Grammatica 3.4

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Grammatica 3.4

Lijdend voorwerpszin 

Bijwoordelijke bijzin

Welk kenmerk hoort bij een bijzin?

1. Pv & onderwerp staan voorin de zin
2. Pv staat vaak achterin de zin
3. Pv&onderwerp staan naast elkaar
4. Onderwerp staat vooraan

Wat zijn kenmerken van een hoofdzin?

Hoofdzin

- Onderwerp en persoonsvorm naast elkaar

- Pv staat op de eerste of tweede plaats in de zin

- De zinnen worden verbonden door een van de 4 voegwoorden: en, maar, want, of 

Bijzin

- Onderwerp en pv zijn van elkaar gescheiden (of je kan ze scheiden)

- Pv staat vaak op de laatste of een na laatste plaats

- De bijzin is een zinsdeel van de hele zin (je kan het vervangen met 1 woord)

Lees theorie op blz 112

Lijdend voorwerpszin 

Lijdend voorwerp = pv + o + gez
Wij gaan brood kopen. 

Pv = gaan

O = wij

Gez: gaan kopen 

Vraag: wat gaan wij kopen? Antw: brood

Hij heeft een voetbal gevonden

1. een voetbal
2. Hij
3. Heeft gevonden
4. een voetbal gevonden

Lijdendvoorwerpszin

Hij vroeg haar of hij achterop haar fiets mocht meerijden.

ZOEK: PV - O - GEZ & LV 

Wanneer de bijzin het LV is, wordt het een lijdendvoorwerpszin genoemd. 

Je kan de bijzin vervangen met 1 woord. Wanneer het een LV is, gebruik je het woord het OF dat. 

Lees de theorie op blz 113

Maak opdrachten waarin beide zinnen voorkomen: 

Opdracht 5

Opdracht 7 

BWB

De bijwoordelijke bepaling is in de zinsontleding een woord of woordgroep die meer informatie of een nadere omschrijving geeft over dat wat in het gezegde wordt uitgedrukt.

Bijwoordelijke bepalingen geven antwoord op de volgende vragen: waar, wanneer, waarom, waarmee, waardoor, hoe en hoeveel.

Les 2: 

Herhaling LV en BWB

Herhaling hoofd- en bijzinnen

Huiswerk nakijken 

Opdracht 9 maken (hoofdstuk 3.4 - blz 114)

Hoofdzin 

- Elke zin is even belangrijk 

- Onderwerp en persoonsvorm staan naast elkaar

- Persoonsvorm staat op 1e of 2e plaats in een zin

 

Bijzin

- De bijzin kan weggelaten worden

- Onderwerp en persoonsvorm staan NIET naast elkaar of kunnen worden gescheiden.

Persoonsvorm staat op (één na) laatste plaats. 

Hoofdzin en bijzin onderscheiden 

Wanneer je wil weten of de bijzin een LV-zin of een bwb-zin is, moet je dus eerst weten WAT de bijzin is. 

Stap 1: zoek de persoonsvormen en de onderwerpen. Let op: het zijn er 2 of meer!

Stap 2: Kijk waar pv en O staan in de zin. Staat PV voor- of achteraan? Staat het onderwerp ernaast of zijn ze gescheiden?

Ik denk dat hij de aardigste leraar van de school is.

VT: ik dacht dat hij de aardigste leraar van de school was. 

Pv: 

denk & is

O: 

Wie denkt? = ik 

Wie is? = Hij. 

Ik & denk staan naast elkaar --> HOOFDZIN

Hij en is staan niet naast elkaar en pv staat achterin de zin. --> bijzin 

Het journaal meldt dat bij Mexico een orkaan in aantocht is. 

Een LV-zin staat altijd achteraan.

1. Waar
2. Niet waar

Je kan een LV-zin vervangen met 'het' of 'dat'

1. Waar
2. Niet waar

Een LV-zin begint vaak met het voegwoord 'dat' of 'of'.

1. Waar
2. Niet waar

In de hoofdzin staan pv en o naast elkaar

1. Waar
2. Niet waar

In de bijzin staat de pv vooraan

1. Waar
2. Niet waar

Een bijwoordelijke bepaling geeft meer informatie over waar, wanneer, hoe.

1. Waar
2. Niet waar

Een bwb-zin kan je vervangen met woorden als 'daarom', 'toen', 'op dat moment'.

1. Waar
2. Niet waar

Nakijken opdracht 5 en 7 

Huiswerk

Opdracht 9 : lv en bwb zin

Lees theorie op blz 114: tijden van het werkwoord. 

Opdracht 10: tijd van ww 

Opdracht 11: tijd van ww

Opdracht 16: tijd van ww + ontleden (bij ontleden gebruik je de volgende zinsdelen: o + pv/wg/ng + lv + bwb

Les 3

Terugblik op huiswerk --> nieuwe theorie over tijden van het werkwoord. 

Een aantal opdrachten samen nakijken. 

Theorie samentrekking doornemen 

Opdrachten en huiswerk 

Huiswerkcheck 

Opdracht 9: b & c

"Dan zien ze tot hun schrik dat hun oude oma is overleden"

"Omdat ze snel weg willen, zoeken ze naar een oplossing."

"Dan zien ze tot hun schrik dat hun oude oma is overleden"
Onderwerp

1. Ze en hun oude oma
2. Ze en oma
3. Zien en oma
4. Zien en overleden

Wat valt je op bij deze zin als je kijkt naar de positie van PV en O?
"Omdat ze snel weg willen, zoeken ze naar een oplossing."

Zin 9c: "Omdat ze snel weg willen, zoeken ze naar een oplossing."
De bijzin is een

1. LV-ZIN
2. BWB-ZIN

Tijden van het werkwoord 

Onvoltooid tegenwoordige tijd: ik lees

Onvoltooid verleden tijd: ik las

Voltooid tegenwoordige tijd: Ik heb gelezen

Voltooid verleden tijd: ik had gelezen

o + hww + volt. dw --> bij voltooide tijd. 

Het HWW = 'hebben' of 'zijn'. Wanneer dat woord in een zin staat, is een zin dus "voltooid". 

Toekomende tijd 

Nieuw hulpwerkwoord: zullen 

Wanneer je de tijd van een zin gaat vaststellen, volg je een bepaald stappenplan:

Voorbeeldzin: Bram zou graag de kat geaaid hebben.

Stap 1: gezegde: zou geaaid hebben

Stap 2: wat is de pv? --> zou

Stap 3: in welke tijd staat de pv? --> verleden tijd.

Stap 4: Welke hulpwerkwoorden zien we? Hebben =  voltooide tijd / Zullen = toekomende tijd.

Optelsom: zou = vt

Hebben = voltooide tijd

Zullen: toekomende tijd

= voltooide verleden toekomende tijd (v.v.t.t.)

Wanneer het hulpwerkwoord "zullen" in een zin staat, staat de zin in de toekomende tijd.

1. Waar
2. Niet waar

Wanneer het hulpwerkwoord "hebben" of "zijn" in een zin staat hebben we te maken met een onvoltooide tijd.

1. Waar
2. Niet waar

Oefenzin 2: opdracht 16a

In november 2015 kreeg wikipedia de erasmusprijs

Pv = kreeg (vt)

Stap 1: gezegde: kreeg

Stap 2: wat is de pv? --> kreeg

Stap 3: in welke tijd staat de pv? --> verleden tijd.

Stap 4: Welke hulpwerkwoorden zien we? Geen dus --> geen toekomende en geen voltooide tijd. 

Antwoord: onvoltooid verleden tijd (o.v.t.) 

Let op: wanneer je een hoofdzin en een bijzin hebt, kan je twee verschillende tijden hebben. 

16e 

Samentrekking 

In nevenschikkend samengestelde zinnen (twee hoofdzinnen dus!) wordt vaak een deel van de zin weggelaten. 

Woorden die in de eerste zin al zijn genoemd, worden in de tweede zin niet herhaald. 

Dit verschijnsel heet: samentrekking.

"Volgens gangbare stereotypen zijn jongens actief en (volgends gangbare stereotypen zijn) meisjes hulpvaardig."

Foutieve samentrekking

Je kan alleen deze samentrekking toepassen wanneer het weggelaten deel in beide zinnen dezelfde betekenis, vorm én grammaticale functie heeft. 

Dus:

Wanneer in zin 1 "de fiets" het onderwerp is, dan moet dat in zin 2 ook zo zijn. 

Lees mee: theorie op pagina 115 : foutieve samentrekking. Leg het aan mij uit: geef de hele zin weer (dus incl. weggelaten deel). Geef betekenis, vorm en grammaticale functie weer.  

Opdrachten en huiswerk

Opdracht 13 

Opdracht 14

Opdracht 15 

Wanneer je onderwerpen moeilijk vindt, oefen dan met opdrachten van "extra grammatica" (p128). Ik kan je daarvan de antwoorden geven, zodat je jezelf kan controleren.