Les 3 21.4 tweede afweerlinie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Doel

Je kunt in een gegeven situatie inschatten op welke manier(en) de eerste én tweede barrière van de afweer een besmetting of infectie voorkomt of bestrijdt.

Je kunt de werking van de verschillende onderdelen van de afweer uitleggen en de hierbij betrokken cellen en signaalstoffen benoemen. 

complementsysteem, ontstekingsreactie, nk-cellen

Dit hoofdstuk

1e linie: 21.3

2e linie: 21.4

3e linie: 21.5

1e barriere

extern: op de grens van intern en extern milieu.

Aspecifieke afweer: 

-aangeboren

-gericht op alle lichaamsvreemde stoffen

-weerstand blijft gelijk bij herhaalde infectie.

2e barriere

intern: binnen het lichaam

Aspecifieke afweer: 

-aangeboren

-gericht op alle lichaamsvreemde stoffen

-weerstand blijft gelijk bij herhaalde infectie.

Wat is het verband tussen de begrippen besmetting, infectie en incubatietijd?

antigenen

De afweer herkent besmettingen aan lichaamsvreemde 

antigenen

bv: spike-eiwit op SARS-COVID

typen aspecifieke afweerreacties

In bloed/weefselvloeistof	complementsysteem
Bij celbeschadigingen (bv wondjes)	ontstekingsreactie
Bij infectie in de cel (bv virus)	natural killer cellen

Complement

bloedeiwitten die zorgen voor:

1. Lysis: het doorboren van cellen van ziekteverwekkers
   
2. Chemotaxis: Het aantrekken van fagocyterende cellen bij de ontstekingsreactie.
3. Opsonisatie: Het markeren van ziekteverwekkers, zodat deze (makkelijker) gefagocyteerd kunnen worden
   

Ontstekingsreactie

1. Beschadigde cellen geven signaalstoffen af
2. macrofagen en dendritische cellen worden aangetrokken (chemotaxis) zich en nemen ziektewekkers op. Ze produceren signaalstoffen (cytokinen)
3. geven signaalstoffen af en lokken monocyten en granulocyten uit het bloed 
4. macrofagen en dendritische cellen worden een Antigeen Presenterende Cel (APC) verplaatsen naar een lymfeknoop en activeren daar de specifieke afweer (3e linie).

Cytokinen:

histamine: bloedvatverwijding, het weefsel wordt rood

bradykinine: openingen tussen endotheelcellen haarvaten 

interferon: virusremmer

Macrofaag

herkent bacterien aan:

1. typische moleculen in de celwand van de bacterie
2. complementeiwiten op de bacterie
3. een antistof op de bacterie

Bij een ontstekingsreactie maakt het niet uit hoe de cellen beschadigd raken of door welke ziekteverwekker dit gebeurt. Hoort de ontstekingsreactie dus bij de specifieke of aspecifieke afweer?

Leg uit waardoor bij een ontstekingsreactie weefsel rood wordt en opzwelt,

Bij koorts stijgt de lichaamstemperatuur, verklaar hoe dit de aspecifieke afweer helpt.
tijd over: samenvatten temperatuurregulatie, regulatie stofwisseling (KWT)

Virus zit in de cel - probleem

NK-Cel: speciale witte bloedcel

Werking NK-Cel: 

lichaamscel raakt geïnfecteerd

Viruseiwitten komen terecht in de celmembraan van de lichaamscel

NK cel herkent en doodt de cel door deze te doorboren en te injecteren met enzymen.

NK-cel

andere functies:

opruimen tumorcellen (voordat ze een probleem worden)

Afbraak weefsels tijdens ontwikkeling (tandwortels melkgebid, vliezen tussen vingers)

BINAS 84I

Jij en een vriendin worden per ongeluk aangeniest door een klasgenoot die erg verkouden is. Jij wordt niet verkouden, maar je vriendin wel. Hoe komt het dat jij niet verkouden wordt?

De zandbak is een plaats waar kleine kinderen grote kans lopen op besmetting met kleine wormpjes (aarswormen). Een klein kind speelt in de zandbak en krijgt wormeneitjes onder de nageltjes. Even later steekt ze haar duim in haar mond. Gelukkig blijkt ze een paar dagen later toch geen wormenbesmetting te hebben. Hoe is dat mogelijk?

Natural killer-cellen zijn geen macrofagen. Wat is het verschil? Noem ook een overeenkomst.

Antigeen of antistof?
Een griepvirus dat binnendringt in je lichaam bevat ...

1. antigenen
2. antistoffen

HUISWERK

maak de vragen bij 21.4 en kijk deze na 

moeilijk: 

Maak een conceptmap/stripverhaal/samenvatting in KWT

vraag extra uitleg