6/2 wederkerend en wederkerig vnw

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Planning

• Lesdoel
• LezenTerugblik
  
• Zelfstandig met de lesstof aan de gang gaan -  in stilte werken 
• Instructie - werken 
• Exitticket
• Afsluiten (reflectie en feedback)

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

•  kun je benomen wat wederkerend en wederkerig voornaamwoorden zijn en wanneer je die gebruikt;
• an je het onderscheid maken tussen persoonlijk, bezittelijk, wederkerend en wederkerig voornaamwoorden;

• heb je geoefend met het herkennen en benoemen van persoonlijk, bezittelijk, wederkerend en wederkerig voornaamwoorden
  

Blauw = kennis = kennen = leren

Oranje = kunnen = oefenen met de kennis

In stilte lezen uit het door jouw gekozen boek op niveau.

1

Correcte beknopte bijzin

Foutieve beknopte bijzin

Gewone bijzin

Lopend naar de overkant werd hij bijna aangereden. 

In roomboter gebraden eet hij het vlees met smaak op.

Na koffie gedronken te hebben, reed de bus verder.

Als hij me belt, loop ik even de vergadering uit. 

Na kampioen te zijn geworden, werden de spelers door het bestuur gefeliciteerd.

Na fraude te hebben geconstateerd, werd de boekhouder direct ontslagen.

vVoorbeelden per soort

• beknopte bijzinnen met een voltooid deelwoord (begint meestal met ge-, be-, ver- of ont-.)

Uit de wind gehouden kon hij de eindstreep halen.

• beknopte bijzinnen met een onvoltooid deelwoord (het hele werkwoord +d +de (minder bekend).

Dromend van zijn vriendin liep hij tegen een lantaarnpaal.

• beknopte bijzinnen met te + infinitief (hele werkwoord)

Na het gat ontdekt te hebben waarschuwde hij de dijkbewaking.

Het verzwegen onderwerp in de beknopte bijzin moet hetzelfde onderwerp zijn als in de hoofdzin!

Aanwijzende voornaamwoorden

Vragende voornaamwoorden

Persoonlijk 

voornaamwoord

Bezittelijk

voornaamwoord

die

deze

zulk

wie

wat voor

welk

zo'n

diegene

ik

hij

ons

Haar

jullie

Zijn

1. persoonlijk vnw
2. bezittelijk vnw
3. wederkerend vnw
4. wederkerig vnw

1. persoonlijk vnw
2. bezittelijk vnw
3. wederkerend vnw
4. wederkerig vnw

1. persoonlijk vnw
2. bezittelijk vnw
3. wederkerend vnw
4. wederkerig vnw

Voornaamwoorden

Verwijzen naar mensen, dieren of dingen zonder die niet met met naam worden benoemd.

Soorten:

• persoonlijk
  
• bezittelijk
  
• wederkerend
  
• wederkerig
  
• aanwijzend
  
• vragend
  
• onbepaald
  
• betrekkelijk
• betrekkelijk m.i.a.

Werk voor deze les + huiswerk:

• je begrijpt de lesstof/theorie voldoende (je kunt het groene theorieblok uit je boek gebruiken als ondersteuning) 
  
• je werkt in STILTE en je mag NIET PRATEN of OVERLEGGEN en geen vragen stellen
  
• je bent echt aan het werk!
  

Klaar = in STILTE lezen

Pak je VIP en noteer:

In je schrift, met de hand een samenvatting schrijven over:

de volgende voornaamwoorden:

persoonlijk, bezittelijk, vragend, onbepaald, betrekkelijk en betrekkelijk m.i.a. + over de theorie Cursus 5 Grammatica § 8 WS Wederkerend en wederkerig voornaamwoord

+ Online, Cursus 5 Grammatica§ 8 WS Wederkerend en wederkerig voornaamwoord opdracht 1 t/m 4 

+ geresette opdrachten Cursus 5 Grammatica § 7

Wat niet af is = huiswerk

Maak aantekeningen als je onderdelen nog lastig vindt of nog niet (helemaal) kent!

Vragend voornaamwoord 

Een vragend voornaamwoord staat aan het begin van een vraag.

Wie, wat, welke, wat voor (een)

• Wie loopt daar in de verte?
  
• Mijn zus vraagt aan mijn moeder wie er allemaal op bezoek komen. 
  
• Oma vroeg wat ik allemaal op school geleerd had. 
  

Onbepaald voornaamwoord

Een onbepaald voornaamwoord verwijst naar iets vaags. Dat kunnen personen of dingen zijn. 

Onbepaalde voornaamwoorden zijn onder andere: 

iets, niets, iemand, niemand, alles, men, wat elk, ieder(een).  

 

Persoonlijk voornaamwoord 

Als je twijfelt of iets een pers. vnw is, dan kun je het woordje waarover je twijfelt vervangen door een naam. Lukt dit? Dan is het een pers. vnw.

Hij heeft heel goed zijn best gedaan vandaag. 

(Piet) heeft heel goed zijn best gedaan vandaag. 

Persoonlijk voornaamwoord

	Enkelvoud	Meervoud
Verwijst naar iemand	Ik houd van chocola. Ik, jij, je, u, hij, zij, ze, het --> Onderwerp	Houden jullie van chocola? Wij, we, jullie, u, zij, ze --> Onderwerp
	Ik ga samen met hem . Mij, me, jou, je, u, hem, haar, het --> Geen onderwerp	Spreken we bij ons af? Ons, jullie, u, hun, hen, ze --> Geen onderwerp
Verwijst naar iets	Mag ik die nietmachine even, ik heb hem nodig.	Fenna heeft nieuwe sneakers! Ik vind ze heel mooi.

Ezelsbruggetje:

Kun je het vervangen door zijn, haar of een naam? Dan is het een persoonlijk voornaamwoord.

Bezittelijk voornaamwoord

• Een bezittelijk voornaamwoord geeft aan van wie iets is.
• Een bezittelijk voornaamwoord staat altijd voor een zelfstandig naamwoord waar het bij hoort.
• Er kan een bijvoeglijk naamwoord tussen het bezittelijk voornaamwoord en het zelfstandig voornaamwoord staan.

Bezittelijk voornaamwoord

Enkelvoud	Meervoud
Het is mijn hondje mijn/m'n	Het hondje is van ons ons/onze
jouw/je	jullie
uw	uw
zijn/z'n	hun
haar
zijn

Ezelsbruggetje:

Kun je het vervangen door zijn, haar of een naam met de bezits 's'? Dan is het een bezittelijk voornaamwoord.

Betrekkelijk voornaamwoord

Een betrekkelijk voornaamwoord verwijst naar een woordgroep die al geweest is. Hij kan ook naar een hele zin verwijzen.

Bijvoorbeeld:

• Het proefwerk dat ik gisteren maakte, was moeilijk.
  

Het woordje ‘dat’ verwijst naar ‘het proefwerk’. ‘Dat’ is dus een betrekkelijk voornaamwoord.

Als iets ergens naar verwijst, kun je ook zeggen dat het daar betrekking op heeft. Dat is de reden dat deze woordsoort betrekkelijk voornaamwoord wordt genoemd.

Betrekkelijk voornaamwoord

Betrekkelijke voornaamwoorden zijn: 

• die
• dat
• wat
• wie

Dat betekent niet dat er in totaal maar 4 zijn, maar de andere betrekkelijke voornaamwoorden worden tegenwoordig bijna nooit meer gebruikt.

Nieuwe lesstof

Vul je samenvatting aan met aantekeningen;

- gebruik afkortingen die je zelf kan herkennen

- gebruik cijfers als getallen (dus niet uitschrijven)

- spelling doet er nu even niet toe

- gebruik pijlen om verbanden aan te geven

- werk het thuis netjes uit

Wederkerend voornaamwoord

• Wederkerend = keert terug
  

• Soms keert dezelfde persoon terug (= weder) in een zin, zoals bij de werkwoorden (zich)   gedragen en (zich) realiseren. Je zegt immers altijd: 'Ik gedraag me' en 'Wij realiseren ons'. 

• Alle vormen van 'zich' noemen we bij het woordbenoemen wederkerende voornaamwoorden.

• Wederkerende voornaamwoorden komen dus ALLEEN voor i.c.m. een wederkerend werkwoord, zoals: zich vergissen, zich schamen, zich ergeren, zich wassen etc.
  

Wederkerend voornaamwoord

• De wederkerende voornaamwoorden mezelf, jezelf, zichzelf en onszelf komen voor bij toevallig wederkerende werkwoorden (zich wassen, zich scheren) en horen er ook bij.

• Meneer Van het Hof scheert zichzelf het liefst met een scheermesje

Wederkerend voornaamwoord

• Zich is altijd wederkerend voornaamwoord.

• Me, je en ons kunnen ook persoonlijk voornaamwoord zijn. 

• De woorden je en ons kunnen daarnaast ook nog bezittelijk voornaamwoord zijn. 

Wederkerend voornaamwoord

• Vervang het woord me, je of ons door hij, hem, zijn of zich. Als je het woord kunt vervangen:

1. door hij of hem, dan is het een persoonlijk voornaamwoord;
   
2. door zijn, dan is het een bezittelijk voornaamwoord;
   
3. door zich, dan is het een wederkerend voornaamwoord

Kun (1) je (2) je voorstellen dat (3) je zusje de hoofdrol krijgt in de musical van groep 8?

        1 pvw    2 wkvw                         3 bvw

Voorbeeld

Schaam je (1) je (2) altijd als je (3) broertje een domme opmerking maakt?

Schaamt hij (1) zich (2) altijd als zijn (3) broertje een domme opmerking maakt? 

Je (1) verandert in "hij" en is dus persoonlijk voornaamwoord

Je (2) verandert in "zich" en is dus wederkerend voornaamwoord

Je (3) verandert in "zijn" en is dus bezittelijk voornaamwoord. 

Wederkerend voornaamwoord

Wederkerende werkwoorden: zich verslikken, zich vergissen

Je ziet het onderwerp "wederkeren" (terugkomen). Het hangt dus van het onderwerp af welk wederkerend voornaamwoord je gebruikt.

Ik verslik me	Wij verslikken ons
Jij verslikt je U verslikt zich	Jullie verslikken je
Hij/Zij/Ze verslikt zich	Zij/ze verslikken zich

Welke werkwoorden zijn wederkerend of zouden dat kunnen zijn?

1. uitleven
2. kopen
3. terugtrekken
4. verbazen

Welke van de onderstaande voorbeelden bevat een wederkerend voornaamwoord?

1. Die broer van jou..
2. Je hebt je bezeerd
3. Ik zie ze niet.
4. Hij heeft goed geleerd,

1. voorzetsel
2. bijwoord
3. zelfstandig naamwoord
4. bijvoeglijk naamwoord

1. voorzetsel
2. bijwoord
3. zelfstandig naamwoord
4. bijvoeglijk naamwoord

Werkwoorden

De werkwoorden kunnen, willen, zullen, mogen, hebben en zijn zorgen regelmatig voor vraagtekens.

• Is het nu kan je je of kun je je?

Er is een groot verschil tussen formeel/informeel taalgebruik en schrijftaal/spreektaal. Het is belangrijk om dit verschil te kennen, dus we verdiepen ons daar even in.

Kunnen

ik	kan
jij, je, u	kunt
hij, zij, ze, het	kan
wij, we	kunnen
jullie	kunnen
zij, ze	kunnen

Is het nu kan je of kun je?

Is het nu je kan of je kunt?

Tegenwoordig is allebei goed, maar er bestaat een verschil in formeel (net) en informeel taalgebruik. Tegenwoordig gebruiken steeds meer mensen (journalisten, docenten, wetenschappers) de informele variant (kan je en je kan).

In de schrijftaal is het netter om de formele vorm te gebruiken:

• kun je 
• je kunt 

Zullen

ik	zal
jij, je, u	zult
hij, zij, ze, het	zal
wij, we	zullen
jullie	zullen
zij, ze	zullen

Is het nu zal je of zul je?

Is het nu je zal of je zult?

Tegenwoordig is allebei goed, maar er bestaat een verschil in formeel (net) en informeel taalgebruik. Tegenwoordig gebruiken steeds meer mensen (journalisten, docenten, wetenschappers) de informele variant (zal je en je zal).

In de schrijftaal is het netter om de formele vorm te gebruiken:

• zul je 
• je zult 

Willen

ik	wil
jij, je, u	wilt
hij, zij, ze, het	wil
wij, we	willen
jullie	willen
zij, ze	willen

Is het nu hij wil of hij wilt?

Het is altijd hij/zij/ze/het wil!

Wederkerig voornaamwoord

• Het woordje elkaar (of: mekaar / elkander)
  

• Je hebt meerdere mensen nodig om dit woord te gebruiken.  
  

       >   Ik geef elkaar een hand.  FOUT!

       >   Wij geven elkaar een hand.

• Het verwijst dus ALTIJD naar meerdere personen!!
  

Trucje: 

1. Als je 'zelf' achter het mogelijk wederkerend voornaamwoord kunt zetten én de zin klopt nog steeds, is dit een wederkerend voornaamwoord.

2. Als je de zin in de hij-vorm zet verandert het wederkerend voornaamwoord altijd in 'zich'. 

Werk voor deze les + huiswerk:

Pak je VIP en noteer:

In je schrift, met de hand een samenvatting schrijven over:

de volgende voornaamwoorden:

persoonlijk, bezittelijk, vragend, onbepaald, betrekkelijk en betrekkelijk m.i.a. + over de theorie Cursus 5 Grammatica § 8 WS Wederkerend en wederkerig voornaamwoord

+ Online, Cursus 5 Grammatica§ 8 WS Wederkerend en wederkerig voornaamwoord opdracht 1 t/m 4 

+ geresette opdrachten Cursus 5 Grammatica § 7

Verlengde instructie:

Online, Cursus 5 Grammatica§ 8 WS Wederkerend en wederkerig voornaamwoord opdracht 1 t/m 4 

+ geresette opdrachten Cursus 5 Grammatica § 7

Klaar = in STILTE lezen

Wat niet af is = huiswerk

Lesdoel

Aan het einde van deze les:

•  kun je benoemen wat wederkerend en wederkerig voornaamwoorden zijn en wanneer je die gebruikt;
• kun je het onderscheid maken tussen persoonlijk, bezittelijk, wederkerend en wederkerig voornaamwoorden;

• heb je geoefend met het herkennen en benoemen van persoonlijk, bezittelijk, wederkerend en wederkerig voornaamwoorden
  

Blauw = kennis = kennen = leren

Oranje = kunnen = oefenen met de kennis

1. persoonlijk vnw
2. bezittelijk vnw
3. wederkerend vnw
4. wederkerig vnw

1. voorzetsel
2. bijwoord
3. zelfstandig naamwoord
4. bijvoeglijk naamwoord

Wederkerend vnw

Wederkerig vnw

zich

elkaar

elkander

me

mekaar

ons

Ik kan benoemen wat wederkerend en wederkerig voornaamwoorden zijn en ik kan het onderscheid maken tussen persoonlijk, bezittelijk, wederkerend en wederkerig voornaamwoorden.

😒🙁😐🙂😃

1Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter? Hoe ga je dat verbeteren?

Feedback:
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?