Samenvatting Grammatica/Formuleren

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Samenvatting Grammatica/Formuleren

Naamwoordelijk gezegde

• Bestaat uit een werkwoordelijk deel en een naamwoordelijk deel
• Het werkwoordelijk deel bevat alle werkwoorden uit de zin. Een van deze werkwoorden is een vorm van een koppelwerkwoord.
• Het naamwoordelijk deel bevat een of meer zelfstandige of bijvoeglijke naamwoorden.

Koppelwerkwoord

zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen 

Naamwoordelijk gezegde

In zinnen met een naamwoordelijk gezegde zit nooit een lijdend voorwerp!

Wel of geen naamwoordelijk gezegde?
Stel drie vragen:

Vraag 1: Staat er een vorm van een koppelwerkwoord in de zin?

Vraag 2: Gaat het in de zin om een ‘eigenschap’ (ook wel: toestand)?

Vraag 3: Wordt er in de zin iets over het onderwerp gezegd?

Dit betekent eigenlijk gewoon 'korter schrijven' of 'woord(en) weglaten'.

landsgrenzen en provinciegrenzen   ->   lands- en provinciegrenzen

nationale wedstrijden en internationale wedstrijden  ->                          nationale en internationale wedstrijden

Marius reed te hard en Marius kreeg daarom een boete. -> 

Marius reed te hard en kreeg daarom een boete.

Samentrekking

Voorwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het eerste deel en weggelaten in het laatste deel

• een goedkope armband en een dure armband
• een goedkope armband en een dure

Achterwaartse: het gezamenlijke deel wordt genoemd in het laatste deel en weggelaten in het eerste deel

• in voorspoed en tegenspoed
• in voor- en tegenspoed

Samentrekking

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.

1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg

Samentrekking

Een samentrekking kan voorkomen op drie niveaus.
1. woordniveau: je laat een deel van het woord weg en plaatst een streepje (-)
carnavalsfeesten en -optochten

2. woordgroepsniveau: je laat één of meer woorden weg
gescheiden mannen en vrouwen

3. zinsniveau: je laat één of meer zinsdelen weg
Jolinde gaat op de fiets en Tamar op de scooter
Wij schaatsten en onze kinderen sleeden in die strenge winter elke dag.

Samentrekking: voorbeelden

Wanneer mag je een samentrekking op zinsniveau gebruiken?

Samentrekken mag alleen als aan drie voorwaarden wordt voldaan:

1. de weggelaten woorden hebben dezelfde functie (zinsdeel, woordsoort),
2. dezelfde betekenis én
3. hetzelfde getal (enkelvoud/meervoud) als de woorden die blijven staan.

Samentrekkingen controleren

1. Functie: zinsdeel / woordsoort

2. Betekenis

3. Getal: enkelvoud / meervoud

Is alles gelijk, dan is de samentrekking correct.

Samentrekkingen controleren

voorbeeld 1

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

zin 1:                                                                   zin 2:

Tabitha = ow                                                   Tabitha = ow

Tabitha = naam van meisje                           Tabitha = naam van meisje

Tabitha = ev                                                     Tabitha = ev

voorbeeld 1

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

zin 1:                                                               zin 2:

heeft = pv en wg                                       heeft = pv en wg + gewerkt

heeft = zww                                                heeft = hww

heeft = ev                                                     heeft = ev

voorbeeld 1

Fout:

Tabitha heeft hoge cijfers, maar er ook hard voor gewerkt.

Goed: 

Tabitha heeft hoge cijfers, maar heeft er ook hard voor gewerkt. 

voorbeeld 2

Hij hield van haar en haar handen vast.

zin 1:                                                               zin 2:

hij = ow                                                         hij = ow

hij = persoon                                              hij = persoon

hij = ev                                                           hij = ev

voorbeeld 2

Hij hield van haar en haar handen vast.

zin 1:                                                               zin 2:

hield = pv en wg                                        hield = pv en wg + vast

hield = zww                                                 hield = zww

hield = ev                                                      hield = ev

andere betekenis

voorbeeld 2

Fout:

Hij hield van haar en haar handen vast.

Goed:

Hij hield van haar en hield haar handen vast.

Par 3 Fouten met verwijzenwoorden

Zelfstandig naamwoorden met 'het' zijn altijd onzijdig. Je verwijst dan altijd met 'het' of 'zijn'.

De-woorden kunnen mannelijk of vrouwelijk zijn. Twijfel je? Dan moet je het opzoeken in een woordenboek.

De- woorden

Ik zit op de stoel, die daar/deze hier.

De jongen, die daar loopt....

Het-woorden

Het stoeltje - ik zit straks op dat stoeltje daar/dit stoeltje hier.

Ik lees het boek, dat boek daar, dit boek hier!

Hen/hun

Na een voorzetsel en als lijdend voorwerp gebruik je hen, maar als meewerkend voorwerp zonder voorzetsel gebruik je hun. 

1. Ik geef de brief aan hen. (vz+mv)

2. Jan schopt hen. (lv)

3. Ik gaf hun een cadeau. (-vz, mv)

Plaatsnamen

Het-woorden, dus onzijdig

Verwijswoord; ZIJN

Verschil tussen verwijzen naar dieren/dingen of personen.

De hond waarvan het baasje is overleden, komt vanaf morgen bij ons wonen. 

De man van wie het hondje is weggelopen, woont verderop in de straat.

Wat

Het verwijswoord wat gebruik je om te verwijzen naar 

1. dat en datgene, 

2. naar een onbepaald voornaamwoord (zoals alles of iets), 

3. naar een overtreffende trap (het mooiste) 

4. of naar een hele zin.