Les 2 21.2 en 21.3 eerste afweerlinie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

afweer, wat weet je er van?

Afweer, wat zou je willen weten?
vraag is anoniem

Doel

Je kunt het afweersysteem in drie verdedigingslinies indelen 

Je kunt uitleggen hoe de aspecifieke afweer de groei van een populatie ziekteverwekkers kan inperken en de specifieke afweer kan activeren.

ontstekingsreactie, Natural Killer (NK) cellen.

Verdedigingslinies

1. kasteelmuren: redelijk ondoordringbaar, werkt tegen vrijwel alles.
2. poortwachters: proberen bedreigingen te herkennen, roepen hulp in ernstige situaties. Werkt tegen vrijwel alle bedreigingen 
3. hulptroepen: Reageren op hulpvraag in grote aantallen. Zijn specifiek getraind om bepaalde bedreigingen uit te schakelen. 

Dit hoofdstuk

1e linie: 21.3

2e linie: 21.4

3e linie: 21.5

Beredeneer aan de hand van minimaal 3 levenskenmerken of het corona-virus een levend organisme is

1e barriere

extern: op de grens van intern en extern milieu.

Aspecifieke afweer: 

-aangeboren

-gericht op alle lichaamsvreemde stoffen

-weerstand blijft gelijk bij herhaalde infectie.

De darmflora ('goede' bacteriën) verteert cellulose in ons voedsel en produceert daarbij voor ons opneembare voedingsstoffen en remmen de groei van andere (ziekteverwekkende) bacteriën.
Deze samenlevingsvorm noemen we specifiek:

1. symbiose
2. parasitisme
3. commensalisme
4. mutualisme

Verklaar dat patiënten na een antibioticabehandeling vatbaarder zijn voor darminfecties.

Traanklier

Produceert o.a. lysozym 

(=muramidase)

ook in speeksel, slijmvliezen in longen

enzymen

naam: substraat - ase

celwand van bacteriën is gemaakt van mureïne

wordt dus verteerd door muramidase

Is muramidase gericht op bacterien of virussen? Hoe bestrijd het deze ziekteverwekker (vorige les)?

waar in het verteringsstelsel wordt peptase geproduceerd? Verklaar dat dit dodelijk is voor bacteriën

verklaar op moleculair niveau dat de pH in de maag dodelijk is voor bacteriën en parasieten

Denaturatie eiwitten

Denaturatie door te hoge temperatuur (of hoge zuurgraad): H-bruggen gaan kapot en vormen op andere plekken: ruimtelijke structuur verandert definitief

BINAS 67H2

Eiwitstructuur

zoutbrug

Bij lage pH neemt de COO-groep een H⁺ op

bij hoge pH geeft de NH₃⁺ groep een H⁺ af

Door het veranderen van de pH verandert de

1. alleen secundaire structuur
2. alleen tertiaire structuur
3. geen van beiden
4. secundaire + tertiaire structuur

chemische barriere

fysieke barriere

bacteriele barriere

huidflora

huid

lysozym

maagzuur

peptase in maag

darmflora

tight junctions

Maak een lijstje van fysieke en chemische barrières bij planten (gegroepeerd)

Huiswerk

vragen bij 21.3

klaar?

lees vast 21.4

eigen/vreemd?

De afweer herkent lichaamsvreemde stoffen (=antigeen)

bv: spike-eiwit op SARS-COVID

Ontstekingsreactie

1. Beschadigde cellen geven signaalstoffen af
2. Macrofagen verzamelen zich en fagocyteren ziektewekkers
3. Macrofagen geven signaalstoffen af en lokken meer fagocyterende cellen

Signaalstoffen zorgen ook dat bloedvaten wijder worden (de afweer kan de infectie makkelijker bereiken -> het weefsel wordt rood (=ontstoken)

Macrofagen fagocyteren binnengedrongen ziekteverwekkers en beschadigde cellen.

Bij een ontstekingsreactie maakt het niet ui hoe de cellen beschadigd raken of door welke ziekteverwekker dit gebeurt. Hoort de ontstekingsreactie dus bij de specifieke of aspecifieke afweer?

Leg uit waardoor bij een ontstekingsreactie weefsel rood wordt en opzwelt,

Virus zit in de cel - probleem

NK-Cel: speciale witte bloedcel

Werking NK-Cel: 

lichaamscel raakt geïnfecteerd

Viruseiwitten komen terecht in de celmembraan van de lichaamscel

NK cel herkent en doodt de cel door deze te doorboren en te injecteren met enzymen.

NK-cel

andere functies:

opruimen tumorcellen (voordat ze een probleem worden)

Afbraak weefsels tijdens ontwikkeling (tandwortels melkgebid, vliezen tussen vingers)

Jij en een vriendin worden per ongeluk aangeniest door een klasgenoot die erg verkouden is. Jij wordt niet verkouden, maar je vriendin wel. Hoe komt het dat jij niet verkouden wordt?

De zandbak is een plaats waar kleine kinderen grote kans lopen op besmetting met kleine wormpjes (aarswormen). Een klein kind speelt in de zandbak en krijgt wormeneitjes onder de nageltjes. Even later steekt ze haar duim in haar mond. Gelukkig blijkt ze een paar dagen later toch geen wormenbesmetting te hebben. Hoe is dat mogelijk?

Natural killer-cellen zijn geen macrofagen. Wat is het verschil? Noem ook een overeenkomst.

Antigeen of antistof?
Een griepvirus dat binnendringt in je lichaam bevat ...

1. antigenen
2. antistoffen

HUISWERK

maak de vragen bij 10.4 en 10.5 en kijk deze na (in een andere kleur verbeteren)

plaats in de volgende dia