H4 - thema 3 - BS1

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

thema 3 genetica

BS1 - Fenotype en Genotype

leerdoelen BS1

begrippen BS1

fenotype

genotype 

genetische informatie

genetische code

autosomen 

homologe chromosomen

geslachtschromosomen 

X- en Y-chromosoom

gen

allel

genoom

milieufactoren

Waar gaat dit hoofdstuk over? 

wat zijn genen? (genotype)

hoe erven genen over?

welke komen tot uiting? (fenotype)

wat is de kans dat je een specifiek gen krijgt?

waar zitten de genen? 

Thema DNA 

-> de bouw van DNA

-> basenparing

maar nu kijken zoomen we weer wat verder uit... 

chromosomentypes 

autosomale chromosomen 

• de verschillende chromosomen
  
• mens 22 verschillende paren

homologe chromsomen

• zelfde type chromosoom
• 1 van vader + 1 van moeder

geslachtschromosomen 

Genen op de chromosomen

homoloog = zelfde type chromosoom

-> op elk chromosoom ligt op ± zelfde 

locatie het zelfde gen 

-> deze variant kan hetzelfde of anders

zijn 

-> variant noemen we een allel

(let op zonder genoommutaties)

maar wat is een gen nu eigenlijk? 

gen

deel van het chromosoom dat informatie bevat voor een of meer erfelijke eigenschappen, of voor een deel van een erfelijke eigenschap

gen

deel van het chromosoom dat informatie bevat voor een of meer erfelijke eigenschappen, of voor een deel van een erfelijke eigenschap

-> let op: vaak zijn meerdere genen nodig voor het ontstaan van een eigenschap

karyogram

cellen uit de mitose M-fase

(want alleen dan als spiraal) 

-> chromosomen worden

gesorteerd van klein naar 

groot

karyogram

wat valt je op bij de

karyogrammen hier naast? 

1 keer X chromosoom =

X0 = Turner syndroom

kenmerken

karyogram

wat valt je op bij de

karyogrammen hier naast?

trisomie chromosoom #13 =

Patau syndroom 

 

kenmerken

• kleiner hoofd
  
• gespleten gehemelte
  
• afwijkende handjes
  
• extra vingers
  
• gek gevormde oren
  
• andere afwijkingen

karyogram

wat valt je op bij de

karyogrammen hier naast?

trisomie chromosoom #21

downsyndroom 

kenmerken

karyogram

wat valt je op bij de

karyogrammen hier naast?

2 keer X en  1 keer Y = XXY

= Klinefelter syndroom 

kenmerken

Fenotype

Alle waarneembare kenmerken bij een individu. 

komt tot stand door genotype en milieu

Genotype

De informatie voor erfelijke eigenschappen.

Komt tot stand tijdens de bevruchting.

Tweelingen

Eeneiige tweeling: tweeling die uit 1 bevruchtig is ontstaan. Hebben dus precies hetzelfde genotype.

Twee-eiige tweeling: onstaan uit 2 bevruchtingen dus niet hetzelfde genotype.

Vrouwen hebben 23 homologe chromosomen en mannen 22

1. waar
2. niet waar

Als een mannelijke leeuw volwassen wordt krijgt hij manen.
Dus zijn ... is/zijn veranderd.

1. fenotype
2. genotype
3. fenotype en genotype

Wat is het verschil tussen een FENOTYPE en een GENOTYPE?

1. Het fenotype is het totale DNA in je cellen en het genotype zijn de zichtbare uiterlijke kenmerken.
2. Het genotype zijn alle verschillende cellen en het fenotype zijn alle verschillende genen.
3. Het fenotype zijn alle verschillende cellen en het genotype zijn alle verschillende genen.
4. Het genotype is het totale DNA in je cellen en het fenotype zijn de zichtbare uiterlijke kenmerken.

Je fenotype wordt grotendeels bepaald door je genotype. Wat heeft echter ook invloed op je fenotype

1. Het DNA van je ouders
2. De geslachtschromosomen
3. Je omgeving
4. Je eigen keuzes

Wat is het genotype?

1. Alle erfelijke informatie van het organisme.
2. Alle waarneembare eigenschappen van het organisme.
3. Alle erfelijke waarneembare eigenschappen van het organisme.

Wat is een gen?

1. een basenpaar
2. een spiraal gevormde structuur
3. al het DNA bij elkaar
4. een deel van een DNA-molecuul dat een code voor een eiwit bevat

Mensen met het syndroom van Down hebben een extra chromosoom. Hoeveel chromosomen hebben zij?

1. 23
2. 24
3. 46
4. 47

Uit een karyogram (hiernaast) is veel informatie te halen. Welke informatie kan je NIET uit een karyogram halen?

1. Of het kindje het syndroom van Down heeft
2. Of het kindje een jongetje of meisje is
3. Of het kindje een mutatie in het DNAheeft
4. Of het kindje een chromosoom mist

Ontstaat het Fenotype door het Genotype?

1. Ja
2. Nee

Dit hiernaast is een karyogram van een....

1. zaadcel
2. eicel
3. lichaamscel
4. is niet te zeggen

Een allel is een...

1. Eigenschap
2. Onderdeel van een gen
3. Homozygoot
4. Variant van een gen

Wat is het fenotype?

1. de zichtbare uitdrukking van de erfelijke informatie van organismen
2. de zichtbare uitdrukking van alle informatie van de genen
3. de zichtbare uitdrukking van de dominante erfelijke informatie van organismen
4. de zichtbare combinatie van erfelijke informatie en omgevingsfactoren

Met welke term wordt de afwijkende eigenschap van deze persoon aangeduid?

1. Kanker
2. Trisomie
3. Syndroom van down
4. Syndroom van klinefelter

Door veel variatie in genotypen zijn er ook meer verschillende fenotypen.

1. juist
2. onjuist

Terugblik

Een man heeft bruin haar en een vrouw blond haar. De man is ....................... wat betekent dat hij twee verschillende ....................... voor het gen voor haarkleur heeft. Hieruit kan je afleiden dat bruin haar ....................... is. De vrouw moet dan wel ....................... zijn. Het gen voor blond haar is dan ....................... De vrouw besluit haar haar rood te verven. Hiermee verandert ze wel haar ......................... maar niet haar .......................

allelen

dominant

fenotype

genotype

heterozygoot

homozygoot

recessief

Sleep onderstaande begrippen...

...naar de bijbehorende uitleg

Verschillende vormen van een gen voor een bepaalde eigenschap

Alle waarneembare eigenschappen van een individu

Een deel van een chromosoom dat de info bevat van erfelijke eigenschappen

Gelijk in lengte en vorm

Het 23ste chromosoompaar

Bij de mens de eerste 22 paar chromosomen

Alle erfelijke eigenschappen van een individu

Fenotype

autosomen

Genotype

Allelen

homologe chromosomen

geslachtschromosomen

Gen

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

chromosoom

gen

allel

draad van DNA  met erfelijke informatie

deel van een chromosoom met erfelijke info over 1 eigenschap

uitvoering (verschijningsvorm) van een gen

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

46

23

2

Zoveel exemplaren heb je van ieder gen in een lichaamscel

Zoveel chromosomen zitten in iedere lichaamscel (=autosomaal)

Zoveel chromosomen zitten in iedere geslachtscel 

Zet de juiste omschrijving bij het juiste begrip.

chromosoom

gen

allel

draad van DNA  met erfelijke informatie

deel van een chromosoom met erfelijke info over 1 eigenschap

uitvoering (verschijningsvorm) van een gen

Fenotype

Genotype

huiswerk bij BS1

opdracht 1 t/m 12

verdieping nodig? maak opdracht 13 t/m 15

lees BS2