Hoofdstuk 3

• Zorg en Welzijn
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Terugblik 

Wat weet je nog van de vorige les?

Welke vitamine komt veel voor in... Sleep de vitamine naar het juiste voedingsmiddel

Vitamine A

Vitamine B

Vitamine C

Vitamine D

Wat zijn voedingsstoffen?

1. De bruikbare stoffen in onze voeding
2. Vitaminen en mineralen
3. Alles wat je eet of drinkt
4. Koolhidraten, vetten en eiwitten

Sleep de stellingen die juist zijn in dit kader

geraffineerde koolhydraten zorgen voor overgewicht

producten als volkorenbrood, peulvruchten en noten bevatten veel vezels

van producten met veel vezels raak je verstopt

vitaminen beschermen je lichaam

ieder mens heeft aanvullende vitaminetabletten nodig. 

Macro - voedingstoffen

• Eiwitten
• Koolhydraten
• Vetten
• Water en vezels

https:

Hoofdstuk 3

Voeding

Opdracht 3.01 blz. 150

Gezonde voeding

Eet gevarieerd.

Eet niet te vet.

Eet niet te veel en beweeg.

Eet vee groente, fruit en brood.

Eet veilig; let goed op bij het koken, wassen, scheiden, koelen en verhitten van voedsel.

Eet niet te veel zout.

Voedingswijzer

Opdracht 3.03 blz.154

Knip per vak 4 voedingsmiddelen uit

Wat hoort in welk vak?

Eet veilig

Opdracht 3.06 blz.160

Etiketten

Op een etiket moet in ieder geval staan:

Naam

Inhoud

Allergenen

Voedingswaarde

Netto hoeveelheid

Houdbaarheid

THT (ten minste houdbaar tot)

UVD (uiterste verkoop datum)

Bewaarvoorschrift/gebruiksaanwijzing

Naam en adres fabrikant/producent

productcode

Etiketten

Andere onderdelen die op het etiket voor kunnen komen:

E-nummers

Biologisch

Voedingsclaims

Gezondheidsclaims

Keurmerk

Wat zie je op dit etiket?

Kan jij een etiket lezen?

blz. 39 t/m 42  deelopdracht 3.1

TGT / THT

Opdracht 3.13 blz. 169

Keurmerk

Een keurmerk is een logo op het product waarmee de fabrikant een bepaalde kwaliteit van dat product beloofd .

Voeding

Wat is een keurmerk? VOEDING

Een keurmerk is een hulpmiddel op de verpakking van voedingsmiddelen voor het maken van een duurzame of gezonde keuze. Een keurmerk geeft bijvoorbeeld aan dat het product is gemaakt met extra aandacht voor het milieu of dierenwelzijn. Je ziet zo bijvoorbeeld of de vis duurzaam is gevangen, of een kip een ‘beter leven’ heeft gehad en of er sprake is van eerlijke handel (fair trade). Het kan ook aangeven dat het product is toegestaan in een bepaald voedingspatroon.

Keurmerken voor eten en drinken staan meestal in de vorm van een herkenbaar logo op de verpakking. De afgelopen jaren zijn er steeds meer keurmerken bijgekomen. Fabrikanten plaatsen ook steeds vaker een eigen duurzaamheidslogo op hun producten. Daardoor is het niet altijd meer duidelijk wat de meest duurzame keuze is.

Keurmerken zijn naast een handig hulpmiddel een goede manier om fabrikanten te stimuleren gezondere en duurzamere producten te ontwikkelen. 

Topkeurmerken

Er zijn 10 topkeurmerken op het gebied van duurzaamheid. Dit zijn keurmerken die het hoogst scoren op het gebied van controle, transparantie en milieu, dierenwelzijn of mens en werk.

De 10 topkeurmerken zijn:

ASC

Beter Leven 2 sterren en 3 sterren

Demeter

EKO

Europees biologisch

Fairtrade/Max Havelaar

On the way to PlanetProof

MSC

Rainforest Alliance

UTZ

Wat zegt zo een keurmerk dan?

• Diervriendelijke producten ondersteunen
  
  
• Dierenwelzijn stimuleren
  
  
• Leefomstandigheden, leefruimte, langzame groei

Beter Leven kenmerk 2 sterren

De Dierenbescherming heeft een kenmerk ontwikkeld om diervriendelijke producten te ondersteunen. Het bestaat uit het logo van de Dierenbescherming met de vermelding ‘Beter Leven’ en 2 sterren.

Bij de productie is meer rekening gehouden met dierenwelzijn dan producten met 1 ster, maar nog niet zoveel als bij 3 sterren.

Het keurmerk Beter Leven 2 sterren behoort tot de 10 topkeurmerken.

Wat betekent Beter Leven kenmerk 2 sterren?

Het Beter Leven kenmerk 2 sterren heeft de Dierenbescherming ontwikkeld om diervriendelijke producten te ondersteunen.

Het Beter Leven kenmerk 2 sterren heeft de Dierenbescherming ontwikkeld om diervriendelijke producten te ondersteunen. Bij de productie is meer rekening gehouden met dierenwelzijn dan producten met 1 ster, maar nog niet zoveel als bij 3 sterren.

Naast Beter Leven kenmerk 2 sterren bestaan ook de kenmerken Beter Leven 1 ster en Beter Leven 3 sterren.

Beter Leven (2 sterren) is een topkeurmerk vanwege hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.

Kwaliteitseisen

De kwaliteitseisen zoals de Dierenbescherming die heeft gesteld aan het welzijn van de dieren zijn in afspraken met de producent vastgelegd en ze worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie.

Voor varkensvlees gelden deze eisen:

Varkens hebben binnen 1 m² ruimte, zeugen leven met 25-30 op 1 hectare

Varkens hebben 0,3 m², zeugen leven met 25-30 op 1 hectare

Varkens leven op een deels dichte vloer

Varkens hebben stro of zaagsel om op te liggen

Zeugen leven in groepen permanent buiten op het land

Varkens houden hun staart en hoektanden

Varkens worden niet gecastreerd

Voor kippen gelden deze eisen:

Maximaal 13 kippen op 1 m², inclusief vrije uitloop

Kippen hebben binnen 0,08 m²

Kippen hebben buiten 1 m²

Er worden kippen van een langzaam groeiend ras gehouden

Kippen worden ouder dan 56 dagen

Keurmerkorganisatie

Dierenbescherming

Controle

Beter Leven (3 sterren) is een topkeurmerk vanwege hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.

Kwaliteitseisen

De kwaliteitseisen zoals de Dierenbescherming die heeft gesteld aan het welzijn van de dieren zijn in afspraken met de producent vastgelegd en ze worden gecontroleerd door een onafhankelijke instantie.

Voor eieren gelden deze eisen:

Eieren zijn herkenbaar aan code 2 op het ei

Maximaal 6000 kippen in een stal

Er leven gemiddeld 6,7 kippen op 1 m²

Kippen kunnen naar buiten

Kippen krijgen extra graan en maagkiezel in hun voer

Er is strooisel aanwezig in de stal

Er zijn zitstokken en legnesten aanwezig

Kippen kunnen een stofbad nemen

Kippen krijgen daglicht

Kippen worden gemiddeld 1,5 tot 2 jaar

Voor kippen gelden deze eisen:

Maximaal 11 kippen per m², inclusief vrije uitloop

Kippen hebben binnen 0,09 m²

Kippen hebben buiten 2 m²

Er worden kippen gehouden van een langzaam groeiend ras

Kippen worden 81-87 dagen oud

Voor varkensvlees gelden deze eisen:

Vleesvarkens hebben binnen 1,3 m² ruimte, zeugen hebben 2,5 m² ruimte

Vleesvarkens hebben buiten 1 m², zeugen 1,9 m² en weidegang

Bij vleesvarkens mag het verharde deel van de vloer helemaal uit roostervloer bestaan, bij overige varkens mag de helft van de vloer uit roostervloer bestaan

Varkens hebben stro of zaagsel om op te liggen

Zeugen leven in groepen

Varkens houden hun staart en hoektanden

Varkens worden onder verdoving gecastreerd

Beter Leven wordt onafhankelijk gecontroleerd door een geaccrediteerde partij in opdracht van de Dierenbescherming.

Website

beterleven.dierenbescherming.nl

Word wakker kip/varkens en krulstaarten 

opdracht 3.14 blz. 170 

Wat vind je van dit filmpje en dit keurmerk?

Verschil logo / keurmerk?

Logo: herkenningspunt van een bedrijf, kan met beeld en/of tekst

Zitten er eisen aan een keurmerk?

• Mag niet zomaar een logo gebruiken.
  
• Keurmerken moeten voldoen aan bepaalde eisen.
• Deze eisen verschillen per keurmerk.
  
• Een onafhankelijke partij keurt of een keurmerk voldoet aan de specifieke eisen.
  
• Keurmerken zijn er voor: duurzaamheid, herkomst, kwaliteit en gezondheid.
  

Wat zegt dit keurmerk?

• Invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen
  
  
• Minder antibioticagebruik, duurzamer visvoer, arbeidsomstandigheden personeel

ASC-keurmerk

Het ASC-keurmerk is bedoeld voor kweekvis en heeft als doel de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen. Het keurmerk heeft regels voor minder antibioticagebruik, duurzamer visvoer en betere arbeidsomstandigheden van het personeel.

Het ASC-keurmerk behoort tot de 10 topkeurmerken.

Wat betekent het ASC-keurmerk?

ASC staat voor Aquaculture Stewardship Council. Het is vergelijkbaar met het MSC-keurmerk voor wilde vis, alleen het ASC-keurmerk is bedoeld voor kweekvis. Het heeft als doel de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen.

Het keurmerk heeft regels voor minder antibioticagebruik, duurzamer visvoer en betere arbeidsomstandigheden van het personeel. In het visvoer zit minder vismeel en meer plantaardig voer.

De criteria zijn opgesteld door het Wereld Natuur Fonds in samenwerking met Initiatief Duurzame Handel, de viskwekers en wetenschappers.

Milieu Centraal heeft ASC beoordeeld als een topkeurmerk vanwege een hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.

Het ASC-keurmerk is bedoeld voor kweekvis en heeft als doel de invloed van het kweken van vis op het milieu te verlagen

Welke producten dragen het keurmerk?

Het keurmerk is te vinden op tilapia en pangasius. Ook is er gekweekte zalm uit Noorwegen. Deze gekweekte vissen komen vooral uit Zuidoost-Azië. Andere soorten met keurmerk: abalone (zeeslak), kokkels, coquilles, mossels en oesters, cobia (baars-achtige vis), zoetwater forel, seriola (baars-achtige vis) en garnaal.

Keurmerkorganisatie

Full member van ISEAL Alliance

Controle

Erkend door Accreditation Services International.

Website

http://www.asc-aqua.org

Wat zegt dit keurmerk?

• Biologische landbouw met als doel behouden van milieu, natuur, landschap en dierwelzijn
  
  
• 2 verbeterdoelen in 2 thema's: kringloop, bodem, biodiversiteit, uitgangsmateriaal, puur en schoon, dierenwelzijn, energie en klimaat, sociaal en eerlijk
  
  

EKO-keurmerk

Het EKO-keurmerk geeft aan dat het product afkomstig is van de biologische landbouw. Er zijn geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Boeren gebruiken geen genetische modificeerde zaden en veehouders hebben een diervriendelijke werkwijze.

Het EKO-keurmerk behoort tot de 10 topkeurmerken.

Wat betekent het EKO-keurmerk?

Het EKO-keurmerk geeft aan dat het product afkomstig is van de biologische landbouw. De biologische landbouwnormen zijn gebaseerd op behoud van milieu, natuur en landschap en het welzijn van dieren. Er zijn geen chemische bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruikt. Boeren gebruiken geen genetische modificeerde zaden en veehouders hebben een diervriendelijke werkwijze.

Voor het EKO-keurmerk gelden per sector een aantal aanvullende normen ( Plusnormen) op het gebied van dierenwelzijn, kringloop, bodem, biodiversiteit, energiegebruik en transparantie.

Over het algemeen zijn biologische producten net zo gezond en veilig als niet-biologische producten.

EKO is een topkeurmerk vanwege hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.

EKO geeft aan dat het product afkomstig is van de biologische landbouw.

Welke producten dragen het keurmerk?

Er zijn diverse producten met het EKO-keurmerk zoals groente, brood, fruit, melk en melkproducten, eieren, vlees, bier en wijn.

Daarnaast bestaan er biologische producten die het EKO-keurmerk niet dragen. Als een producent alleen het woord 'biologisch' gebruikt om aan te geven dat het product biologisch is geproduceerd, moet het product, net als producten met een EKO-keurmerk, aan de eisen van de Europese verordening voldoen.

EKO-code

Naast de wettelijke regels hebben biologische boeren samen met stichting EKO-keurmerk een EKO-code ontwikkeld. De code stelt ondernemers in staat de duurzaamheidsstatus van hun bedrijf op te maken en vast te stellen waar ze verbeteringen kunnen en willen aanbrengen. Boeren moeten minimaal 2 verbeterdoelen formuleren en realiseren in 2 verschillende thema’s. De thema’s zijn: kringloop, bodem, biodiversiteit, uitgangsmateriaal, puur en schoon, dierenwelzijn, energie en klimaat, sociaal en eerlijk.

Hoe wordt gecontroleerd of de regels worden nageleefd?

De naleving van de regels van het EKO-keurmerk wordt namens de overheid gecontroleerd door Skal. Deze organisatie controleert de totale productieketen, vanaf het land en de stal tot in de winkel. Biologische producten uit het buitenland zijn vaak alleen te herkennen aan het biologisch keurmerk van het betreffende land.

Uitgever

Stichting EKO-keurmerk is de uitgever van het keurmerk.

Wie controleert of de regels worden nageleefd?

Stichting Skal, erkend door de Raad voor Accreditatie, controleert of de Europese eisen voor biologische landbouw worden nageleefd. Naleving op de keuzemaatregelen van de EKO-code wordt niet gecontroleerd, deze is bedoeld als bron van inspiratie en niet als verplicht eisenpakket. EKO bepaalt zelf of de boeren, verwerkers en handelaren verbeterdoelen formuleren en uitvoeren.

Wat zegt dit keurmerk?

• Normen voor eerlijke handel
  
  
• Gericht op loon, mensenrechten en gezondheid
  
  
• Koffie, thee, chocoladeproducten, fruit, dranken en andere producten uit ontwikkelingslanden

Fairtrade-Max Havelaar

Fairtrade-Max Havelaar is een keurmerk van de Nederlandse stichting Max Havelaar. Het keurmerk garandeert dat producten voldoen aan de normen voor eerlijke handel. De boeren en telers hebben een eerlijk loon gekregen, en met hun rechten en gezondheid is goed omgegaan.

Het keurmerk Fairtrade-Max Havelaar behoort tot de 10 topkeurmerken.

Wat betekent het keurmerk Fairtrade-Max Havelaar?

Fairtrade-Max Havelaar is een keurmerk voor eerlijke handel. Het keurmerk is te vinden op koffie, thee, chocoladeproducten, fruit, dranken en andere producten uit ontwikkelingslanden.

Fairtrade-Max Havelaar is een topkeurmerk vanwege hoge score op controle, transparantie en duurzaamheid.

Het keurmerk houdt ook rekening met milieuaspecten. Het keurmerk is opgezet door de Nederlandse stichting Max Havelaar. Het keurmerk garandeert dat producten voldoen aan de normen voor eerlijke handel. De boeren en telers hebben een eerlijk loon gekregen, en met hun rechten en gezondheid is goed omgegaan.

Max Havelaar is een Nederlandse stichting die controleert of Nederlandse marktpartijen voldoen aan de normen voor eerlijke handel. Deze normen staan in de zogeheten Fairtrade Standards, opgesteld door de Fairtrade Labelling Organisation. Wie aan de normen voldoet, mag het Fairtrade-Max Havelaar-keurmerk voeren.

Welke producten dragen het keurmerk?

Producten die onder het Fairtrade-Max Havelaar-keurmerk worden verkocht zijn:

Banaan

Cacao

Citrusfruit

Groente

Honing

Koffie

Noten

Rietsuiker

Sappen

Thee

Wijn

Fairtrade-Max Havelaar is niet te verwarren met Fair Trade Original, de organisatie die betrokken was bij de oprichting van Max Havelaar. De producten van Fair Trade Original zijn niet altijd gecontroleerd door Max Havelaar. Fair Trade Original is een eigen merk, geen keurmerk.

Fairtrade- Max Havelaar koffie

Fairtrade-Max Havelaar biedt een gegarandeerde prijs en een toeslag op de wereldmarktprijs.

De prijs van Fairtraid-Max Havelaar-koffie bestaat uit:

een minimumprijs

een Fairtrade-premie bovenop de marktprijs of minimumprijs

een premie voor biologische varianten.

De minimumprijs is voor de producent. De premie is voor de coöperatie. Daarin beslissen de boeren democratisch over de besteding van premies. Het gaat om sociale en economische investeringen in de gemeenschap en de coöperatie. Denk aan scholen, medische voorzieningen, toegangswegen en gezamenlijke machines.

Eerlijke handel

Fairtrade-Max Havelaar bevordert eerlijke handel omdat een groter deel van de opbrengst van producten naar de boeren in ontwikkelingslanden gaat.

De telers krijgen gegarandeerd een vaste minimumprijs, om zeker te stellen dat de kosten van een sociaal- en milieuverantwoorde productie worden gedekt. Boven het minimum wordt de marktprijs gevolgd, maar altijd komt daar een kleine premie bovenop die wordt besteed aan de verbetering van de sociale situatie van de arbeiders. Hiernaast wordt zorgvuldig omgegaan met de rechten en de gezondheid van de arbeiders.

Keurmerkorganisatie

Stichting Max Havelaar en Fairtrade Labelling Organisation International,

Controle

Er is onafhankelijke controle door een geaccrediteerde partij en een sanctiebeleid: FLO-CERT.

Benoem een voordeel van een keurmerk

Kunnen keurmerken misleidend zijn?

Soms maak een fabrikant handig gebruik van de logo’s op de verpakking. Verzinnen zelf een logo dat lijkt op een keurmerk.

Het lijkt dan net alsof je iets koopt wat duurzaam is of met gezonde voeding te maken heeft, maar dat is dan niet zo.

Keurmerkenwijzer geeft overzicht

Opdracht 2: Keurmerk van jouw keuze

1. Kies een keurmerk waar jij een goed gevoel bij hebt (niet persé voeding)
   
   
2. Beschrijf: 
   - Wat is het doel van dit keurmerk?
   - Op welke producten zie je dit keurmerk terug?
   - Welke specifieke eisen worden er gesteld aan dit keurmerk?
   - Geef bij elke eis aan wat jouw mening hierover is
   
   
3. Je bepaalt zelf hoe de de beschrijving van het keurmerk eruit komt te zien (tekst, visueel, poster, ....)

https://www.duurzaamheidswijzer.nu/wp-content/uploads/2020/10/Spread-Duurzaamheidswijzer_Apeldoorn_235x315.pdf

www.supermarkt.team

Gezondheidsclaim 

Gezondheidsclaims stellen dat een voedingsmiddel voordelig is voor je gezondheid. Een voorbeeld is ‘cholesterolverlagend’, zoals je soms op margarine ziet staan. Gezondheidsclaims moeten goed onderbouwd zijn. Ze mogen alleen gebruikt worden als deze op de Europese lijst van goedgekeurde claims staan.

Voorbeelden van een gezondheidsclaim

Maak de opdrachten van hoofdstuk 3