TKA par. 5.3 Nederlands-Indië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

• Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond.
• Je kunt beschrijven hoe Nederland de mensen in Nederlands-Indië bestuurde.
• Je kunt uitleggen hoe de economie en de samenleving in Nederlands-Indië in elkaar zaten.

Lesdoelen

Ontstaan van Nederlands-Indië 1

• 17e/18e eeuw: VOC sticht handelsposten
• 1799: VOC failliet
•        Nederlandse staat neemt alle bezittingen (ook gebieden) over van de VOC

Ontstaan van Nederlands-Indië 2

•        De kolonie Nederlands-Indië ontstaat
  
• In eerste instantie heeft de plaatselijke adel nog veel macht
• Plaatselijke adel wordt (vaak met geweld) onderworpen
•        Begin 20e eeuw: NL is in heel Nederlands-Indië de baas

  Zet in de goede volgorde (van vroeg naar laat - van links naar rechts)

A

B

C

E

F

D

Het Javaanse vorstendom Mataram ontstaat

Batavia wordt de hoofdstad van Nederlands-Indië

Overal in het gebied zijn Nederlanders de baas

De VOC gaat failliet

De VOC richt op verschillende eilanden handelsposten op

De Nederlandse staat maakt van de VOC bezittingen een kolonie

Opdracht

Maken: H.5.3 opdr. 1 t/m 6 

(blz. 76 t/m 80)

leren: theorie + begrippen 5.3

Bestuur van Nederlands-Indië 1

• Nederlanders voerden een indirect bestuur 
• Gouverneur-generaal aan het hoofd (= Nederlander)
• Geholpen door NL'se ambtenaren en inheemse vorsten
• G-G ondergeschikt aan NE regering

Bestuur van Nederlands-Indië 2

• Verdeel-en-heerspolitiek om controle te bewaren
• = inheemse vorsten werden tegen elkaar uitgespeeld zodat ze niet gezamenlijk in opstand kwamen
• Gewone bevolking had niets te zeggen -> zelfs na 1919!!!

Zet de bestuurders in de juiste volgorde. Van machtig (bovenaan) naar minst machtig (onderaan)

Inlandse vorsten

Gouverneur-generaal

Nederlandse regering

De inheemse bevolking

Wat was het doel van de verdeel-en-heerspolitiek die Nederland voerde?

1. Het bevoordelen van sommige vorsten zodat ze niet samen in opstand zouden komen
2. Het voorkomen van een oorlog met Groot-Brittannië en Frankrijk
3. Nederland wilde de verschillende eilanden opdelen in onafhankelijke vorstendommen
4. Nederland wilde zo de voor- en tegenstanders van het modern imperialisme tegen elkaar uitspelen

Cultuurstelsel 1

• Nederland richt zich op exploitatie van de kolonie 
• = zorgen dat de kolonie geld oplevert
• 1830: op Java wordt het cultuurstelsel ingevoerd (economisch systeem)

Cultuurstelsel 2

• Javaanse boeren moeten 20% land bebouwen met koffie, tabak en suiker
  
•  hongersnoden
  
•  ontevreden Nederlandse ondernemers > geen handel drijven = geen geld verdienen

Cultuurstelsel 3

• Liberalen zijn voor vrije economie
• Liberale ondernemers willen eigen bedrijven beginnen in Nederlands-Indië
  
•     1870 cultuurstelsel wordt afgeschaft. Voortaan vrije arbeid

Cultuurstelsel 

• 1870: liberale politici schaften cultuurstelsel af
• invoering 'vrije arbeid'
• invoering & afschaffing cultuurstelsel: https://www.youtube.com/watch?v=rqr2Vnw4GuA  (M3) https://www.youtube.com/watch?v=Hv1T-aSYE24  (TL)

Welke Nederlandse politieke stroming was tegen het cultuurstelsel?

1. De sociaal-democraten
2. De liberalen
3. De confessionelen (gelovigen)
4. De feministen

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

koffie, suiker en tabak

hongersnoden tot gevolg

NL'se regering bepaalt wat er geproduceerd wordt

Ondernemers mogen eigen plantage of fabriek beginnen 

Boeren  moeten 20% van land verbouwen voor NL

Javanen werken in loondienst voor Europeaan

Ongelijkheid 1

• huidskleur > witte mannen > ambtenaren, ondernemers, soldaten

                                                                 > rijker

                                                                > gescheiden leven van inlandse bevolking

Ongelijkheid 2

•  inlandse vrouwen > bedienden in huis > relatie met witte mannen
• Indische Nederlanders > aparte groep > betere positie dan andere inlanders
• maar worden niet voor 'vol' aangezien 

Nederlands bestuur

• rond 1900: meer aandacht welzijn plaatselijke bevolking

                                          > ziekenhuizen bouwen

                                          > infrastructuur verbeteren

                                          > plicht om Nederlands-Indië te beschaven

                                          > scholen bouwen om bevolking op te leiden

                                          > analfabetisme platteland

Samenvattende video

Bekijk de video in de volgende slide als je wilt/tijd hebt. Je kan deze video ook bewaren voor het leren voor de toets.