Paragraaf 5.6: Spieren en beweging

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Leg je spullen klaar:

• Laptop 
• Biologieboek
• Schrift voor aantekeningen
• Pen
• Mobiel in de kluis!

Wat gaan we doen?

VWO:

• Oefenopdrachten Hardy-Weinberg nakijken
• Opdrachten boek
• Bespreken Duplo-opdracht
• Uitleg paragraaf 4.6: Onderzoek naar evolutie
• Oefenopgaven evolutie van het zelfstudieboek

HAVO:

• Uitleg paragraaf 5.6: Spieren en beweging
• Werken aan opdrachten paragraaf 5.6 of
• Oefenopgaven zintuigen (voorbereiding thema 6) van het zelfstudieboek

Paragraaf 5.6: Spieren en beweging

Lesdoelen

• Ik kan de bouw en werking van spieren beschrijven.
  
• Ik kan de effecten van training en dopinggebruik uitleggen.
  
• Ik kan de uitvoering van een onderzoek en de conclusies evalueren.

Spieren

Impulsen komen via de bewegingszenuwcellen aan bij de spieren.

Hierdoor kan de spier samentrekken en kun je bewegen en een stabiele houding aannemen en überhaupt leven (hartspier en ademhaling, etc.)

Glad spierweefsel

• Langwerpige spiercellen, elk met eigen celkern
• Aangestuurd door autonoom zenuwstelsel (onbewust)
• Komt voor in buisvormige organen, bloedvaten en vertakkingen in longen
• Traag samentrekkend
• Niet snel vermoeid

Dwarsgestreept spierweefsel

• Bestaat uit spiervezels = versmolten spiercellen, hierdoor ook veel celkernen per spiervezel.
• Dwarse strepen te zien 
• Zitten meestal vast aan botten (soms aan huid) 
• Aangestuurd door animaal zenuwstelsel
• Samentrekking verloopt snel
• Snel vermoeid

Bouw spier

Van groot naar klein:

Spier (+pees) - spierbundel - spiervezel (= spiercel) - spierfibril - actine en myosine (eiwitten)

Bindweefsel als bescherming

Bouw spier

In spiercellen liggen spierfibrillen.

Deze bestaan uit twee soorten eiwitdraden (actine en myosine), die over elkaar heen schuiven waardoor een spier samentrekt. Dit kost ATP.

Dit zorgt voor de dwarse strepen op spieren.

Spieren kunnen alleen samentrekken, hoe rekt een spier weer uit?

Hoe komt een spiercel aan zijn ATP?

Aansturing spieren

Het axon van een bewegingszenuwcel eindigt in een motorisch eindplaatje. Dit plaatje brengt impulsen over naar een spiervezel.

Eén bewegingszenuwcel vormt een motorische eenheid met alle spiervezels waar die mee in verbinding staat: trekken allemaal samen bij een impuls van deze bewegingszenuw.

--> Alles of niets (te weinig impulsen = geen contractie)

Precisie en kracht

Weinig spiervezels in één motorische eenheid --> meer precieze aansturing mogelijk

Samentrekking is altijd maximaal --> intensiteit van de samentrekking (contractie) wordt bepaald door het aantal motorische eenheden.

Spierspanning - een aantal motorische eenheden zijn altijd actief, hierdoor blijf je in evenwicht/ gaat je gezicht niet hangen

Antagonisten

= Spieren die een tegengestelde beweging veroorzaken.

Nodig voor houding en het 'terug' kunnen bewegen

Lichaamsbeweging en training

Beweging en training is goed voor je conditie en ter 

voorkoming van blessures.

Door krachttraining krijgen de spieren meer cellen en filamenten.

Hierdoor wordt de spier groter en zwaarder.

Door duurtraining train je het uithoudingsvermogen van de spier.

Belangrijk is een goede warming up en cooling down.

Doping

Verhogen van sportieve prestaties.

Spierversterkende middelen bevatten vaak 

anabole steroiden, deze zijn vergelijkbaar met testosteron.

Stimuleert ook de aanmaak van rode bloedcellen, 

dit verhoogt de sportprestaties.

Epo doet hetzelfde.

Grote medische gevolgen voor gebruiker

Lesdoelcheck

Kan ik:

- de bouw en werking van spieren beschrijven?

- de effecten van training en dopinggebruik uitleggen?

- de uitvoering van een onderzoek en de conclusies evalueren?

Welke type spierweefsel vinden we in de skeletspieren?

1. glad spierweefsel
2. dwarsgestreept spierweefsel

Hoe noem je de eiwitdraden waaruit een spierfibril bestaat?

1. actines
2. filamenten
3. myosines
4. alle antwoorden zijn goed

Wat zijn antagonisten

1. Spieren met een zelfde werking
2. Spieren met een tegenovergestelde werking

Aan de slag!

HAVO:

Paragraaf 5.6: opdrachten 64 t/m 71

Klaar? Oefenopgaven zintuigen

Nabespreking:

• Zijn er nog vragen?

• Hoe vonden jullie de les?

Tot slot:

Schuif je stoel aan

en

Ruim je afval op

Tot de volgende les!