Eindtoets havo 3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Eindtoets havo 3 - leerstof

Grammatica

1.4 hoofd- en bijzinnen 

2.5 hoofd- en bijzinnen 

3.3 nevenschikkende en onderschikkende zinnen 

4.4 hoofd- en bijzinnen 

4.6 beknopte bijzin 

4.7 verkeerd aansluitende beknopte bijzin 

5.4 samentrekking 

5.5 foutieve samentrekking 

6.5 verkeerde aansluiting beknopte bijzin en foutieve samentrekking 

 

Eindtoets havo 3 - leerstof

Spelling

1.6 werkwoorden 

2.8 werkwoorden 

3.7 werkwoorden 

4.9 werkwoorden 

6.7 werkwoorden 

Werkwoordspelling

Stappenplan:

1. bepaal om welke werkwoordsvorm het gaat: persoonsvorm, voltooid deelwoord of infinitief.

2. pas de juiste regels toe bij de gevonden werkwoordsvorm

Persoonsvorm

1. Bepaal in welke tijd de zin staat (t.t of v.t)

2. Bepaal welke persoon is gebruikt (1e/2e/3e pers.)

3. Bepaal het getal (enkelvoud/meervoud)

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

Mogelijkheden: ik-vorm, ik-vorm + t, infinitief

Persoonsvorm tegenwoordige tijd

ik-vorm           stam

infinitief - stam - ik-vorm

lopen - lop - loop

vind - vind - vind

reizen - reiz - reis

Persoonsvorm verleden tijd

1. Bepaal of het een sterk of zwak werkoord is (klankverandering?)

2. Sterk? Leren!

3. Zwak: gebruik kofschipregel

LET OP: in de verleden tijd gebruik je NOOIT een dt-spelling!

Persoonsvorm verleden tijd

Kofschipregel ('t ex-kofschip/'t sexy fokschaap)

Voltooid deelwoord

2 mogelijkheden: eindigend op d/t (zwakke ww) of eindigend op -en (sterke ww: leren!)

Wanneer d of t?

1. Kijk naar verleden tijd met kofschipregel.

Ik huilde - ik heb gehuild

Ik werkte - ik heb gewerkt

Voltooid deelwoord

Wanneer d of t?

2. Doe de verlengproef

rimpelen - de gerimpelde huid - gerimpeld

rijpen - het gerijpte fruit - gerijpt

Stappenplan pv/volt.dw

De bouwkundige heeft ....... (berekenen) hoe groot het dakterras mag zijn.

1. berekend
2. berekent
3. berekenen

Het goede nieuws werd .... (overschaduwen) door het bericht dat Teun komende zomer .... (verhuizen).

1. overschaduwt, verhuist
2. overschaduwt, verhuisd
3. overschaduwd, verhuist
4. overschaduwd, verhuisd

De arts ... (vermoeden) dat zijn patiënt niet zal ... (berusten) in de situatie.

1. vermoedt, berusten
2. vermoed, berusten
3. vermoed, berustte
4. vermoedt, berustten

Vorige week ... (oogsten) de zangeres veel lof met haar optreden.

1. oogste
2. oogstten
3. oogst
4. oogstte

Nadat de invaller had ... (scoren), ... (glimmen) hij van trots.

1. gescoort, glom
2. gescoord, glom
3. gescoord, glimde
4. gescoort, glimde

Oefenen met werkwoordspelling

1. Elza heeft ... (beloven) dat ze de brief vandaag nog ... (bezorgen).

2. Toen de kinderen ... horen) dat het feest niet doorging, ... (barsten) ze in huilen uit.

3. Wanneer ... (worden) je moeder nu .... (opereren) aan haar knie?

4. Tot aan zijn dood heeft mijn opa elke woensdagavond ... (bingoën).

5. (Melden) ... vreemde geluiden bij de beheerder van het pand.

Antwoorden

1. beloofd (vd), bezorgt (pv - tt)

2. hoorden (pv - vt), barstten (pv -vt)

3. wordt (pv - tt)

4. gebingood (vd)

5. meld (gebiedende wijs = ik-vorm)

Grammatica

Eerst eens kijken wat jullie al weten!

1.4 is namelijk herhaling van klas 2.

Hoe kun je zien of een zin enkelvoudig of samengesteld is?

Wat is het verschil tussen een hoofd- en een bijzin?

Samengestelde zinnen worden aan elkaar verbonden met een voegwoord. Geef drie voorbeelden van voegwoorden die een hoofdzin aan een bijzin kunnen verbinden.

1.4 hoofd- en bijzinnen

Samenvatting:

• Een enkelvoudige zin telt één persoonsvorm, een samengestelde zin telt twee persoonsvormen. Samengestelde zinnen worden aan elkaar verbonden met een voegwoord.
• In een hoofdzin staan het onderwerp en de persoonsvorm altijd naast elkaar. Een hoofdzin is dus een zelfstandige zin. In een bijzin staan er andere zinsdelen tussen de persoonsvorm en het onderwerp. Een bijzin heeft altijd een hoofdzin nodig.

2.5 hoofd- en bijzinnen

Als twee hoofdzinnen met elkaar verbonden worden, gebruiken we nevenschikkende voegwoorden. 

en, want, maar, of

Als een hoofdzin wordt verbonden aan een bijzin, gebruiken we onderschikkende voegwoorden.

daarom, hoewel, tenzij, nadat, terwijl, toen (etc)

3.3 nevenschikkende en onderschikkende zinnen

In deze paragraaf wordt geoefend met de theorie uit 2.5. Je vindt er geen nieuwe leerstof. 

Oefening:

1. Maak een onderschikkende, samengestelde zin met in het eerste deel 'thuis' en in het tweede deel 'feest'.

2. Maak een nevenschikkende, samengestelde zin met in het eerste deel 'shoppen' en in het tweede deel 'uitverkoop'.

Voorbeelden

1. Wim moest van zijn ouders om twaalf uur thuis zijn, hoewel het feest pas om een uur afgelopen was.

2. Lois wil vanmiddag gaan shoppen, want er is overal uitverkoop.

4.4 Hoofd- en bijzinnen (herhaling)

Noteer van onderstaande zinnen of deze onderschikkend of nevenschikkend is. Waaraan kun je dat zien?

1. Veel mensen kunnen  niet goed slapen als ze 's avonds te veel koffie gedronken hebben.

2. Die voetballer mocht wel aan de wedstrijd beginnen, maar hij werd na een half uur al gewisseld.

4.4 Hoofd- en bijzinnen (herhaling)

Antwoorden

1. onderschikkend - voegwoord 'als' 

HZ = Veel mensen kunnen niet goed slapen

BZ = ze ’s avonds te veel koffie gedronken hebben

2. nevenschikkend - voegwoord 'maar'

HZ = Die voetballer mocht wel aan de wedstrijd beginnen

HZ = hij werd na een half uur al gewisseld

4.6 Beknopte bijzin

Een beknopte bijzin is een bijzin die korter is opgeschreven. Je kan van deze bijzin een volledige bijzin maken, door een onderwerp en persoonsvorm toe te voegen. Dit moet hetzelfde zijn als in de hoofdzin. 

4.6 Beknopte bijzin

Kenmerken:

- geen onderwerp

- geen persoonsvorm

- voltooid of onvoltooid deelwoord aanwezig of te + infinitief

4.6 Beknopte bijzin

Goed voorbeeld:

Hard lopend werden de boeven door de politie in de gaten gehouden. 

Terwijl de boeven (onderwerp) hard liepen, werden de boeven (onderwerp) door de politie in de gaten gehouden.

4.6 Beknopte bijzin

Goed voorbeeld:

Na het gat ontdekt te hebben, waarschuwde hij de dijkbewaking.

Nadat hij het gat ontdekt heeft, waarschuwde hij de dijkbewaking.

4.6 Beknopte bijzin

Fout voorbeeld:

Wachtend op het perron bleek de trein al vertrokken. (De trein staat niet op het perron te wachten)

4.7 Verkeerd aansluitende beknopte bijzin

Hierbij is het denkbeeldige onderwerp niet hetzelfde als het onderwerp van de hoofdzin.

VB. De autocoureur zette zijn racewagen hevig rokend aan de kant.

Onderwerp HZ = de autocoureur

Beknopte BZ = hevig rokend

Denkbeeldige ow = de racewagen

4.7 vervolg

Aangekomen bij ons vakantiehuisje bleek het naast een drukke snelweg te liggen.

OW HZ = het huisje

Beknopte bijzin = Aangekomen bij ons vakantiehuisje

Denkbeeldige onderwerp van de beknopte bijzin = we

5.4 Samentrekking

Een samentrekking komt voor bij nevenschikkende zinnen, dus bij twee hoofdzinnen. Je kan woorden weglaten die al eerder zijn genoemd. Dat is een samentrekking.

VB. Wij hebben vandaag een toets Nederlands en morgen wiskunde. 

(Wij hebben vandaag een toets Nederlands en morgen hebben we een toets wiskunde.)

5.5 Foutieve samentrekking

Hierbij worden woorden weggelaten die niet weggelaten mogen worden.

3 regels:

Het weggelaten woord moet in allebei de zinnen:

1. bij zinsontleding hetzelfde zinsdeel zijn

2. bij woordsoortbenoeming dezelfde woordsoort zijn

3. dezelfde betekenis hebben

5.5 vervolg

Als aan één van de regels niet wordt voldaan, is er sprake van een foutieve samentrekking.

Om deze te ontdekken, ga je stap voor de stap de regels langs!

5.5 vervolg

VB. Ze maakte eerst zichzelf en daarna de bedden op.

1. welk woord weggelaten? opmaken

2. zinsontleding? beide zinnen pv

3. woordsoort? beide zinnen ww

4. betekenis? opmaken zin 1 heeft andere betekenis dan in zin 2

DUS FOUTIEVE SAMENTREKKING!

Verbetering: Ze maakt eerst zichzelf op en ze maakte daarna de bedden op.

5.5 vervolg

VB. De docent nam afscheid en werd een prachtig cadeau aangeboden.

1. welk woord weggelaten? de docent

2. zinsontleding? in zin 1 ow, in zin 2 mv

DUS FOUTIEVE SAMENTREKKING!

Verbetering: De docent nam afscheid en hem werd een prachtig cadeau aangeboden.

5.5 vervolg

VB. Piet is een natuurliefhebber en dan ook vaak in het bos.

1. weggelaten woord? is

2. zinsontleding? beide zinnen pv

3. woordsoort? in zin 1 is 'is' een koppelwerkwoord, in zin 2 is 'is' een zelfstandig ww.

DUS FOUTIEVE SAMENTREKKING

Piet is een natuurliefhebber en (hij) is dan ook vaak in het bos.

6.5 herhaling

Verkeerd aansluitende beknopte bijzin + foutieve samentrekking