleren

§2 Samentrekking controleren

Wat was het lesdoel ook alweer?

Aan het einde van de les kun je samentrekingen herkennen en ben je expert van je eigen onderdeel.

Ik heb het lesdoel gehaald.

😒🙁😐🙂😃

Met je telefoon

Ga naar 

mijnles.nu/  

 (let op: in je adresbalk intoetsen, NIET op google)

Wachtwoord: 

Graag de vragen invullen, bedankt!

Volgende les

- lezen

- de duo's geven uitleg over hun onderdeel (2 min. per duo)

- aan de slag met opdrachten over samentrekkingen.

Tot dan!

Cursus 5 Grammatica zinsdelen

Maak de opdrachten van §3 Samentrekking. Blz 210-211

Cursus 6 Formuleren

Maak de opdrachten van §2 Samentrekking controleren. Blz 230-231

Op de volgende slides vind je alle theorie om nog eens na te lezen.

blauw = §3 van grammatica zinsdelen

groen = §2 van formuleren

Toets bespreken

nationale en internationale wedstrijden

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

lands- en provinciegrenzen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Marius reed te hard en kreeg daarom een boete.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Leest je zus eigenlijk liever jeugd- of volwassenliteratuur?

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Leest je zus eigenlijk liever jeugd- of volwassenliteratuur?

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Gebruikt u altijd katoenen of papieren zakdoekjes?

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Gebruikt u altijd katoenen of papieren zakdoekjes?

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Leerdoelen

Ik kan voor- en achterwaartse samentrekking op verschillende niveaus herkennen en gebruiken.

Ik kan foutieve samentrekkingen herkennen en verbeteren.

+ vwo

Ik kan ingewikkelde zinsconstructies meestal foutloos formuleren.

Cursus 5 Grammatica zinsdelen

Maak de opdrachten van §3 Samentrekking. Blz 210-211

Cursus 6 Formuleren

Maak de opdrachten van §2 Samentrekking controleren. Blz 230-231

Terugblik op de les

Wat ging goed?

Wat kan beter?

Op de volgende slides vind je alle theorie om nog eens na te lezen.

blauw = §3 van grammatica zinsdelen

groen = §2 van formuleren

Dit betekent eigenlijk gewoon 'korter schrijven' of 'woord(en) weglaten'.

landsgrenzen en provinciegrenzen   ->   lands- en provinciegrenzen

nationale wedstrijden en internationale wedstrijden  ->                          nationale en internationale wedstrijden

Marius reed te hard en Marius kreeg daarom een boete. -> 

Marius reed te hard en kreeg daarom een boete.

Samentrekking

Voorwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het eerste deel en weggelaten in het laatste deel

• een goedkope armband en een dure armband
• een goedkope armband en een dure

Achterwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het laatste deel en weggelaten in het eerste deel

• in voorspoed en tegenspoed
• in voor- en tegenspoed

Samentrekking

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.

1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg

Samentrekking

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.
1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
carnavalsfeesten en -optochten

2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
gescheiden mannen en vrouwen

3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg
Jolinde gaat op de fiets en Tamar op de scooter
Wij schaatsten en onze kinderen sleeden in die strenge winter elke dag.

Samentrekking: voorbeelden

Wanneer mag je een samentrekking op zinsniveau gebruiken?

Samentrekken mag alleen als aan drie voorwaarden wordt voldaan:

1. de weggelaten woorden hebben dezelfde functie (zinsdeel, woordsoort),
2. dezelfde betekenis én
3. hetzelfde getal (enkelvoud/meervoud) als de woorden die blijven staan.

Samentrekkingen controleren

1. Functie: zinsdeel / woordsoort

2. Betekenis

3. Getal: enkelvoud / meervoud

Is alles gelijk, dan is de samentrekking correct.

Samentrekkingen controleren

voorbeeld 1

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

zin 1:                                                                   zin 2:

Tabitha = ow                                                   Tabitha = ow

Tabitha = naam van meisje                           Tabitha = naam van meisje

Tabitha = ev                                                     Tabitha = ev

voorbeeld 1

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

zin 1:                                                               zin 2:

heeft = pv en wg                                       heeft = pv en wg + gewerkt

heeft = zww                                                heeft = hww

heeft = ev                                                     heeft = ev

voorbeeld 1

Fout:

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

Goed: 

Tabitha heeft hoge cijfers, maar heeft er ook hard voor gewerkt. 

voorbeeld 2

Hij hield van haar en haar handen vast.

zin 1:                                                               zin 2:

hij = ow                                                         hij = ow

hij = persoon                                              hij = persoon

hij = ev                                                           hij = ev

voorbeeld 2

Hij hield van haar en haar handen vast.

zin 1:                                                               zin 2:

hield = pv en wg                                        hield = pv en wg + vast

hield = zww                                                 hield = zww

hield = ev                                                      hield = ev

andere betekenis

voorbeeld 2

Fout:

Hij hield van haar en haar handen vast.

Goed:

Hij hield van haar en hield haar handen vast.