H4 Thema 5 basisstof 1 + 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Biologie

Mevr. Zwijns ([e-mail])

WELKOM!

Biologen houden zich bezig met de levende natuur.

Een levend wezen noem je een organisme

Mededelingen:

- 

Wat gaan we deze les doen?

• Starten Thema 5: Regeling
• Basisstof 1: Regeling en homeostase
• Basisstof 2: Hormonale regulatie

PTA 

Toetsweek 2

Thema 3: Genetica 

 (1/3e van de toets)

Thema 4: Evolutie

 (1/3e van de toets)

Thema 1 & 2: 

(1/3e van de toets)

Toetsweek 3

Thema 5: Regeling 

(1/3e van de toets)

  

Thema 6 (waarneming & gedrag) en

Thema 7 (ecologie & milieu)

 (1/3e van de toets)

Thema 1 t/m 4: 

1/3e van de toets 

Studiewijzer

Regelkring

Regelkring zorgt voor homeostase (= in stand houden dynamisch evenwicht)

Bestaat uit:

1. sensor 'ingesteld' op normwaarde

2. controlecentrum

3. effector

https:

Studiewijzer

Wat is homeostase?

1. een negatieve terugkoppeling van een regelkring
2. een positieve terugkoppeling van een regelkring
3. het in stand houden van een dynamisch evenwicht in het lichaam

Hoe heet de eigenschap van het lichaam om inwendige stabiliteit te handhaven?

1. fysiologie
2. controle
3. lichaamstemperatuur
4. homeostase

Een regelkring is

1. een positieve terugkoppeling
2. proces in het lichaam waarbij de norm gehandhaafd wordt
3. een negatieve terugkoppeling
4. overleg in een kring waarbij er iets geregeld moet worden

Wat is homeostase?

1. Balans in een organisme
2. Een groep mensen met dezelfde interesses
3. Een chemisch signaal
4. De samenwerking tussen hormoonstelsel en zenuwstelsel

Is dit een voorbeeld van een regelkring met positieve of negatieve terugkoppeling?

1. Positieve terugkoppeling
2. Negatieve terugkoppeling
3. Beiden
4. Geen van beiden

Studiewijzer

Homeostase heeft communicatie nodig

Signaalmolecuul

Receptor

doelwitcel

Homeostase heeft communicatie nodig

Hormonen (BS2) -> via bloed -> lang effect

Neurotransmitters (BS3) -> via zenuwen-> snel en kort effect

Endocriene klieren

• Endo: binnen
• Afgegeven aan bloed (secretie)
• Voorbeeld: hormoonklieren

Exocriene klieren

• Exo: buiten
• Afgegeven aan afvoerbuis (excretie)
• Voorbeeld: zweet- ; speekselklieren

Doelwitorganen

1. Endocriene klier geeft hormoon af aan bloed
2. Via bloed komt hormoon in hele lichaam
3.  Hormoon alleen werkzaam in doelwitorgaan signaalmoleculen 
4. 
   
5. Binden aan hormoonreceptoren in het membraan van doelwitcellen.

1. Endocriene klier geeft hormoon af aan bloed
   
2. Via bloed komt hormoon in hele lichaam
   
3.  Hormoon alleen werkzaam in doelwitorgaan (cellen met receptor)
4. Hormoon regelt een proces
5. Hoe meer hormoon, hoe langer effect

Werking hormonen

Aan de slag!

Wat:	Poster maken regelkringen
Hoe:	Kies een regelkring van het bord (zet jullie namen er achter) Benoem: de normwaarde/ sensor; input; controlecentrum; terugkoppeling; effector; output
Hulp nodig:	zoek op in je boek, thema 5, basisstof 1 & 2
Tijd:
Uitkomst:	iedereen tweetal heeft één poster morgen aan het einde van de les presenteren aan elkaar
Klaar?	maak de opgaven bij Th 5, basisstof 1 & 2

Aan de slag!

Regelkringen door hormonen

• Nieren (ADH, waterregulatie)
  
• Schildklierhormoon (tyroxine) 
• Eierstok (oestrogeen/progesteron)
  
• Testis (testosteron)
  
• Eilandjes van Langerhans (glucagon/insuline) + diabetes 
  
• Bijnieren (adrenaline)
• Hypofyse (oxytocine)
  

Les 2

Studiewijzer

Hormonen zijn:

1. Regelstoffen
2. Voedingsbestanddelen
3. Geslachtskenmerken
4. Koolhydraten

Organen die hormonen maken

Vervoert hormonen

Stoffen die berichten doorgeven aan organen

Een belangrijke hormoonklier

Hormoonklieren

Bloed

Hormonen

Hypofyse

Welke hormonen horen bij welke hormoon klier?

Groeihormoon

Schildklierhormoon

Adrenaline

Insuline

Glucagon

Testosteron

Oestrogeen

Hormonen worden gemaakt in               

Hormonen zijn                       of  

Nadat ze gemaakt gaan de hormonen door 

de cellen uit het bloed in.

Alleen bij cellen met de juiste                            kan een hormoon binden.

De binding van het hormoon zorgt voor een  

binnen de cel (andere genexpressie)

exocytose

reactie

hormoonklieren

eiwitten

receptor

vetten

Regelkringen door hormonen

• Nieren (ADH, waterregulatie) --> Rania & Jaimie
• Schildklierhormoon (tyroxine) --> Chris & Priyanka
• Eierstok (oestrogeen/progesteron) --> Lynn, Felicia & Femke
• Testis (testosteron) --> Leandro & Frank
• Eilandjes van Langerhans (glucagon/insuline) --> Bart & Sven
  
• Bijnieren (adrenaline) --> Asma & Amal
• Hypofyse (oxytocine) -->
  

Hypofyse - ADH 

 (waterabsorbtie nieren)

BINAS 89A/C

Schildklier - tyroxine 

 (aanzetten stofwisseling; groei en differentiatie zenuwstelsel)

BINAS 89A/C

Schildklier - schildklierhormoon (tyroxine) 

 (aanzetten stofwisseling; groei en differentiatie zenuwstelsel)

tyroxine

- aanzetten stofwisseling

- groei en ontwikkeling zenuwstelsel

Schildklier - tyroxine 

 (aanzetten stofwisseling; groei en differentiatie zenuwstelsel)

BINAS 89A/C

86 C

Eierstok - oestrogeen/ progesteron

 (ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken; groei baarmoederslijmvlies)

FSH

LH

progesteron

Schildklier - tyroxine 

 (aanzetten stofwisseling; groei en differentiatie zenuwstelsel)

BINAS 89A

Testes - testosteron

 (ontwikkeling secundaire geslachtskenmerken)

hypothalamus

hypofyse

teelballen

Schildklier - tyroxine 

 (aanzetten stofwisseling; groei en differentiatie zenuwstelsel)

BINAS 89A

Eilandjes van Langerhans (alvleesklier) - insuline/ glucagon

 (in stand houden bloedsuikerspiegel)

https:

Schildklier - tyroxine 

 (aanzetten stofwisseling; groei en differentiatie zenuwstelsel)

BINAS 89A

Bijnieren - adrenaline

 (verhoogde alertheid)

- Stijging glucose in bloed

- hart sneller kloppen

- sneller ademen

- verteringsstelsel geremd

Studiewijzer

Huiswerk (Voor dinsdag!)

Maak opdrachten Thema 5, basisstof 1+ 2

check studiewijzer welke