Basisstof 4: evolutie in populaties + Basisstof 5: onderzoek naar evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Biologie

Mevr. Zwijns ([e-mail])

WELKOM!

Biologen houden zich bezig met de levende natuur.

Een levend wezen noem je een organisme

Feitje van de dag

Regels

Actief meedoen

Aandacht voor elkaar

Als ik praat...

Mededelingen

Aan het einde van deze les:

• je kunt beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen
• je kunt enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap noemen
• je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en van verschillende diersoorten
• je kunt een stamboom aflezen en construeren 

Herhaling 

+ huiswerk bespreken

Leg in 3 stappen (VSR) uit waarom er na verloop van tijd meer bruine dan gele vlinders zijn.

Basisstof 4: evolutie in populaties

Thema 4: Evolutie

Soortvorming

• geografisch:  doordat twee populaties van elkaar gescheiden worden
• in zelfde gebied :
  geen voorplanting door mutaties, verschil baltsgedrag

geografische isolatie

Definities

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortpanten
  
  
• Genenpool is alle verschillende genen  die voorkomen in een populatie 
  
  
• Gene flow = (incidentele) uitwisseling van genen tussen populaties 
  
  

Stel dat....

- Populaties volledig gescheiden zijn 

- Ze groot genoeg zijn 

- Er geen evolutie optreedt
(allelen hebben dus geen specifiek voordeel) 

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Sommige allelfrequenties zijn stabiel (bloedgroepen bij mensen).

Veel allelfrequenties worden beïnvloedt door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> Evolutie 

Door toeval -> Genetic Drift

4.4 Evolutie in populaties

Allelfrequentie sikkelcelanemie

In heterozygote toestand (Hb^NHb^S) verzooraakt het slechts een lichte vorm van anemie (bloedarmoede).

Sikkelcelanemie wordt veroorzaakt door het allel Hb^S.

allel frequentie

Geen selectie (bv. oorlelletje):

allelfrequenties blijven gelijk

Wel selectie (bv. Sikkelcelanemie)

allelfrequenties veranderen

Basisstof 5: onderzoek naar evolutie

Thema 4: Evolutie

Embryonale ontwikkeling laat de lijn van evolutie zien

homologe organen

Homoloog

homologie <-> analogie

homologie

• zelfde ontstaansgeschiedenis
• zelfde bouwplan
• verschillende functies

verwantschap

analogie

• verschillende ontstaansgeschiedenis
• verschillend bouwplan
• zelfde functies

geen verwantschap

Verwantschap

vroeger: uiterlijke kenmerken

nu:

DNA analyse =  de specifieke nucleotidenvolgorde van DNA (de DNA-sequentie) bepalen

 

Evolutie stamboom

Is de leeuw meer verwant aan de wolf of de beer?

Is de vlinder meer verwant aan een worm of een krokodil?

Welke groepen organismen ontstonden er volgens deze stamboom als eerste?

Welke groep organismen ontstonden er volgens deze stamboom als laatste?

Basisstof 4 & 5: opdrachten

• Lees Thema 4, basisstof 4 & 5 goed door 
• Maak: opdr. 49-52, 54-60, 71-75, 78
  
  
• Hulp nodig? kom naar mijn bureau
• Klaar? Maak de context opdracht
  aan het einde van het hoofdstuk

Aan het einde van deze les:

• je kunt beschrijven hoe de genetische eigenschappen van een populatie kunnen veranderen
• je kunt enkele onderzoeksmethoden naar verwantschap noemen
• je kunt verschillen en overeenkomsten herkennen tussen organen en orgaanstelsels van de mens en van verschillende diersoorten
• je kunt een stamboom aflezen en construeren 

1. Homoloog
2. Analoog
3. Rudimentair

1. Homoloog
2. Analoog
3. Rudimentair

De arm van een mens en de voorpoot van een hond

1. Homoloog
2. Analoog

Een vleugel van een vleermuis en een vleugel van een vogel

1. Homoloog
2. Analoog

Stamboom slangen.
Welk soort is als eerste ontstaan?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 7

Aan welk dier is de neushoorn volgens deze stamboom het meest verwant?

1. kangoeroe
2. nijlpaard
3. ringelrob
4. zebra

Aan welke groep zijn de gorilla’s het meest verwant volgens de stamboom?

1. de chimpansees
2. de gibbons
3. de halfapen
4. aan de apen van de oude wereld

Welke van de nu nog levende katachtige is volgens deze stamboom het meest verwant aan de poema?

1. cheetah
2. de Europese lynx
3. de huiskat
4. de jaguar

In de afbeelding is een stamboom van het plantenrijk te zien. Welk van de onderstaande antwoorden is juist?

1. Bij bladmossen zijn vaatbundels te zien
2. Bij wolfsklauwen zijn vaatbundels te zien
3. Vanaf wolfsklauwen zijn vaatbundels te zien
4. Vanaf bladmossen zijn vaatbundels te zien

Volgens de evolutietheorie hebben de Aziatische en de Afrikaanse olifant zich ontwikkeld uit ‘oer-olifantachtigen’ die ruim 50 miljoen jaar geleden op aarde leefden.
In de afbeelding is deze ontwikkeling weergegeven in een stamboom
Welke uitspraken zijn juist?
1 Zowel de Aziatische als de Afrikaanse olifant heeft zich ontwikkeld uit de Moeritherium.
2 De Wolharige mammoet is uitgestorven in het Pleistoceen.

1. uitspraak 1 is juist
2. uitspraak 2 is juist
3. beide uitspraken zijn juist
4. beide uitspraken zijn onjuist

Huiswerk

Thema 4, lees basisstof 4 & 5 goed door

Maak: opdr. 49-52, 54-60, 71-75, 78