Alle spelling

Punt

- Als zinseindepunt aan het einde van een mededelende zin:

Waarschijnlijk regent het morgen niet.

- In afkortingen na ieder afgekort woord, als je de afgekorte woorden allemaal volledig uitspreekt:

n.a.v., want je zegt 'naar aanleiding van'.

Punt

Je gebruikt geen zinseindepunt:

- na een afkorting die eindigt met een punt:

In Italië hebben we gewandeld, geshopt, gezwommen, enz.

- in een zin die al eindigt met een ander leesteken:

Kom je morgen?

- Na een titel of kopje:

Goud voor Epke

Verschillen in betekenis

- Katten, spinnen, ijsberen, vissen, gieren, vliegen en honden slapen

- Katten spinnen, ijsberen vissen, gieren vliegen en honden slapen

Waardoor komt het verschil in betekenis?

KOMMA

Een komma laat zien hoe een zin in elkaar zit. Je zet een komma

– tussen twee gezegdes in een samengestelde zin;

– tussen de delen van een opsomming 

(behalve voor het woord en);

– na een naam of een uitroep aan het begin van een zin;

– voor voegwoorden, zoals maar, want, doordat, nadat, omdat, terwijl, voordat, zodat, zodra.

Aanhalingstekens

Kun je gebruiken:

- als je iemand citeert,

- als je een woord ironisch gebruikt,

- als je een nieuw of zelfbedacht woord gebruikt.

Mike vroeg Vera heb je de toets goed gemaakt?

De bovenstaande zin kan met leestekens op twee manieren worden opgeschreven:

Wat wordt dan het verschil in de betekenis?

Mike vroeg Vera heb je de toets goed gemaakt?

Degene die de vraag stelt verschilt.

 1 = Mike vroeg: ‘Vera, heb je de toets goed gemaakt?’
Dan vraagt Mike iets aan Vera.
2 = ‘Mike,’ vroeg Vera ‘heb je de toets goed gemaakt?’
Dan vraagt Vera iets aan Mike.

Meervouds-n bij verwijzingen

alle/ allen - beide/ beiden - sommige/ sommigen - andere/ anderen

ZONDER -n als:

- er een ZN achter staat (alle oproerkraaiers)

- persoon waarnaar wordt verwezen staat in dezelfde zin

- verwijst niet naar personen ( zelfstandig gebruikt)

Meervouds-n bij verwijzingen

alle/ allen - beide/ beiden - sommige/ sommigen - andere/ anderen

MET-n als:

- zelfstandig gebruikt + verwijst naar personen

Ik vind van planten leuk dat sommige/ sommigen met de zon meedraaien.

1. sommige
2. sommigen

Enkele/ enkelen hebben vragen gesteld.

1. enkele
2. enkelen

Hoofdletters

Hoofdletters gebruik je:

- aan het begin van een zin;

- bij eigennamen;

- bij feestdagen en historische gebeurtenissen;

- aan het begin van een citaat.

Schrijf geen hoofdletter:

- als de zin begint met een cijfer:

50 meisjes deden mee.

- als een zin begint met een apostrof:

's Nachts slaap ik. 

Schrijf geen hoofdletter:

- als de verwijzing naar een eigennaam of aardrijkskundige naam niet meer duidelijk is:

Mijn opa heeft alzheimer. Hij draagt soms in de winter een bermuda.

- bij afleidingen van of samenstellingen met feestdagen:

Tijdens de kerstdagen zoeken we geen paaseieren.

Schrijf geen hoofletter:

- bij merknamen die er eigen schrijfwijze op na houden:

iPod, eBay

- bij tussenvoegsels als de voornaam of voorletter ook geschreven staat"

Karin van Vliet- de Jong, maar mevrouw Van Vliet- de Jong

Schrijf geen hoofdletter:

- bij windstreken, tenzij ze een gebied aanduiden:

De wind komt vandaag uit het oosten.

Het Oosten zoals dat in de duizend- en - een - nacht wordt beschreven, spreekt tot ieders verbeelding.

Samenstellingen

Twee of meer bestaande woorden die aan elkaar een nieuw woord vormen.

Bijvoorbeeld:

fiets + tas = fietstas

Samenstellingen

Soms moet je tussenletters gebruiken om een goede samenstelling te maken.

fiets + maker = fietsenmaker

beer + sterk = beresterk

dorp + café = dorpscafé

Regel tussenletter(s) -en-

Als het eerste woord alleen een meervoud heeft op -en:

bananenschil, paardensport

Regel tussenletter(s) -e-

- Als het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is: zonnecel, maneschijn

- Als het eerste woord een versterkende betekenis heeft: retegoed, reuzegroot

- Als het eerste woord (ook) een meervoud heeft op -s: gemeenteraad, stageplaats

Regel tussenletter(s) -e-

- Als het woord geen meervoud kent: rijstepap

 

- Als het eerste woord geen zelfstandig naamwoord is: huilebalk

- Als het woord een versteende samenstelling is:

bakkebaard

Regel tussenletter(s) -S-

- Als je de -s- hoort en als de -s- in dezelfde soort samenstellingen ook voorkomt:

mijnwerkerslamp   ->    mijnwerkersstaking

stadstuin   ->    stadscentrum

maar geen tussenletter -s-:

voetbaltraining   ->   voetbalsupporter

Trema

Een trema gebruik je om te voorkomen dat twee klinkers in één woord samen worden uitgesproken: 

- calorieën, poriën, reünie

Daarnaast gebruik je een trema in leenwoorden: 

patiënt, fröbelen

In het Duits heet een trema een Umlaut. 

Apostrof

Een apostrof gebruik je in de volgende gevallen: 

- om uitspraakproblemen te voorkomen --> jury's, zebra's (maar wel jockeys)

- als weglatingsteken: 's morgens, 's-Gravenhage, Thomas' pet 

- in meervouden en afleidingen van afkortingen: cd's, sms'en 

- in verkleinwoorden die eindigen op -y : baby'tje (maar wel cowboytje) 

Accenten

Er zijn drie accenten. 

- accent aigu: café

- accent grave: carrière

- accent circonflexe: enquête 

Het accent aigu wordt soms gebruikt om de klemtoon aan te geven: 

- Dat is dé manier om het goed te doen. 

- Zij heeft geen twéé dochters, maar drie. 

Wat valt je op aan volgende zinnen?

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

Weglatingsstreepje

Dinsdagavond en woensdagavond ga ik sporten.

Fietsvakanties, werkvakanties en taalvakanties zijn best populair. 

De onderstreepte woorden zijn samengestelde woorden. 

Soms kun je een deel vervangen door een weglatingsstreepje. 

Dan krijg je:

Dinsdag- en woensdagavond ga ik sporten

Fiets-, werk- en taalvakanties zijn best populair

Let op: gebruik geen weglatingsstreepje als je een heel woord weglaat: blauwe sokken en rode sokken: blauwe en rode sokken. 

Kijk eens naar de volgende woorden:

radioomroep

autoongeluk

70jarige

%teken

NoordNederland

haatliefdeverhouding

Koppeltekens gebruiken we:

- in samenkoppelingen, die anders onoverzichtelijk worden

Jip-en-Janneketaal, half-om-halfgehakt

- om leesfouten te vermijden bij klinkers
zo-even, stage-uren, radio-omroep, na-apen (maar wel: politieagent)

- bij letters, cijfers en andere tekens, afkortingen en St. of Sint:

$-teken, vmbo-leerling, 70-jarige, tbs-kliniek

- in aardrijkskundige namen met een extra toevoeging
Noord-Brabant, Zuid-Amerika, Midden-Nederland

Koppeltekens gebruiken we:

- bij een functie, rang of titel
assistent-bedrijfsleider, minister-president

- in woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, bijna-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling, niet-, non, oud- : non-actief, oud-werknemer

- als het tweede deel van de samenstelling een hoofdletter heeft:
anti-Amerikaans, pro-Amerikaans

- in samenstellingen van twee gelijkwaardige woorden (het ene woord is niet belangrijker dan het andere): hotel-restaurant, zwart-wit, cultureel-maatschappelijk, hink-stap-sprong