This lesson contains 29 slides, with interactive quiz, text slides and 5 videos.
Lesson duration is: 60 min
Items in this lesson
Van Absolutisme naar de Verlichting
1650-1789
Slide 1 - Slide
Wat is Verlichting? > 'Durf te denken' (Kant, 1724-1804)
Komt voort uit de wetenschappelijke revolutie >
Kennis van klassieke inzichten +
nieuwe inzichten door
kennis op grond van zintuiglijke waarneming:
empirisme
Maar: in hoeverre zijn onze zintuigen te vertrouwen? >>>>
Slide 2 - Slide
Slide 3 - Slide
Slide 4 - Slide
Slide 5 - Slide
HC 2.1: De Verlichting (1650 -1789)
Hoofdvraag: Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over de ideale samenleving?
Kenmerkende aspecten:
23. Het streven van vorsten naar absolute macht
26. Wetenschappelijke revolutie
27. Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
28. Voortbestaan van 'ancien régime' met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm geven (verlicht absolutisme)
Slide 6 - Slide
Wat is Verlichting?
Naast empirisme ook:
rationalisme = kennis op grond van logisch en verstandelijk redeneren
Gevolg: het ontstaan van het 'Verlichte denken':
- optimisme
- vooruitgangsdenken
- verstand en rede ipv traditie, bijgeloof en dogma's > 'durf te denken'
allerlei zaken in de samenleving worden ter discussie gesteld o.a:
Slide 7 - Slide
1. Geloof:
mechanistisch wereldbeeld populair
Baruch d'Espinoza (1632 - 1677):
zoon gevluchte Joodse ouders (Portugal)
'God is in alles in de natuur'
'bijbel is een uitvinding van de fantasie'
nadruk op vrijheid van meningsuiting en
democratie (Ethica)
Slide 8 - Slide
Slide 9 - Video
Voltaire (Francois-Marie Arouet)
1694 - 1778
'Ik zeg wat ik denk'
Voor: constitutionele monarchie:
de staat garandeert vrijheid en welvaart en
religieuze tolerantie
tegen: vooroordelen, orthodoxie en
onwetendheid > anti-democratisch
voorstander van mensenrechten en de rede
deïst ('God is een horlogemaker')
inspirator van Franse Revolutionairen
Slide 10 - Slide
HC 2.1: De Verlichting (1650 -1789)
Hoofdvraag: Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over de ideale samenleving?
Kenmerkende aspecten:
23. Het streven van vorsten naar absolute macht
26. Wetenschappelijke revolutie
27. Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
28. Voortbestaan van 'ancien régime' met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm geven (verlicht absolutisme)
Slide 11 - Slide
Slide 12 - Video
John Locke (1632-1704):
Mens is een 'tabula rasa' =
een onbeschreven blad >
gelijkheidsideaal
Mens heeft natuurrechten:
recht op bezit en bescherming >
regering moet hiervoor garant staan in een:
'sociaal contract', maar:
volk heeft 'recht op verzet'
Bovendien: scheiding der machten:
- uitvoerende macht (const. vorst)
- wetgevende macht (parlement)
Slide 13 - Slide
Montesquieu: Trias Politica
Slide 14 - Slide
Log in op Lessonup en beargumenteer de volgende stelling:
Slide 15 - Slide
Stelling: de 'trias politica' is in Nederland geheel overgenomen
Slide 16 - Mind map
HC 2.1: De Verlichting (1650 -1789)
Hoofdvraag: Welke ideeën ontstonden tijdens de Verlichting over de ideale samenleving?
Kenmerkende aspecten:
23. Het streven van vorsten naar absolute macht
26. Wetenschappelijke revolutie
27. Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.
28. Voortbestaan van 'ancien régime' met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse, verlichte wijze vorm geven (verlicht absolutisme)
Slide 17 - Slide
2. Kritiek op de ordening in de samenleving
Verlichte denkers tegen de standenmaatschappij:
ipv erfelijke rechten en religieuze ideeën: natuurrechten o.a
recht op vrijheid, leven en bezit
'Droit Divin' werd verworpen
pas eind 18e eeuw idee van universele vrijheid / volledige gelijkheid >
minder gericht op de ratio,
meer vanuit het gevoel > romantiek >
Rousseau
Slide 18 - Slide
Slide 19 - Video
Rousseau (1712-1778):
'permanente volkssoevereiniteit':
'de regering is de uitvoerder van de gezamenlijke wil van de burgers' >
inspirator Franse Revolutie
'Edele wilde' >
grondlegger Romantiek:
gevoel ipv ratio
Slide 20 - Slide
Verspreiding van de idealen van de Verlichting:
'salons' en koffiehuizen
'encyclopédie'
briefwisselingen en boeken
Natuurkundige genootschappen
'Maatschappij tot het Nut van iedereen' (NL)
Tijdschriften
Slide 21 - Slide
Slide 22 - Video
Verlicht absolutisme:
I. Frederik II de Grote van Pruisen
poging van vorsten om:
absolutisme te continuëren en:
verlicht denken te implementeren.
o.a. Frederik II de Grote van Pruisen (1712/1740 - 1786):
- 'eerste dienaar van de staat'
- Voltaire aan het hof
- afschaffen lijfstraffen
- verbeteren onderwijs
- introductie aardappel
- droogleggen moerassen
- godsdienstige verdraagzaamheid
'Niets door het volk, alles voor het volk'
wel bleef lijfeigenschap bestaan
Slide 23 - Slide
II. Keizer Josef II van Oostenrijk
(1741/1765 - 1790)
broer van Marie-Antoinette
streefde naar centralisatie maar:
lijfeigenschap afgeschaft
kerk ondergeschikt gemaakt aan de staat o.a:
seminaries opgegaan in staatsscholen
bedevaartsplaatsen gesloten
aantal feestdagen teruggebracht > bijnaam:
'keizer-koster'
godsdienstvrijheid (1781)
burgerlijk huwelijk ingevoerd
aantal kermissen beperkt
rechtspraak hervormd (1787)
Slide 24 - Slide
III. Catharina de Grote van Rusland
(1729/1762 - 1796)
Duitse prinses, gehuwd met Peter III (incapabel)
intellectueel (Voltaire: de ster van het noorden'))
door een staatsgreep aan de macht
begin Russische 'Gouden Eeuw':
successen tegen Zweden en Osmanen (Krim!)
Trias Politica ingevoerd
onderwijs bevorderd, Smolny-instituut
vaccinatie tegen pokken
toch: lijfeigenschap bleef en geen kritiek mogelijk
Franse Revolutie was een schok >
vrijheid van meningsuiting ingetrokken
Slide 25 - Slide
Slide 26 - Slide
documentaire over hoe Catharina de weg naar de troon vond.
Slide 27 - Slide
Slide 28 - Video
Verspreiding idealen van de Verlichting, belangrijk: