H2 Marktresultaat en Overheidsinvloed 2.9 t/m 2.13

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom

5 vwo ECONOMIE  ||  2023-2024

Indirecte belasting en subsidie

Invoeren indirect belasting (accijns, heffing): 

Stijging in de kosten. Hierdoor neemt het aanbod af.

Invoeren indirecte subsidie: 

Daling van de kosten. Hierdoor neemt het aanbod toe.

Effect aanbodcurve

Bij indirecte belasting verschuift de aanbodscurve naar links

Bij indirecte subsidie verschuift de aanbodscurve naar rechts.

Belastingheffing

• De overheid grijpt ook in door belasting te heffen. 
  
• Door een belastingheffing op een product (bijvoorbeeld bij externe effecten), schuift de aanbodlijn ....................... . 
  
• Bij elke aangeboden hoeveelheid, wil de aanbieder de oorspronkelijke prijs + de heffing.
  

Belastingheffing

De overheid grijpt ook in door belasting te heffen. 
Door een belastingheffing op een product (bijvoorbeeld bij externe effecten), schuift de aanbodlijn naar links / omhoog. 
Bij elke aangeboden hoeveelheid, wil de aanbieder de oorspronkelijke prijs + de heffing.

Voorbeeld 1: belastingheffing volkomen concurrentie

Stel dat het volgende geldt op een markt:

qv = -2p + 8

qa = 2p – 4

Als de overheid een heffing instelt van €1 per product, schuift de aanbodlijn naar links/ omhoog. Bereken Pe oud en nieuw

De evenwichtsprijs

was € 3,- 

wordt nu € 3,50 

en is dus gestegen 

met € 0,50.  

De consument 

betaalt dus 

€ 0,50 / € 1 x 100% 

= 50% van de heffing
.

Voorbeeld 2: belastingheffing prijszetter

Door belasting te heffen, worden de kosten voor een aanbieder hoger.

Bekijk de grafiek die de situatie van een monopolist weergeeft.

Het consumentensurplus 

wordt gegeven door 

ABC = 450 x (10-5,5) / 2 

= 1012,5 

Het producentensurplus 

wordt gegeven door 

BCDE = 450 x (5,5 – 1) 

= 2025 

Het totale surplus is dus 1012,5 + 2025 = 3037,5 

Stel dat de belasting €1,- per product is. 

GTK = MK wordt dan nu € 2,-.

De consument betaalt ook 

een gedeelte van de 

belasting. 

De prijs stijgt van € 5,50 

naar € 6,-, dus met € 0,50. 

De consument betaalt dus 50% van de belasting.  

Het consumentensurplus daalt en wordt nu gegeven door AFG = 400 x (10-6) / 2 = 800

Het producenten-

surplus daalt ook 

en wordt nu 

gegeven door 

FGHI = 

400 x (6 – 2) = 1600

Het totale surplus is dus nu 800 + 1600 = 2400

De overheid 

verdient met deze 

heffing: 

400 x €1 = € 400 

Als ze dit zodanig 

besteden dat dit 

de afname van het 

totale surplus compenseert, 

is het gebruik van het belastinggeld doelmatig.

Het totaal van alle surplussen daalt altijd door belastingheffing.

Voor belastingheffing: CS + PS = 3037,5

Na belastingheffing: CS + PS + belastingopbrengst = 2400 + 400 = 2800

Het welvaartsverlies door belastingheffing is dus 3037,5 – 2800 = 237,50

Dit kun je ook in de grafiek zien:

Vierkant CFGJ gaat van 

het CS naar het PS.

Vierkant EIHK gaat 

van het PS naar de 

overheid.

Vlak BDFK is dus het 

welvaartsverlies.

Dit is gelijk aan: (450 – 400) x (5,50 – 1) + (6 – 5,50) x 50 / 2 = 225 + 12,5 = 237,50 

Redenen voor afname belastingopbrengst bij stijging belastingtarief:

• De mensen vinden het product te duur worden en kopen het niet meer. Aantal verkochte producten daalt. 
  
• Mensen vinden het niet meer de moeite waard om te gaan werken bij stijging tarief inkomstenbelasting. 
  
• Er sprake van belastingontduiking. 
  

Aan de slag

Maken H2.7 t/m 2.13

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!