Voedingspatronen, voedselaanbod en voedselvoorlichting

• Voeding
• HBO
• Studiejaar 1

Voedingspatronen, voedselaanbod en voorlichting.

Leerdoelen

De student kan organisaties voor voedingsvoorlichting benoemen.

 De student kan modellen voor voedingsvoorlichting uitleggen.

De student kan de relatie tussen voeding en de principes van veiligheid, hygiëne, ergonomie en duurzaamheid uitleggen en verantwoorden.

De student kan uitleggen hoe het produceren van duurzaam voedsel in zijn werk gaat.

De student legt het belang uit van een duurzame productie van voeding.

De student beschrijft voedingspatronen op basis van cultuur, religie en levensovertuiging en legt de relatie met gezondheid uit.

Voedingspatronen

• voedingsgedrag = wat, hoe, hoeveel, wanneer en waar iemand eet;
• voedingsgedrag kent een zekere regelmaat = patroon;
• geldt voor individu en groepen;
• voedingspatroon = de manier waarop een individu, groep of volk zich gewoonlijk voedt.
• inzicht in voedingspatroon is voor jou belangrijk om voedingslessen te kunnen geven.

Factoren bij ontstaan voedingspatroon

Verschillende factoren zijn van belang bij het ontstaan van voedingsgedrag en voedingspatronen:

• omgevingsfactoren: geografisch, klimatologisch, technologisch, economisch, politiek. 
• sociaal-culturele factoren: cultuur, religie, sociaal
• persoonsgebonden factoren: fysiologisch en psychologisch

Geografie en klimaat 

• klimaat en geografie bepalen welke voedingsbronnen van nature aanwezig zijn:  tropen: veel plantaardig voedsel, poolstreek geen plantaardig voedsel, gematigd klimaat: dierlijk en plantaardig;
• Nederland: melk-producerend land, daardoor veel melk(producten) en kaas in voedingspatroon.
• Globalisering heeft invloed op beschikbaarheid van voedingsbronnen;
• Van nature beschikbare voedingsbronnen bepalen voedingsaanbevelingen

België: voedingsdriehoek

Japan: tol

Technologie

• technologische ontwikkelingen hebben grote invloed op: productie, bewerking, transport en opslag van voeding. 

Economie en politiek

• hangen met elkaar samen: politiek/overheidsbeleid bepaalt de prijs van voeding (nationaal + internationaal);
•  economische stagnatie: mensen besparen en kopen goedkopere voeding;
• bij hoger inkomen geven mensen meer geld uit aan dierlijke voedingsbronnen; 
• veilige en duurzame voeding is de zorg van de overheid (Warenwet en adviezen Gezondheidsraad).

Sociaal-cultureel

• wat en hoe je eet, is sterk cultureel bepaald (insecten, zoute haring, slakken);
• gebruiken rondom de maaltijd zijn ook cultureel bepaald (gemeenschappelijke schaal of eigen bord);
• cultuur heeft invloed op bereiding en combinaties van voedingsmiddelen.

www.nederlandvoorbeginners.info

Religie

Veel religies kennen voedingsregels (wat toegestaan is + bereiding):

•  Jodendom: koosjere voeding: melk en vlees mogen NOOIT gemengd worden (productie, opslag, bereiding) + ritueel slachten + bepaalde vis/vleessoorten zijn verboden (o.a. varken en paling);
• Islam: geen varkensvlees en alcohol, vasten (Ramadan), ritueel slachten;
• Katholieken: oorspronkelijk vrijdag visdag;
• Hindoes: geen rundvlees

Zie ook: voeding van migranten

Sociale factoren

Status (dure voeding: 'ik kan het betalen', maar ook alternatieve voedingswijzen)

Gastvrijheid (gasten voeding aanbieden)

Communicatie (netwerken tijdens etentje)

Machtsmiddel (hongerstaking, niet willen eten)

Veiligheid (bekend voedsel geeft veilig gevoel)

Magisch (positieve krachten toekennen aan voedsel, bijv. om sterker te worden);

Fysiologisch

Energie-inname, lichaamsfuncties in stand houden:

• honger, dorst, verzadiging 
• beschikbaarheid van voedsel prikkelt om te gaan eten/drinken

Psychologisch

• gaat om de smaak en beleving van voedsel (hedonistische eigenschappen van voedsel);
• 5 basissmaken: zuur, zout, zoet, bitter, umami (hartig): mens heeft van nature een voorkeur voor zoet, afkeer van bitter (moedermelk is zoet, giftige planten zijn bitter). Smaak gaat samen met geur.
• smaakontwikkeling gaat gepaard met positieve of negatieve associatie van de ervaring (personen, liefde, troost, onveiligheid, verdriet).
• Textuur van voedsel bepaalt ook of je iets lekker vindt.
• Zelfde geldt voor kleur, geluid ('krakende spinazie', 'groene cola')

Wat zijn aspecten van omgevingsfactoren op voedsel?

1. klimaat, economie, politiek
2. klimaat, technologie, religie
3. klimaat, politiek, cultuur
4. klimaat, economie, religie

Wat is geen sociale factor van voeding?

1. status
2. magisch
3. machtsmiddel
4. fysiologisch

Welke trend zien we in tijden van economische recessie?

1. Men koopt meer luxe producten.
2. Men koopt meer magere producten.
3. Men koopt meer dierlijke producten.
4. Men koopt meer vettere producten.

Welke vijf basissmaken kennen we?

Nederlands voedingspatroon

1100 – 1500: 

• bevolking woont op platteland, zelfvoorzienend basisvoedsel granen (roggebrood, pap) reuzel, kaas, gezouten vis; 
• ontwikkeling steden, handel en nijverheid, opkomst markten voor boter, kaas, vlees, vis, kool, rapen, bonen en wortelen. Bier is volksdrank. Grote tegenstelling tussen rijk en arm

1500-1600:

• Gouden Eeuw: overzeese handel zorgt voor voorspoed (alleen elite)
• meer kaas, tuinbouw komt op (sla, andijvie)
• nieuwe producten: aardappel uit Zuid-Amerika, maar ook (riet)suiker, cacao, koffie en thee, kruiden en specerijen;
• eenzijdig voedsel blijft en ook armoede en schaarste voor de gewonde man.

Nederlands voedingspatroon

1700-1850: 

• aardappel met reuzel wordt volksvoedsel, roggebrood, brij
  
• Vlees: gerookt, gedroogd, gezouten
• Bietsuiker, koffie/thee cichorei

vanaf 1870: 

• industrialisatie → fabrieksmatig productie, ontstaan voedingsmiddelenindustrie
  
• geen werk, geen brood
• veel alcoholmisbruik

Invloed industriële revolutie

Industrialisatie bracht grote veranderingen in voedingspatroon:

groeiende welvaart:

• meer inkomen zorgt voor betere voeding (vlees, brood, verse groente)
• aanbod steeds groter en luxer

gewijzigde woon/werkomstandigheden:

• werken in fabrieken: tussen de middag niet naar huis voor warme maaltijd, verschoof naar avond;
• slechte werk/woonomstandigheden: onvolwaardige voeding, alcoholmisbruik, zuigelingensterfte
• uitvinding koelkast (begin 20e eeuw): doorbraak voedselhygiëne

Invloed industriële revolutie

vernieuwingen in akkerbouw en veeteelt:

• landbouwcoöperaties zorgden voor schaalvergroting
• fabrieken voor bereiden van boter, kaas en melkproducten
• verbouwen van groente en fruit (naast granen)
• intensivering landbouw: bestrijdingsmiddelen, zaadveredeling, bio-industrie, uitgekiende voeding voor dieren
• tegenwoordig aandacht voor keerzijde intensieve landbouw (dierenwelzijn en milieu)
• ontstaan voedingsindustrie:
• door groei steden in de 19e eeuw zorgde voor afstand tussen producent en consument: conserveren werd belangrijk
• industrie nam voedselbereiding over: nieuwe technieken, verandering in geur, kleur en smaak
• opkomst moderne voedingsdistributie;
• kwaliteitscontrole door overheid:
  

Invloed industriële revolutie

ontstaan voedingsindustrie:

• 19e eeuw: groei steden → afstand tussen producent en consument: conserveren belangrijk;
• industrie nam voedselbereiding over: nieuwe technieken, met verandering in geur, kleur en smaak → ontstaan (chemische) kleur-, geur- en smaakstoffen en conserveermiddelen;
• Nu: steeds meer bewerkt voedsel: kant-en-klaar maaltijden, mixen, maaltijdpakketten etc.

opkomst moderne voedingsdistributie:

• 18e eeuw: men kocht eten op de markt bij de boer/producent;
• 19e eeuw: ontstaan grutter/kruideniers, bakker, groenteboer e.d.;
• 20e eeuw: ontstaan supermarkt, hypermarkt, bezorging: afstand naar consument steeds groter.
• Nu: tegenbeweging: belangstelling streekproducten

Invloed industriële revolutie

kwaliteitscontrole door overheid:

• 1919: Warenwet
• 20e eeuw: Europese afspraken
• Nu: Europese richtlijnen over productie van voeding en etikettering.
• Meer info Warenwet: zie filmpje.

Waarom was bier in de Middeleeuwen volksdrank nummer 1?

1. Iedere stad had een eigen brouwerij.
2. Bier was veilig, water was vaak besmet.
3. Bier was lekker en goedkoop.
4. Er was verder niks.

Waar ligt de oorsprong van de aardappel?

1. Zuid-Amerika
2. Zuid-Azië
3. Zuid-Afrika
4. Nederland

Welke invloed had de groeiende welvaart na 1950 op het Nederlandse voedingspatroon?

Waarom was de uitvinding van de koelkast in de 20e eeuw revolutionair?

1. Voedsel kon hygiënisch worden opgeslagen.
2. Voedsel kon efficiënt worden ingekocht.
3. Was noodzaak voor voedingsindustrie.
4. Voedsel hoefde niet langer in kelder en voorraadkast te worden opgeslagen.

Intensivering van de landbouw heeft Nederland tot een belangrijk exportland op het gebied van melk(producten) gemaakt. Welke nadelen heeft deze intensieve landbouw?

1. Belastend voor de boer.
2. Belastend voor de economie.
3. Belastend voor de globalisering.
4. Belastend voor het milieu.

Kun je in eigen woorden verklaren waarom er tegenwoordig een trend is om meer streekproducten te kopen?

Trends

In het huidige voedingspatroon zijn de volgende trends te zien:

• minder volgens vast maaltijdenpatroon, meer snacks;
• toename in gebruik kant-en-klaar maaltijden en fastfood;
• meer belangstelling voor zelf koken en bakken;
• er is sprake van een toenemende diversiteit;
• consumptie van voedsel verschuift van thuis naar elders;
• toename in belangstelling voor voeding en gezondheid.

Welke van onderstaande trends is actueel?

1. Minder fastfood en snacks
2. Minder diversiteit
3. Meer thuis eten en luxer
4. Meer belangstelling voor gezondheid

kant-en-klaar & snacks

• maaltijden worden overgeslagen, meer tussendoortjes
• aanbod voedsel is hoog: je kan overal en altijd voedsel kopen;
  
• toename gebruik kant-en-klaar voedsel: voorgesneden groente, fruitsalades, vlug-klaar producten, kant-en-klare maaltijden. 

gevaar: 

• gezonde voeding wordt ingeruild voor minder gezonde voedingsmiddelen (hoger suiker/vet/keukenzout gehalte)
• hoger gebruik ultrabewerkt voedsel (fastfood, pizza, ijs, etc)
• toename obesitas;

zelf koken/bakken en diversiteit

zelf koken en bakken:

• trend staat haaks op kant-en-klaar en snacken trends;
• denk aan kookprogramma's, maaltijdboxen, vlogs, etc. 

diversiteit:

• toename van maaltijden met buitenlandse oorsprong;
• Hollands AVG (aardappel, vlees, groente) heeft grote concurrentie.

plaats

• gezamenlijke maaltijden steeds minder belangrijk als ontmoetingsmoment;
• steeds meer buiten de deur gegeten: ontbijt, lunch en avondeten;
• perron, tankstation, kantine, restaurant, etc.

gezondheid

Steeds meer belangstelling voor gezonde voeding. Oorzaken:

• overgewicht is groeiend probleem;
• ongerustheid over voedingsproductie (gebrek aan transparantie);
• meer aandacht voor milieu, duurzaamheid en dierenwelzijn;
• belangstelling voor herkomst van voedsel (streekproducten, stadslandbouw). 

Belangstelling voor gezonde voeding uit zich onder meer in biologische en duurzame voeding, maar ook in hypes.

Biologische voeding

• duurzame productie, met minder negatieve effecten op milieu;
• biologische producten bevatten geen chemische kleur-, geur-, smaakstoffen en chemische conserveermiddelen;
• term is vastgelegd in Europese regelgeving;
• oorsprong ligt in biologisch-dynamische landbouw (Steiner), zie alternatieve voeding;
• biologische voeding bevat niet MEER of ANDERE voedingsstoffen dan regulier geproduceerd!

Is biologisch beter?

Kijk en vorm je eigen mening.

Duurzame voeding

• door onze levenswijze put de mens natuurlijke hulpbronnen uit en tasten we het milieu aan;
• geldt voor productie, distributie en voedselkeuze;
• duurzame voeding wordt zo geproduceerd dat milieu zo weinig mogelijk wordt belast en producent gaat zorgvuldig om met natuurlijke hulpbronnen, bijv. efficiënt omgaan met water, energie en zorgvuldig met bestrijdingsmiddelen;
• consument kiest duurzaam door bijv: seizoenproducten, streekproducten, minder vlees en meer plantaardig, kraanwater i.p.v. flesjes, biologische producten (of ecologisch, biologisch-dynamisch, duurzaam geproduceerde vis, etc.), minder voeding weg te gooien.

Hypes

• zijn vaak wetenschappelijk niet goed onderbouwd;
• (bestanddelen) voedingsmiddelen die je niet mag/juist moet eten;
• kan ertoe leiden dat voedingsmiddelen uit menu worden geschrapt uit angst voor de effecten ervan;
• dit kan weer tot gevolg hebben dat er tekorten ontstaan van bepaalde voedingsstoffen.

Voorbeelden hypes

superfoods: 

• zouden geneeskrachtige werking hebben en ziekte/ouderdom voorkomen
• quinoa, goi-besseb, aloë vera, chiazaad, tarwegras.
  
• in gezonde voeding zijn super foods onnodig, bij ongezonde voeding onvoldoende als compensatie, kans op eenzijdig voedingspatroon;

gluten:

• zitten in graanproducten
• glutenvrij dieet is alleen belangrijk voor mensen die ziek worden van gluten  (Coeliaki en glutenintensiteit)

Voorbeelden hypes

Melk:

• veel onjuistheden: buikpijn, verhoogde kans op kanker, oorzaak acné
• buikpijn geldt alleen voor mensen met lactose intolerantie
• zuivel verlaagt risico op kanker, acne is te wijten aan hormonen.

Koolhydraten:

• zouden oorzaak zijn van obesitas
• overgewicht wordt niet alleen door voeding bepaald, heeft meerdere factoren;
• alleen suikers leiden tot overgewicht, zetmeel is juist waardevolle voedingsstof.

Voorbeelden hypes

Raw food:

• voedsel wordt niet verhit omdat enzymen dan kapot gaan en dat zou het immuunsysteem verzwakken. Niet wetenschappelijk aangetoond.
• menu van biologische en plantaardige voedingsmiddelen, soms rauwe melk
• voor kwetsbare groepen risico op deficiënties. 
• Vit B12 ontbreekt: aanvullen via supplement.
• kans op tanderosie

oervoeding/ Paleo dieet:

• eten zoals onze voorouders, achterliggende idee is dat menselijk lichaam onvoldoende aangepast is aan veranderingen in voeding en daardoor (chronische) ziekten ontstaan;
• geen granen, zuivel, kaas, aardappel en bewerkte producten, wel veel vlees
• aandacht voor meer lichaamsbeweging en stressvermindering
• kans op tekorten: Ca, vit B2 en vezels.

Noem 2 oorzaken van de huidige opleving van de interesse in gezonde voeding.

Welke uitspraak is juist?

1. Biologische voeding bevat meer vitamines dan gangbare voeding.
2. Biologische voeding bevat meer trage koolhydraten dan gangbare voeding.
3. A en B zijn beide juist.
4. A en B zijn beide onjuist.

Hoe kies je als consument voor duurzame voeding?

Wat is een gezondheidsrisico als je je volgens de principes van raw food voedt?

1. vitamine B12 tekort en slijtage gebit
2. vitamine B2 tekort en slijtage gebit
3. vitamine D tekort en slijtage gebit
4. calciumtekort en slijtage gebit

Noem 3 aandachtspunten voor de productie van duurzame voeding.

Wat is de voornaamste reden dat sommige trends in voeding worden benoemd als 'hype'?

1. ze zijn enorm populair
2. ze zijn onvoldoende wetenschappelijk bewezen
3. er worden extra krachten aan voeding toegekend
4. ze worden alleen gebruikt door hippies

Alternatieve voeding

• = voedingspatroon dat anders is dan het gangbare voedingspatroon;
• veel verschillende alternatieve voedingswijzen;
• verschillende argumenten: gezondheid, dierenwelzijn, milieu/duurzaamheid en/of eerlijke handel.

Vegetarisme en veganisme

• vegetarisme is een voedingspatroon, maar wel kenmerk van veel alternatieve voedingswijzen;
• vegetarisme: geen levensmiddelen die verkregen zijn door doden van dieren, dus wel melk, eieren e.d.;
• veganisme/vegan: geen dierlijke producten, dus ook geen, honing, melk e.d.;
• goede alternatieven voor vlees zijn: tahoe/tofu/tempeh, peulvruchten, noten, ei, kaas, vleesvervangers, zuivelvervangers. 

Macrobiotiek

• oorsprong in zen boeddhisme, streven naar evenwicht staat centraal;
• principe evenwicht: yin en yang. Twee tegengestelde krachten die alles wat bestaat bepalen;
• ook voedingsmiddelen zijn yin en yang:
• Yin: vruchten, bladgroenten, vit C rijke producten, voedingsmiddelen met scherpe, zure en zoete smaak. 
• Yang: vlees, vis, zout en bitter zijn yang.
• uitgesproken yin en uitgesproken yang: lichaam heeft moeite met verwerken. Streven naar evenwicht. Producten die yin en yang zijn hebben evenwicht: bijv granen.
• macrobiotische voeding: veel granen en andere eiwitrijke plantaardige producten, aangevuld met noten, zaden, groente/fruit en vis;
• streng macrobiotisch is niet volwaardig voor kinderen, zwangere vrouwen, zieken.

Antroposofie

• leefwijze gebaseerd op gedachtegoed Steiner: mens moet leven in harmonie met de natuur, aarde en kosmos. Alles is met elkaar verbonden en kan niet los van elkaar. 
• vier rijken: mineralen, planten, dieren, mensen;
• voeding bevat voedingsstoffen en levenskrachten;
• mens is verantwoordelijk voor ingrijpen in elementen: biologisch-dynamische landbouw: 

1. Evolutie: van dierlijke producten naar plantaardig: van moedermelk naar planten;
2. Mens = lichaam, ziel en geest = willen, voelen, denken. Correspondeert met plantendelen. Volwaardige maaltijd moeten alle plantendelen bevatten (zie volgende dia)

biologisch-dynamische voeding :

• bevat zo weinig mogelijk bewerkte voedingsmiddelen, seizoenproducten, beperkt vlees
• liever geen magnetron: straling beschadigt voedsel;
• psyche heeft invloed op spijsvertering: bewust eten en goed kauwen, prettige sfeer aan tafel is belangrijk.;
• heeft eigen keurmerk: Demeter

Gezondheidskundige aspecten alternatieve voeding

Algemeen:

• geen/weinig dierlijke producten en veel plantaardige voedingsmiddelen;
• geen/weinig geraffineerd en industrieel bewerkt voedsel;
• geen/weinig genotmiddelen (koffie, alcohol, suiker en zout).

Vertaald in voedingsstoffen en vergeleken met gangbaar voedingspatroon:

• minder energie inname
• minder verzadigde vetten
• meer zetmeel, minder suiker, meer vezels
• meer vitmines, mineralen en bioactieve stoffen
• minder zout, minder alcohol

Past goed binnen richtlijnen gezonde voedingIn

Risico's alternatieve voeding

Alertheid op deficiënties is verstandig:

• teveel vezels kan leiden tot snelle verzadiging en te weinig eten;
• geen melk(producten) kan leiden tot tekort aan Ca en vit B2
• geen vlees kan leiden tot tekort aan vit B12;
• zuiver plantaardig kan leiden tot tekort aan vetzuren;
• vegan geeft risico op zink en ijzertekort;
• biologisch geeft risico op jodiumtekort.

Voedingspatronen migranten

Turks en Marokkaans voedingspatroon : 

• vaak Islamitische afkomst: spijswetten
• 1 broodmaaltijd en 2 warme maaltijden;
• brood bij maaltijden die bestaan uit groente en vlees;
• bereiding met (olijf)olie i.p.v. margarine en boter; 
• Meer info: zie link volgende dia

maken.wikiwijs.nl

Voedingspatronen migranten

Surinaams voedingspatroon:

• Nederlandse Surinamers: vooral Creolen en Hindoestanen;
• Creolen: 2x brood, 1 x warm. Hindoestanen: 2x warm, 1 x brood;
• Veel rijst, knollen en peulvruchten, kip en vis. Vlees en vis: vaak gezouten en gedroogd;
• Vaak maaltijdsoepen, stoofpotten (curry) en kruiden. Ook roti;
• Hindoestanen: geen rundvlees (koe is heilig);
• Sommige voedingsmiddelen kunnen taboe zijn = treef. Wordt door familie bepaald, treven zijn niet algemeen.

sites.google.com

Gezondheidskundige aspecten voeding migranten

Algemeen:

• lager % verzadigde vetzuren ;
• meer koolhydraten, m.n. zetmeel;
• minder alcohol.

Past in richtlijnen gezonde voeding. 

Mogelijke risico's:

• weinig melk: tekorten calcium, vit B2
• donkere huid: vit D tekort (pigmentatie): supplement

Gezondheidskundige aspecten voeding migranten

Prevalentie: obesitas en diabetes, mogelijke oorzaken:

• verslechteren voedingsgewoontes: te vet en te zoet, te weinig groente en volkorenproducten
• minder beweging
• vermoeden dat vit D tekort leidt tot diabetes. 
• Hindoestanen hebben aangeboren hoger risico op diabetes type 2

Noem 2 redenen om te kiezen voor alternatieve voeding

Welke maaltijd voldoet aan antroposofische principes?

1. aardappelen, spinazie, vis en vla toe
2. aardappelen, andijvie, vis en appel toe
3. stamppot hutspot met noten en appel toe
4. rijst met paksoi, omelet en yoghurt toe

Bij welk gerecht is volgens de macrobiotiek 'yin en yang' het meest in evenwicht?

1. gerookte makreelsalade met rode biet
2. bruine bonenschotel met paprika en gehakt en walnoten
3. kippensoep met zoete aardappel en pastinaak
4. vegetarische linzensoep met wortel en ui

Welke lichamelijke klachten zie je vaker bij migranten?

1. overgewicht en tandcariës
2. diabetes en osteoporose
3. overgewicht en diabetes
4. overgewicht en osteoporose

Bij welke migrantengroepen is het gebruikelijk om twee warme maaltijden per dag te nuttigen?

1. Turken en Creolen
2. Marokkanen en Creolen
3. Creolen en Hindoestanen
4. Hindoestanen en Marokkanen

Voedingsvoorlichting: etiketten

Consument moet weten wat er in de verpakking zit. Warenwet geeft regelgeving over informatie op etiketten: 

zie volgende dia

www.voedingscentrum.nl

Ingrediëntendeclaratie

• verplicht
• gebruikte ingrediënten in  volgorde van afnemend gewicht
• uitzondering: product bevat minder dan 2% van ingrediënt: mag in willekeurige volgorde.

Voedingswaardedeclaratie

• verplicht: energetische waarde, gehalte aan E, V, Kh, suikers en zout;
• per 100 gram of per 100 ml;
• vermelding vitamines en mineralen mag, maar dan ook de ADH.

E-nummers

• niet verplicht vermelden als het additief in de grondstoffen zat die gebruikt zijn voor productie.
• aanduiding met grote letter E
• kleine e = estimate = schatting. Heeft betrekking op de hoeveelheid: inhoud met kleine afwijking

Keurmerken

• keurmerk/kwaliteitsmerk  van producenten:
• beter leven: Dierenbescherming: dierenwelzijn
• MSC keurmerk: duurzame vis
• biologisch: biologische productie
• Max Havelaar keurmerk: eerlijke handel
• Demeter: biologisch-dynamisch
• Nutri-score: producten worden vergeleken op samenstelling. Gebruik van groente/fruit, vezels en eiwitten levert positieve punten op, verzadigd vet, zout, suikers, calorieën negatieve.

Wat betekent de 500 g e
op dit etiket?

1. product bevat E-nummer 500 g
2. product levert 500 gram energie
3. product levert 500 gram eiwitten
4. product heeft ongeveer 500 gram inhoud

Welke informatie hoeft de fabrikant niet verplicht op het etiket te plaatsen?

1. ingrediënten
2. keurmerk
3. voedingswaarde
4. inhoud

Wat is de betekenis van dit keurmerk?

1. biologische productie
2. biologisch-dynamische productie
3. eerlijke handel
4. beter leven/dierenwelzijn

Organisaties voedingsvoorlichting

• organisaties voor industrie en landbouw: reclame/voorlichting om omzet te verhogen;
• consumentenverenigingen: voorlichting met focus op prijs/kwaliteit;
• gezondheidszorg: diëtisten, verpleegkundigen, artsen. Focus op gezondheidsbevordering;
• voedingscentrum: voorlichting vanuit de overheid over gezonde, duurzame en veilige voeding, wetenschappelijk onderbouwd;
• overig: Ivoren Kruis, RIVM, Hartstichting ,etc.

Schijf van 5

• voorlichtingsmodel voedingscentrum. praktische vertaling van Richtlijnen goede voeding.
• 5 vakken met 5 productgroepen:

1. groente en fruit
2. smeer- en bereidingsvetten
3. zuivel, noten, vis, peulvruchten, vlees, ei
4. brood, granen en aardappels
5. dranken 

Schijf van 5

• alleen producten die bijdragen aan gezondheid en voldoende voedingsstoffen bevatten, veilig en duurzaam zijn, staan op de schijf van 5; 
• advies: eet elke dag voldoende uit ieder vak;
• dag- en weekkeuzes: advies 3-5 keer per dag plus hooguit 3 x per week iets groots buiten de schijf van 5.
• verhouding: 85% voedingsmiddelen uit de schijf, 15% daarbuiten;

Schijf van 5

Per productgroep aanbevolen hoeveelheden, moet passen binnen energiebehoefte van personen:

En natuurlijk....

Bij gezonde voeding hoort voldoende beweging: Beweegrichtlijnen.

Welk hoofddoel heeft voorlichting van productschap van zuivel?

1. meer omzet in zuivelbranche
2. voorlichting over productie van melk
3. voorlichting over gezondheidswaarde van zuivel
4. voorlichting over voedingswaarde van zuivel

Wat zijn de spelregels van de schijf van 5?

Aanbevolen literatuur

• Catsberg, C., & Kempen-van Dommelen, G. (2018). Levensmiddelenleer. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Hoofdstuk 
• Hartman, E., & redactie. (2016). Mens & voeding. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Hoofdstuk 1, 14, 15, 17, 21
  
• Stegeman, N. (2021). Voeding bij gezondheid en ziekte. Groningen/Utrecht: Noordhoff uitgevers bv Hoofdstuk 1 en 2
•