Poëzieanalyse

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Begrippen poëzie

Weet je het (nog)? 

Metrum

Jambe

Elisie

Paradox

Litotes

Alliteratie

Assonantie

Rijmschema

Kruisstelling/chiasme

Epenthesis

Genres lyriek/genres toneel

Antwoorden

Metrum:  regelmatige afwisseling van beklemtoonde en

onbeklemtoonde lettergrepen

Jambe: zwak – sterk (Hij héeft zijn bóeken láten líggen)

Elisie: uitstoting van lettergrepen ter wille van het metrum (kindren)

Hierbij geldt de volgende vuistregel: als de slotlettergreep van het eerste

woord een sjwa is en als het tweede woord begint met een klinker, dan

wordt de slotlettergreep van het eerste woord geëlideerd. (Voorbeeld:

‘d’ouderdom’).

Antwoorden (2)

Paradox: schijnbare tegenstelling

Litotes: het verschijnsel dat je zegt wat je wil zeggen door het

omgekeerde te ontkennen . ( ‘Niet slecht’)

Alliteratie: medeklinkerrijm; alleen de beklemtoonde medeklinkers

rijmen (er barst uit mijn binnenst een bittere zang)

Assonantie: klinkerrijm; alleen de beklemtoonde klinkers rijmen

(gaan – staat). In geval van eindrijm noemt men dit halfrijm

Antwoorden (3)

Rijmschema: In het eindrijm zien we vaak een bepaalde volgorde. Veel voorkomende rijmschema's zijn:

* gekruist rijm – abab (regen – damp – wegen – kramp)

* omarmend rijm – abba (regen – damp – kramp – wegen)

* gepaard rijm - aabbcc ( regen – wegen – damp - kramp)

* slagrijm – aaaa (regen – wegen – stegen – verlegen)
 

Kruisstelling/chiasme: de corresponderende woorden staan kruiselings

tegenover elkaar. ( ‘dames en heren, jongens en meisjes’; Snoop Dogg: “With my mind on my money, and my money on my mind”)
 

Antwoorden (4)

Epenthesis: inlassing van lettergrepen ter wille van het metrum (volluk, melluk, werruk, verruf)

Genres lyriek: - elegie of klaagzang > gedicht waarin gevoelens van verdriet en wanhoop

worden verwoord bijv. naar aanleiding van de dood van een geliefde.

- ode of lofdicht > gedicht waarin gevoelens van bewondering worden uitgedrukt.

- sonnet > 14-regelig gedicht, meestal bestaande uit twee kwatrijnen (het octaaf) en twee terzetten (het sextet). Het octaaf heeft slechts twee rijmklanken.

- rondeel > een kort gedicht dat maar twee rijmklanken heeft en waarvan

een aantal regels gelijk aan elkaar is. Bij achtregelig rondeel is regel 1 = regel 4 = regel 7 en regel 2 = regel 8.

Antwoorden (4)

Genres toneel: 

Bekende toneelgenres zijn: - tragedie of treurspel

                                                           - komedie of blijspel

Het verschil tussen tragedie en komedie:

- tragedie speelt in hogere kringen, telt vijf bedrijven met reien tussen de

bedrijven, vaak eenheid van tijd, plaats en handeling, met de hoofdpersoon loopt het slecht af

- komedie speelt bij de burgerij, telt meestal drie bedrijven, kent happy end

variant:

- klucht > kort en grappig, soms grof toneelstuk

'dichter - dochter' is een vorm van

1. assonantie
2. alliteratie
3. rijk rijm
4. volrijm

Welke maatsoort herken je in de dichtregel?

'Merck toch hoe sterck nu in 't werk sich al steld'

1. Jambe
2. trochee
3. anapest
4. dactylus

De eerste twee strofen van een sonnet noem je samen een ...

1. septet
2. octaaf
3. sextet
4. terzet

'Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag
Lang-uit met moeder in de warme hei,
De wolken schoven boven ons voorbij
En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.'

Wat is het rijmschema?

1. omarmend rijm
2. gekruist rijm
3. verspringend rijm
4. slagrijm

'Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag
Lang-uit met moeder in de warme hei,
De wolken schoven boven ons voorbij
En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.'

Wat is het metrum?

1. dactylus
2. anapest
3. jambe
4. trochee

Sonnet PC Hooft 

- over mythische figuur: de tijdgod (Chronos)

- In een van de verhalen over Chronos wordt hij voorgesteld als vadergod die zijn eigen kinderen opeet.

1) Welke poëticale verschijnselen herken je in het sonnet?

2) Wat is de rol van Chronos in dit gedicht?

3) Waarom is dit gedicht typerend voor de Renaissance?

4) Wat valt je nog meer op?

- over mythische figuur: de tijdgod (Chronos)

- In een van de verhalen over Chronos wordt hij voorgesteld als vadergod die zijn eigen kinderen opeet.

1) Welke poëticale verschijnselen herken je in het sonnet?

2) Wat is de rol van Chronos in dit gedicht?

3) Waarom is dit gedicht typerend voor de Renaissance?

4) Wat valt je nog meer op?