Taalverzorging: bijzin en samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

                            Taalverzorging:
                                              bijzin en samentrekking

                    periode 3

Herhaling:

Losstaand zinsgedeelte

Incongruentie

Foutieve samentrekking

 Beknopte bijzin

Nieuwe theorie:

Foutieve inversie 

Dubbelop

Congruentie

Als een onderwerp enkelvoud is, dan moet je persoonsvorm ook enkelvoud zijn.

Als een onderwerp meervoud is, dan moet je persoonsvorm ook enkelvoud zijn.

Klopt dat niet? Incongruentie

Dus:

- De man komt naar huis. 

- De mannen komen naar huis.

Maar let op: woorden die een groep aangeven zijn enkelvoud.

--> Een aantal mannen komt naar huis.

Vul in: ''Een zwerm vogels ... (vliegen) voorbij.''

Beantwoord: Welke twee zinsdelen moeten in getal gelijk zijn?

Woorden te weinig

Samengestelde zinnen

Zinnen met meer dan één persoonsvorm. 

Twee hoofdzinnen: (1) Eerst gaat hij naar de schoenenwinkel en (2) hij doet daarna boodschappen bij de Jumbo. 

Nevenschikkende voegwoorden: en, want, maar, of, dus.

Hoofdzin en bijzin

Hoofdzin en bijzin: ''Ik vind het goed dat hij zich zo inzet voor het goed doel.''

Onderschikkende voegwoorden: Alle andere voegwoorden.

Controle: In een hoofdzin kan er niks tussen het onderwerp en de persoonsvorm staan: Ik niet koop koekjes. = fout!

Losstaand zinsgedeelte

Fout: ''Mijn fiets is gestolen. Waardoor ik moet lopen.''

Goed: ''Mijn fiets is gestolen, waardoor ik moet lopen.''

Twee hoofdzinnen of bijzin + hoofdzin?
''Omdat ik koekjes lekker vind, koop ik vaak Oreo's.''

1. Twee hoofdzinnen
2. Bijzin en hoofdzin
3. Géén idee

 Beknopte bijzin

Bijzinnen kunnen vaak vervangen worden, waardoor zij vaak een verborgen onderwerp en persoonsvorm hebben.

'' (1) Wachtend op de bus, (2) kusten zij elkaar.''

--> ''Toen zij wachtten op de bus, kusten zij elkaar.''

1. Zij is onderwerp

2. Zij is onderwerp

Verkeerd aansluitende beknopte bijzin

Wanneer het onderwerp van de beknopte bijzin niet gelijk is aan het onderwerp van de hoofdzin. 

''Na koffie gedronken te hebben, vertrok de bus weer.''

Wat is de beknopte bijzin in:

Vriendelijk lachend, komt Nathalie binnen.

1. Vriendelijk
2. Vriendelijk lachend
3. komt Nathalie
4. komt Nathalie binnen

Een beknopte bijzin heeft een onderwerp.

1. juist
2. niet juist

Bijzin of beknopte bijzin?

Als het vakantie is, slaap ik elke dag uit.

1. Bijzin
2. Beknopte bijzin

Bijzin of beknopte bijzin?

Zonder te kijken staken de kleuters de straat over.

1. Bijzin
2. Beknopte bijzin

Wanneer is een beknopte bijzin foutief?

1. Als er geen persoonsvorm instaat
2. Als er geen onderwerp instaat
3. Als het weggelaten onderwerp niet hetzelfde is als het onderwerp van de hele zin
4. Als er een onvoltooid deelwoord en een infinitief instaat

Welke van de volgende is een beknopte bijzin

1. Toen ik vanochtend wakker werd, was mijn wekker nog niet gegaan
2. Rennend over de gang, botste de jongen tegen de deur
3. Vandaag ga ik bowlen en morgen gaan we minigolfen
4. Ik hoop dat mijn familie staat te wachten als ik het vliegtuig uitkom

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?

Na gegeten te hebben, fietsten we weer verder.

1. Foutief
2. Goed

Welke beknopte bijzin is correct?

1. Lekker in onze stoelen liggend, dronken we de koude frisdrank.
2. In roomboter gebraden eet hij het vlees met smaak op.
3. Lopend naar de overkant reed de auto hem bijna aan.
4. Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

Wanneer is een beknopte bijzin fout?

1. Als er een pv en ow in staan.
2. Als de ow niet overeenkomen.
3. Als er geen pv en ow in staan.
4. Als het getal van de ow verschilt.

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?
Lopend naar de overkant, reed de auto hem bijna aan.

1. Foutief
2. Goed

In een beknopte bijzin staan geen werkwoorden.

1. juist
2. onjuist

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?

Eindelijk thuisgekomen, ging hij meteen naar bed.

1. Foutief
2. Goed

Foutieve beknopte bijzin of een goede beknopte bijzin?

Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

1. Foutief
2. Goed

Bij school aangekomen, bleken zijn boeken nog thuis te liggen.

1. Beknopte bijzin
2. Foutief beknopte bijzin

Denkend aan zijn mooie vakantie werd het fotoalbum doorgebladerd.

Bovenstaande zin bevat een ... ?

1. beknopte bijzin
2. foutief beknopte bijzin

Liggend op zijn badmat las Achmad zijn dagblad.

1. Beknopte bijzin
2. Foutief beknopte bijzin

Denkend aan zijn mooie vakantie werd het fotoalbum doorgebladerd.

1. beknopte bijzin
2. foutief beknopte bijzin

Lachend werden de pizza's in de houtoven getopt.

1. foutief beknopte bijzin
2. goede beknopte bijzin

In staat van dronkenschap verkerend, vond de agent hem in de goot.

1. bijvoeglijke bijzin
2. beknopte bijzin
3. foutief beknopte bijzin

Corrigeer: '' Al bellend, werden de honden uitgelaten''

Ik begrijp de beknopte bijzin

1. ja
2. nee
3. een beetje
4. goed genoeg

Samentrekking

In samengestelde zinnen kun je herhalende woorden of woordgroepen weglaten in de tweede zin.

"Ik zie daar de voor- en nadelen niet van in".

''Hij houdt van taart, maar niet van cake''.

Welke woorden zijn weggelaten?
''Hij houdt van taart, maar niet van cake.''

Foutieve samentrekking

In drie gevallen mag je NIET samentrekken:

1. Bij verschil in grammaticale functie

2. Bij verschil in getal (bij persoonsvorm en onderwerp)

3. Bij verschil in betekenis

1. Grammaticale functie

''(1) Star Wars is een spannende film en (2) kijk ik graag.'' 

(1) Star Wars is onderwerp.

(2) Star Wars is lijdend onderwerp

Oplossing: ''Star Wars is een spannend film en die film kijk ik graag.''

Goed of fout?
''De jongen liep de winkel binnen en werd een winkelmandje toegereikt.''

1. Goed
2. Fout

2. Getal

Weten we het nog? Congruentie 

''(1) In deze buurt wordt vaak te hard gereden en (2) veel auto's geflitst.''

1. Enkelvoud

2. Meervoud

Oplossing: ''In deze buurt wordt vaak te hard gereden en veel auto's worden geflitst.''

Verbeter: ''Hier wordt vaak ingebroken en veel auto's vernield.''

3. Betekenis

''Jantje is (1) in Spanje en (2) vijftig jaar oud.''

1. Plaats

2. Eigenschap

Oplossing: ''Jantje is in Spanje en is vijftig jaar oud.''

Welke foutieve samentrekking?
''Ik zet koffie en op tafel.''

1. Verschil in grammaticale functie
2. Verschil in getal
3. Verschil in betekenis

Welke foutieve samentrekking?
''Zijn broek kostte tachtig euro, maar vind ik niet mooi.''

1. Verschil in grammaticale functie
2. Verschil in getal
3. Verschil in betekenis

Inversie

Nederlandse zinnen kennen een basisvolgorde:

Eerst je onderwerp, dan je persoonsvorm, dan de rest van de zinsdelen.

''Jij koopt veel eten op de kermis.''

Staat de persoonsvorm achter het onderwerp? Inversie

Vragen: ''Koop jij altijd veel eten op de kermis?''

Ander zinsdeel voorop: ''Op de kermis koop jij altijd veel eten!''

Foutieve inversie

Inversie = het plaatsen van het onderwerp na de persoonsvorm

Wat is dan foute inversie?

Het regende de hele middag en hebben we dus niets kunnen doen. 

Het regende de hele middag en dus hebben we niets kunnen doen. 

Goed of fout?
''Vroeger at ik graag appels en plukte ik ze zelf.''

1. Goed
2. Fout

Online oefenen

Ga naar hoofdstuk 4 - incongruentie en foutieve inversie