3hv 5. Grammatica/6. Formuleren: Samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

3hv Herhaling Grammatica zinsdelen

Cursus 5 Grammatica

en 6 Formuleren

ZD §3 Samentrekking en 

Formuleren §2 Samentrekking controleren

Startvraag

Leg uit wat er niet klopt aan onderstaande zin.

Op de camping wordt een zwembad aangelegd en stacaravans geplaatst.

havo

vwo

Noteer je antwoord in je schrift.

Wat is er fout aan de zin? Hoe los je de fout op?

Max keek naar een leuk meisje en daardoor niet goed uit bij het oversteken.

Startvraag

Op de camping wordt een zwembad aangelegd en stacaravans geplaatst.

Incongruentie

wordt en zwembad = ev

stacaravans  = mv, dus worden toevoegen aan de zin

havo

vwo

antwoord 

Max keek naar een leuk meisje en daardoor niet goed uit bij het oversteken.

In zin 2 moet keek worden toegevoegd, omdat keek de tweede keer een andere betekenis heeft.

Deze week:

Les 1 Herhaling Grammatica zinsdelen klas 2

Les 2 Samentrekking (controleren)

Les 3 Fictie -> 3PAK 'Een berg zwijgen'

Leerdoelen

• Ik kan voor- en achterwaartse samentrekking op verschillende niveaus herkennen en gebruiken.
• Ik kan foutieve samentrekkingen herkennen en verbeteren.

+ vwo

• Ik kan ingewikkelde zinsconstructies meestal foutloos formuleren.

Het park

Tijdens de middaguren en avonduren is het druk in het park. Jonge mensen lopen een rondje en oudere mensen ook. Zij doen dit om even een frisse neus te halen. 

Op koude dagen en op regenachtige dagen is het wel wat rustiger. 

Het park

Tijdens de middag- en avonduren is het druk in het park. Jonge mensen lopen een rondje en oudere ook. Zij doen dit om even een frisse neus te halen. 

Op koude en regenachtige dagen is het wel wat rustiger. 

Door woorden of zinsdelen weg te laten, kun je korter formuleren. 

Samentrekking controleren

Ze maakte eerst zichzelf en daarna de bedden op.

O

P

U

M

E

R

Verwerking van de theorie

Grammatica ZD

§3 Samentrekking

havo        vijf groepen

Groep 1: voorwaartse samentrekking

Groep 2: achterwaartse samentrekking

Groep 3: samentrekking op woordniveau

Groep 4: samentrekking op woordgroepsniveau

Groep 5: samentrekking op zinsniveau

vwo       twee groepen

Groep 1: Hoe controleer je een samentrekking (voorwaarden)?

Groep 2: Hoe verbeter je een foutieve samentrekking?

Formuleren

§2 Samentrekking controleren

Verwerking van de theorie

Grammatica ZD

§3 Samentrekking

- Leg uit wat jullie onderdeel inhoudt en geef minimaal twee eigen voorbeelden om de uitleg te verduidelijken.

Groep 1: 

Aan welke drie voorwaarden moet worden voldaan om woorden weg te laten? 

Hoe controleer je dat? Maak dit duidelijk aan de hand van een eigen voorbeeld.

Groep 2

Hoe verbeter je een foutieve samentrekking? Gebruik voor je eigen voorbeeld het stappenplan.

Formuleren

§2 Samentrekking controleren

nationale en internationale wedstrijden

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

lands- en provinciegrenzen

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Marius reed te hard en kreeg daarom een boete.

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Leest je zus eigenlijk liever jeugd- of volwassenliteratuur?

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Leest je zus eigenlijk liever jeugd- of volwassenliteratuur?

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Gebruikt u altijd katoenen of papieren zakdoekjes?

1. woordniveau
2. woordgroepsniveau
3. zinsniveau

Gebruikt u altijd katoenen of papieren zakdoekjes?

1. voorwaartse samentrekking
2. achterwaartse samentrekking

Foutieve samentrekking

Waarom is de samentrekking ijs- en bruine beren onjuist? 

Foutieve samentrekking

Waarom is de samentrekking ijs- en bruine beren onjuist? 

ijsberen

(woordniveau) 

bruine beren

(woordgroep) 

Leerdoelen

Ik kan voor- en achterwaartse samentrekking op verschillende niveaus herkennen en gebruiken.

Ik kan foutieve samentrekkingen herkennen en verbeteren.

+ vwo

Ik kan ingewikkelde zinsconstructies meestal foutloos formuleren.

Cursus 5 Grammatica zinsdelen

Maak de opdrachten van §3 Samentrekking.

Cursus 6 Formuleren

Maak de opdrachten van §2 Samentrekking controleren.

Terugblik op de les

Wat ging goed?

Wat kan beter?

Op de volgende slides vind je alle theorie om nog eens na te lezen.

blauw = §3 van grammatica zinsdelen

groen = §2 van formuleren

Dit betekent eigenlijk gewoon 'korter schrijven' of 'woord(en) weglaten'.

landsgrenzen en provinciegrenzen   ->   lands- en provinciegrenzen

nationale wedstrijden en internationale wedstrijden  ->                          nationale en internationale wedstrijden

Marius reed te hard en Marius kreeg daarom een boete. -> 

Marius reed te hard en kreeg daarom een boete.

Samentrekking

Voorwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het eerste deel en weggelaten in het laatste deel

• een goedkope armband en een dure armband
• een goedkope armband en een dure

Achterwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het laatste deel en weggelaten in het eerste deel

• in voorspoed en tegenspoed
• in voor- en tegenspoed

Samentrekking

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.

1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg

Samentrekking

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.
1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
carnavalsfeesten en -optochten

2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
gescheiden mannen en vrouwen

3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg
Jolinde gaat op de fiets en Tamar op de scooter
Wij schaatsten en onze kinderen sleeden in die strenge winter elke dag.

Samentrekking: voorbeelden

Wanneer mag je een samentrekking op zinsniveau gebruiken?

Samentrekken mag alleen als aan drie voorwaarden wordt voldaan:

1. de weggelaten woorden hebben dezelfde functie (zinsdeel, woordsoort),
2. dezelfde betekenis én
3. hetzelfde getal (enkelvoud/meervoud) als de woorden die blijven staan.

Samentrekkingen controleren

1. Functie: zinsdeel / woordsoort

2. Betekenis

3. Getal: enkelvoud / meervoud

Is alles gelijk, dan is de samentrekking correct.

Samentrekkingen controleren

voorbeeld 1

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

zin 1:                                                                   zin 2:

Tabitha = ow                                                   Tabitha = ow

Tabitha = naam van meisje                           Tabitha = naam van meisje

Tabitha = ev                                                     Tabitha = ev

voorbeeld 1

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

zin 1:                                                               zin 2:

heeft = pv en wg                                       heeft = pv en wg + gewerkt

heeft = zww                                                heeft = hww

heeft = ev                                                     heeft = ev

voorbeeld 1

Fout:

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

Goed: 

Tabitha heeft hoge cijfers, maar heeft er ook hard voor gewerkt. 

voorbeeld 2

Hij hield van haar en haar handen vast.

zin 1:                                                               zin 2:

hij = ow                                                         hij = ow

hij = persoon                                              hij = persoon

hij = ev                                                           hij = ev

voorbeeld 2

Hij hield van haar en haar handen vast.

zin 1:                                                               zin 2:

hield = pv en wg                                        hield = pv en wg + vast

hield = zww                                                 hield = zww

hield = ev                                                      hield = ev

andere betekenis

voorbeeld 2

Fout:

Hij hield van haar en haar handen vast.

Goed:

Hij hield van haar en hield haar handen vast.