4.1 prikkels en gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

4.1 Prikkels en Gedrag

Wat gaan we vandaag leren?

• Wat gedrag is
• Hoe gedrag tot stand komt door prikkels 
• Dat er Inwendige -  en uitwendige prikkels zijn
• Wat sleutelprikkels zijn en hoe je ze kan herkennen.
• Hoe je gedrag kunt onderzoeken door een ethogram op te stellen en een protocol in te vullen om na te gaan waarvoor het gedrag dient. 

Waar denk je aan bij gedrag?

Alles wat een mens of dier doet is gedrag en heeft een oorzaak

Gedrag ontstaat doordat mensen en dieren reageren op inwendige en uitwendige prikkels.

– Inwendige prikkel -> komt vanuit het lichaam 

• Honger
  
• Voortplantingsdrang
  
• Overlevingsdrang
  

– Uitwendige prikkel -> komt van buiten op je zintuigen terecht

• Geuren
• Geluiden
• Smaak
• Enz.

verschillen tussen prikkels: 

Kun je aangeven welke inwendig, welke uitwendig zijn?

- Inwendige prikkels

- uiwendige prikkels 

Prikkels

Prikkels: Alle veranderingen in je omgeving waar je op kan reageren. 

- Inwendige prikkels

- Uitwendige prikkels 

Sleutelprikkels

Prikkels die altijd leiden tot hetzelfde gedrag zijn sleutelprikkels. 

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De reactie op  een sleutelprikkel is aangeboren (je kan er niets aan veranderen)

Sleutelprikkels

Bron 3

____

____

Bron 5

Ethogram

Een deel van een ethogram van het gedrag "hond komt naar baas".

Gedrag onderzoeken

Je kan het verschil tussen een ethogram en protocol benoemen

Je kan zelf ethogram maken

Je kan zelf een protocol maken en verwerken tot een staafdiagram

Kijken naar gedrag. Hoe doe je dat objectief?

• Observeren: Gedrag benoemen (zonder mening)
• Elk stukje gedrag een handeling te noemen en hiervan een lijst maken die we Ethogram noemen
• Een protocol invullen om gedurende een bepaalde tijd de handelingen bij te houden
• Interpreteren: De boodschap van het gedrag benoemen in termen van functies of emoties.

Ethogram

Protocol

Protocol

Staafdiagram van Ethogram

Bekend voorbeeld:

Hoe train je dieren?

Inwendige prikkel = honger

Uitwendige prikkel = als een dier eten ziet eet hij het op.

Van deze prikkels kun je gebruik maken om kunstjes aan te leren bij dieren.

Uitwendige prikkel = de beloning

Toets voorbereiden

Leren: 3.1 t/m 3.4 en 4.1. Probeer dingen uit je hoofd op te noemen.

Heb je alle samenvattingen gemaakt en geleerd?

Vind je een leerstof nog moeilijk? Je kunt alle lessen en formatieve toetsen terugkijken via LessonUp!

Extra oefenen: Maak de moeilijke opdrachten (nogmaals) en natuurlijk de oefentoets online! - krijg je gelijk de antwoorden.

Wat is een voorbeeld van gedrag

1. In een duiken voor een sneeuwbal
2. Kou voelen
3. Het zien van een sneeuwbal
4. Rillen

Een voorbeeld van een inwendige prikkel is:

1. een beer
2. poep ruiken
3. honger
4. een telefoonmuziekje

Wat is GEEN voorbeeld van een inwendige prikkel

1. Motivatie om iets te doen
2. Enthousiasme voor de toets morgen
3. Reageren op een luchtalarm
4. Hormonen die zorgen voor puberaal gedrag

Een sleutelprikkel is een...

1. Uitwendige prikkel
2. Een prikkel die dezelfde reactie roept
3. Inwendige prikkel
4. Een prikkel die elke keer een andere reactie roept

De sleutelprikkel bij de stekelbaars is

1. Vorm van de vis
2. Kleur van de buik

Meeuwen hebben onder de snavel een rode plekje ( zie afbeelding). Als een baby meeuwtje dit vlekje ziet, gaat ze meteen met snaveltje erop tikken. Ze doen dit waarschijnlijk om voor eten te vragen.
Dit gedrag van rode plekje tikken gebeurt alleen als ze het rood plekje zien op een snavel.
Het rode vlekje op de snavel is dan een ___________

1. Gedragprikkel
2. Slotprikkel
3. Sleutelprikkel
4. Reactieprikkel

Wat is de sleutelprikkel voor de ouder om de jongen te voeren?

1. De ogen van de jongen
2. Het geluid van de jongen
3. De oranje bekjes van de jongen

Hiernaast zie je een mannetjes en vrouwtjes stekelbaars. Wat zou voor een mannetje de sleutelprikkel kunnen zijn om een ander mannetje wel, maar een vrouwtje niet weg te jagen uit zijn territorium?

1. De stekels op de rug
2. De buikvin
3. De lengte van de vis
4. De rode buik

Sam zegt: "Een ethogram bestaat uit de beschrijving van handelingen van een dier."

Bas zegt: "Een ethogram bevat afkortingen van handelingen van een dier."

1. Beide hebben gelijk
2. Sam heeft gelijk
3. Bas heeft gelijk
4. Beide hebben ongelijk

1. je voelt dat je moet poepen 2. een vogel zingt een lied
3. een baby drinkt melk 4. een kat ziet een muis
5. dorst hebben 6. verliefd gevoel

Wat zijn inwendige prikkels ?

1. 1, 5 en 6
2. 2, 3 en 4
3. 1, 2 en 4
4. 2, 5 en 6

Toets voorbereiding