H10 Bloedsomloop VWO 5 Formuleervragen oefenen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

H10 Bloedsomloop

 VWO 5 Formuleervragen oefenen

Oefenen formuleervragen

De volgende opdrachten komen uit (recente) eindexamens VWO. Het zijn vooral opdrachten waarbij gevraagd wordt naar een uitleg voor minstens 2 punten.

Bij een uitleg of verklaring wordt gevraagd naar opeenvolgende oorzaak-gevolgstappen. Elk punt dat je kunt krijgen voor de vraag is dan een stap (let op, soms krijg je 1 punt pas voor 2 kleine stappen). Bij beredeneren moet je biologische kennis gebruiken en vaak combineren met kennis uit de bron (tekst of gegevens) om een stelling te onderbouwen of ondersteunen. 

Kijk je antwoorden kritisch na m.b.v. het antwoordmodel. Let op dat je alle denkstappen moet noteren voor een punt en dat je biologische begrippen in het antwoord moet gebruiken of uitleggen. 

Vraag 1 Hersendoorbloeding

In de hersenen kunnen arterioveneuze malformaties (AVM’s) voorkomen. Een AVM is een misvorming in het haarvatennet tussen een slagadertje en een adertje, waardoor het slagadertje direct overgaat in het adertje. De overgang bestaat uit een sterk verwijd bloedvat, dat om die reden wel ‘spatader’ wordt genoemd. In onderstaande afbeelding is in tekening 1 schematisch een normale verbinding tussen slagadertje en een adertje weergegeven en in tekening 2 een AVM. Het bloed in het adertje van de AVM is relatief zuurstofrijk. AVM’s kunnen tot bloedingen leiden, doordat in de ‘spataderen’ gemakkelijk scheurtjes ontstaan. De gevolgen van dergelijke bloedingen lopen sterk uiteen, afhankelijk van de plaats en de omvang. Zelfs zonder dat er bloedingen ontstaan kunnen hinderlijke effecten optreden, variërend van acute hoofdpijn tot verlammingen.

Leg uit waardoor het bloed in het adertje van de AVM relatief zuurstofrijk is. (2p)

Leg uit waardoor het bloed in het
adertje van de AVM relatief zuurstofrijk is.
(2p)

Antwoordmodel (2p)

de notie dat

• er weinig/geen diffusie van O2 uit het bloed naar het weefsel

plaatsvindt 1p

• doordat bij de ‘spatader’ (in vergelijking met een haarvatennet) de

wand te dik is / het diffusie-oppervlak gereduceerd is / de

stroomsnelheid hoger is / er geen haarvatennet meer is 1p

Hoeveel punten denk je dat je hebt gehaald?

1. 0
2. 1
3. 2
4. ik weet het echt niet

Vraag 2 Mondbacteriën

Bacteriële endocarditis is een ontsteking van de binnenwand van het hart (endocard), vooral van de hartkleppen. De hartkleppen kunnen hierdoor ernstig beschadigd raken met als gevolg dat ze minder goed sluiten. Bacteriële endocarditis wordt veroorzaakt door een bacterie, Streptococcus mutans, in de bloedbaan. Iedereen heeft deze bacteriën in de mond, maar ook wel eens in het bloed, bijvoorbeeld na het tandenpoetsen als het tandvlees beschadigd is. Om bacteriële endocarditis te krijgen moeten de bacteriën kans zien zich te nestelen op het weefsellaagje dat de hartkleppen bekleedt, het endocard. Dit is mogelijk als dat weefsel beschadigd is.

Leg aan de hand van de functie van de hartkleppen uit, wat een nadelig gevolg is van een slecht functionerende hartklep. (2p)

Leg aan de hand van de functie van de hartkleppen uit, wat een nadelig gevolg is van een slecht functionerende hartklep. (2p)

Antwoordmodel (2p)

de notie dat

• de hartkleppen (bij het samentrekken van de kamers) de stroomrichting van het bloed bepalen / het terugstromen van bloed naar de boezems voorkomen 1p

• indien een klep onvoldoende sluit minder bloed in de

longslagaders/aorta wordt gepompt met als gevolg minder

zuurstoftoevoer naar de organen / indien een klep onvoldoende sluit

het hart wordt overbelast doordat het vaker moet samentrekken om

dezelfde hoeveelheid bloed te verplaatsen 1p

Hoeveel punten denk je dat je hebt gehaald?

1. 0
2. 1
3. 2
4. ik weet het echt niet

Vraag 3+4 Hartoperatie

In de westerse wereld is hartfalen, een verzamelnaam voor hartziekten waarbij de pompfunctie van het hart tekortschiet, een groot probleem voor de volksgezondheid. Ongeveer een derde van de totale sterfte in Nederland wordt door hart- en vaatziekten veroorzaakt.

Bepaalde lichamelijke verschijnselen duiden op een verhoogd risico, zoals atherosclerose (vroeger ook wel aderverkalking genoemd), en trombose. Als de kransslagader vernauwd is, kan met een bypassoperatie de doorbloeding van het hartspierweefsel worden hersteld. Hiervoor wordt een ander bloedvat als omleiding (bypass) gebruikt. Door de bypass krijgt het hartweefsel achter de vernauwing weer voldoende bloedtoevoer.

Een hartinfarct kan worden veroorzaakt door een combinatie van atherosclerose en trombose. Beschrijf hoe deze risicofactoren samen tot een hartinfarct kunnen leiden. (3p)

Vraag 3. Een hartinfarct kan worden veroorzaakt door een combinatie van atherosclerose en trombose. Beschrijf hoe deze risicofactoren samen tot een hartinfarct kunnen leiden. (3p)

Antwoordmodel (3p)

Uit het antwoord moet blijken dat 

• door atherosclerose de kransslagader vernauwd / verruwd / minder elastisch is 1p

• bij trombose daarin een trombus kan ontstaan / een embolus kan blijven steken / een (bloed)propje de circulatie kan verstoren 1p

• waardoor er onvoldoende aanvoer van zuurstofrijk bloed in de hartspier is (met als mogelijk gevolg een hartinfarct) 1p

Hoeveel punten denk je dat je hebt gehaald?

1. 0
2. 1
3. 2
4. 3

Vraag 3+4Hartoperatie

Het type bloedvat dat wordt gebruikt als bypass kan variëren. Van oudsher werd een beenader gebruikt voor de bypass. Sinds een aantal jaren wordt ook de borstwandslagader gebruikt. Het gebruik van de beenader heeft als voordeel de grote lengte van dit bloedvat. Bovendien is de ader gemakkelijk te verwijderen uit het been. Een nadeel is dat er veel atherosclerose kan optreden in een bypass van deze ader, ook al zijn de aderkleppen verwijderd. Daarom gebruikt men de laatste decennia ook slagaders, zoals een borstwandslagader (meestal de linker), als bypass.

Noem nog een voordeel van het gebruik van een slagader als bypass.

Vraag 4 Noem nog een voordeel van het gebruik van een slagader als bypass. (1p)

Antwoordmodel (1p)

voorbeelden van een juist voordeel:

− een slagader is elastischer/gespierder

− een slagader is geschikter voor het verwerken van de slagaderlijke

druk 

Hoeveel punten denk je dat je hebt gehaald?

1. 0
2. 1
3. ik weet het echt niet

Vraag 5 Koolmonoxidevergiftiging

Koolmonoxidevergiftiging eist in Nederland elk jaar nog steeds slachtoffers. Onderzoekers van University of Pittsburgh (VS) hebben een medicijn ontwikkeld dat de giftige stof sneller en beter neutraliseert dan de huidige behandeling.

Koolmonoxide (CO) komt vrij bij onvolledige verbranding in bijvoorbeeld een slecht afgestelde gaskachel. Koolmonoxide bindt aan hemoglobine op dezelfde plaatsen als zuurstof. De affiniteit van hemoglobine voor koolmonoxide is echter veel groter dan de affiniteit voor zuurstof, waardoor een lage concentratie CO in de kamer al gevaarlijk kan zijn.

Een van de symptomen van CO-vergiftiging is een verhoogde hartslag.

Leg uit dat het functioneel is dat een verhoogde hartslag optreedt bij CO-vergiftiging. (2p)

Een van de symptomen van CO-vergiftiging is een verhoogde hartslag.
Leg uit dat het functioneel is dat een verhoogde hartslag optreedt bij CO-vergiftiging. (2p)

Antwoordmodel (2p)

Uit het antwoord moet blijken dat

• (CO-vergiftiging) leidt tot een afname van het zuurstoftransport 1p

• (om hiervoor te compenseren) de hoeveelheid bloed die moet worden rondgepompt moet toenemen / het hartminuutvolume moet toenemen 1p

Hoeveel punten denk je dat je hebt gehaald?

1. 0
2. 1
3. 2
4. ik weet het echt niet