Over Taal

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Over Taal

Blok 1 t/m 6...

Lesprogramma

• Blok 1: Stappenplan moeilijke woorden, Homoniemen VS Homofonen
• Blok 2: Vakjargon
• Blok 3: Leenwoorden
• Blok 4: Pleonasme & Tautologie, Stijlfout, Computers & Taal
• Blok 5: Stijlfouten: dubbele ontkenning en contaminatie, Taalfamilies, Bedreigde Talen

Is de volgende zin fout?

"Hij had zijn opdrachten keurig netjes af".

1. Ja
2. Nee

Is de volgende zin fout?

"Ik besef me dat ik nog veel moet leren."

1. Ja
2. Nee

Hoe werkt taal precies?

Blok 1

- Stappenplan moeilijke woorden
- Homoniemen
- Homofonen 

Stappenplan moeilijke woorden

Homoniemen

Begrippen (woorden) met meerdere betekenissen

Homofonen

Soms klinken twee woorden hetzelfde, maar schrijf je ze wel anders

Homofonen hebben verschillende betekenissen, dus het is belangrijk dat je de goede spelling gebruikt.

Wat is de eerste stap bij het begrijpen van een moeilijk woord?

1. Het woord opzoeken in een woordenboek
2. De context goed bekijken
3. Het woord opschrijven en verdergaan
4. Een synoniem opzoeken

Welke van de volgende strategieën helpt NIET bij het begrijpen van een moeilijk woord?

1. Het woord in stukken verdelen
2. Synoniemen zoeken
3. Het woord weglaten in de zin
4. De betekenis raden op basis van de context

Wat is het belangrijkste verschil tussen een homoniem en een homofoon?

1. Homoniemen zijn woorden met meerdere betekenissen; homofonen klinken hetzelfde, maar hebben verschillende betekenissen en spelling
2. Homofonen klinken hetzelfde en hebben dezelfde betekenis, homoniemen niet
3. Homoniemen hebben verschillende uitspraken, homofonen niet
4. Er is geen verschil tussen homoniemen en homofonen

Welke zinnen bevatten homofonen?

1. Is dat van mij? Ik ben jarig in de maand mei.
2. Hij loopt naar de bank Hij haalt geld van de bank

Blok 2

- Vakjargon

Vakjargon

Elk vak of beroep heeft eigen woorden die speciaal bij dat vakgebied horen. Zulke woorden noem je vakjargon.

Bij het vakjargon van een kapper horen woorden als permanent, touperen en scheiding.

Voor mensen die niet bekend zijn met het vakgebied is vakjargon soms moeilijk te begrijpen

Wat is vakjargon?

1. Taal die alleen door ouderen wordt gebruikt
2. Taal die door specifieke beroepsgroepen wordt gebruikt
3. Taal die iedereen begrijpt
4. Een soort dialect

Welk woord is een voorbeeld van vakjargon in de zorgsector?

1. Diagnose
2. Tafel
3. Koffiepauze
4. Huiswerk

Blok 3

•  Leenwoorden
• Etymologie

Leenwoorden

Woorden die uit een 'vreemde' taal zijn overgenomen in de eigen taal.

Voorbeelden

Frans: Ambulance, bagage, chauffeur, horloge

Engels: baby, mountainbike, flat, team

Etymologie

Onderzoekt de herkomst van woorden. 

Wat zijn leenwoorden?

1. Woorden die tijdelijk worden gebruikt in een taal
2. Woorden die uit een andere taal zijn overgenomen
3. Woorden die worden uitgeleend aan een andere taal
4. Woorden die alleen in dialecten voorkomen

Welk woord is GEEN leenwoord?

1. Computer
2. Hotel
3. Boomhut
4. Garage

Blok 4

- Stappenplan moeilijke woorden

- Pleonasme

- Tautologie

- Stijlfout

- Computers en taal - taaltechnologie

Pleonasme en tautologie

Als je iets op een bijzondere manier wilt vertellen, kun je een stijlfiguur gebruiken. Dichters, schrijvers en goede sprekers geven hun woorden zo vaak extra betekenis. 

Voorbeelden van stijlfiguren ->

Pleonasme 

Je benadrukt een eigenschap van een werkwoord of een zelfstandig naamwoord die eigenlijk al duidelijk is

Voorbeeld:

De wereld ziet er grauw uit in de grijze mist.

Met een snelle sprint werd de wedstrijd beslist.

Tautolgie

Je zegt twee keer hetzelfde met verschillende woorden.

Voorbeeld:

Jij weet vast en zeker hoe laat het is.

De kleuters stonden keurig netjes in de rij.

Stijlfout

Als je een stijlfiguur verkeerd of onbewust gebruikt, maak je een stijlfout. Je maakt dan bijvoorbeeld een foutief pleonasme of een foutieve tautologie.

Voorbeeld

Foutief pleonasme: De ballon stijgt omhoog

Foutieve tautologie: De winkel is open, maar er is echter niemand

Computers en taal

Computers vinden taal moeilijk. Ze kunnen wel leren hoe je woorden moet spellen en wat ze betekenen. De grammaticaregels om een goede zin te maken kunnen ze ook onthouden. Maar dan kunnen ze taal nog steeds niet echt begrijpen. Kijk maar naar de volgende zinnen -->

De componist krijgt vandaag geen noot op papier.

''Noot" is een homoniem, een woord met meerdere betekenissen. Hoe weet de computer welke betekenis hier bedoeld is?

Elias en Gino lusten geen spruitjes. Ze stinken.

Hoe weet de computer waar "ze" naar verwijst? Naar "Elias en Gino" of naar "spruitjes"?

Taaltechnologie

In de taaltechnologie werken mensen aan computers die taal kunnen begrijpen. Dat is handig als je bijvoorbeeld wilt chatten met een computer of een zin wilt vertalen.

Wat is een voorbeeld van een pleonasme?

1. Witte sneeuw
2. Enkel en alleen
3. Hard schreeuwen
4. Huis en tuin

Wat is het verschil tussen een pleonasme en een tautologie?

1. Een pleonasme benadrukt een begrip die al duidelijk is, met een tautologie zeg je twee keer hetzelfde met verschillende woorden
2. Een tautologie is fout, een pleonasme niet
3. Een pleonasme komt alleen in spreektaal voor
4. Er is geen verschil

Welke zin bevat een stijlfout?

1. Ik ga naar huis en daarna slapen
2. Hij heeft het boek gelezen en begrepen
3. Dat is een unieke kans die je niet mag missen
4. Ik had het van tevoren al voorspeld

Wat is een stijlfout?

1. Een fout tegen de grammatica
2. Je maakt een stijlfout als je een stijlfiguur verkeerd of onbewust gebruikt
3. Een fout tegen de spellingregels
4. Een fout die alleen in spreektaal voorkomt

Blok 5

•  Stijlfouten: dubbele ontkenning en contaminatie
• Taalfamilies
• Bedreigde talen

Stijlfouten

In blok 4 heb je geleerd dat een pleonasme en een tautologie stijlfouten kunnen zijn. In dit blok leer je nog twee stijlfouten.

De dubbele ontkenning

Je gebruikt twee keer een ontkenning, waardoor je precies het tegengestelde zegt van wat je bedoelt.

Voorbeeld:

Hij maakt nooit geen fouten

Ik wil voorkomen dat ik morgen niet op tijd kom.

Contaminatie

Je haalt twee woorden of uitdrukkingen door elkaar.

Voorbeeld:

De schoenen kosten duur - kosten veel of zijn duur

Ik besef me goed hoe laat het is - beseffen of zich realiseren

Taalfamilies

Veel talen zijn familie van elkaar. Ze hebben dezelfde voorouders en lijken daardoor op elkaar. 

Net als bij een echte familie kun je een taalfamilie weergeven in een stamboom

Taalonderzoekers hebben deze stamboom kunnen maken door goed naar de overeenkomsten tussen talen te kijken.

Bedreigde talen

In heel de wereld worden ongeveer zesduizend verschillende talen gesproken. 

Als een taal uitsterft, gaat ook veel kennis over de geschiedenis, tradities en cultuur verloren. Veel mensen vinden daarom dat bedreigde talen beschermd moeten worden. Ze proberen mensen weer trots te maken op hun taal, zodat ze die ook doorgeven aan hun kinderen. 

Welke zin bevat een dubbele ontkenning?

1. Ik ben niet ontevreden
2. Hij heeft een brief geschreven
3. We gaan morgen naar het strand
4. Zij leest niet graag boeken

Wat is een contaminatie?

1. Een fout die alleen in spreektaal voorkomt
2. Een zin die te lang is
3. Een combinatie van twee uitdrukkingen of woorden die niet correct is
4. Een combinatie van twee talen in één zin

Wat is een bedreigde taal?

1. Een taal die verboden is door de overheid
2. Een taal die heel moeilijk te leren is
3. Een taal die geen eigen schrift heeft
4. Een taal die minder vaak wordt gesproken en dreigt te verdwijnen

Dat was heeeeeel veeeeeel informatie!

Sorry.....:(

Zijn er nog vragen???

Aan het werk!

We gaan aan de slag met de opdrachten van : Over Taal

Ben je klaar? Steek je vinger op

Vooruitblik

Volgende week: