SPELLING vwo 3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Telefoon in de telefoontas, leg NN en je schrift op tafel

Pak je leesboek...

SPELLING

- leestekens

- meervouden

- samenstellingen

- werkwoordspelling

o  Je weet wanneer je een      trema, apostrof, accent en cedille moet gebruiken.

Wat gaan we doen?

Spelling, les 1

             

              leerdoelen

Leestekens

Een trema gebruik je

; om te voorkomen dat twee klinkers in één woord samen worden uitgesproken                   

                     bv: vacuüm, reünie, havoër ...

                     maar: zo-even, mee-eten en 

                     auto-eigenaar, omdat het samenstellingen zijn.

Leestekens

Een trema gebruik je

; in sommige leenwoorden       

             

               föhn, conciërge, döner, knäckebröd ...

Vaak weet je die wel (geen duidelijke regels)

3. in het meervoud van zelfstandig nw op -ie:

Dus: kopieën, categorieën, koloniën etc.

Leestekens

Een apostrof gebruik je

; als een of meerdere letters of cijfers zijn weggelaten. 

des morgens             's morgens 

Amsterdam             A'dam

hem             'm

2022             '22

Let op: staat de apostrof aan het 

begin van de zin, dan begint het volgende woord met een hoofdletter:             ’s Avonds kwam hij niet thuis

Leestekens

Een apostrof gebruik je:

; om uitspraakproblemen te voorkomen  (een klinker die lang moet worden 

                                                                                       uitgesproken).

kiwis              kiwi's

autos              auto's

opas                opa's

Leestekens

Een apostrof gebruik je:

; na cijfers en afkortingen.

A4'tje, mp3'tje, vmbo'er, 65+'er, cc'en, wc'tje ...

; in verkleinwoorden op -y voorafgegaan door een medeklinker. 

lolly'tje, baby'tje, jury'tje, ... maar displaytje, want dat is een leenwoord.

Leestekens

Een accent zorgt ervoor dat je een woord op de juiste manier leest en uitspreekt: café, crème, hé!

- accent aigu (streepje naar rechts): café 

- accent grave (streepje naar links): carrière 

- accent circonflexe (dakje): crêpe 

Het accent aigu wordt soms gebruikt om (extra) nadruk te leggen op een 

woord: dat is héél mooi, dat is dé manier ...

Leestekens

De cedille onderaan de c (ç) zorgt ervoor dat de c als een s klinkt, wanneer die voor een a, o of u staat.  

Normaal klinkt de c in die gevallen als k: cactus, cursus ...

o Je weet wanneer je een meervouds-n moet gebruiken bij bijvoeglijke en zelfstandig gebruikte telwoorden. 

Wat gaan we doen?

Spelling, les 2

              leerdoelen

Herhaling grammatica

Wat je al weet over woordsoorten:

- Zelfstandig naamwoorden (zn): mensen, dieren, dingen

                                                         - je kan er een lidwoord voorzetten.

- Bijvoeglijk naamwoorden (bn): zeggen iets over een zn

                                              - zo kort mogelijk en eindigt vaak met -e.

- Telwoorden (tw): geven aantallen of hoeveelheden aan

                                                         - precies of onduidelijk.

Herhaling grammatica

Herhaling: er zijn 4 soorten telwoorden:

bepaald hoofdtelwoord: precies  (12, 499, 67)

onbepaald hoofdtelwoord: onduidelijk (veel, alle, sommige)

bepaald rangtelwoord: precies (2e, honderdste, vijfde, 10e)

onbepaald rangtelwoord: onduidelijk (middelste, hoeveelste)

Bijvoeglijke hoofdtelwoorden

Onbepaalde hoofdtelwoorden 
worden meestal bijvoeglijk gebruikt

(ze zeggen iets over, of verwijzen terug
naar een zelfstandig naamwoord): 

Sommige films zijn spannend, en sommige saai.
Bijna alle werknemers werden ontslagen, enkele niet.

Zelfstandige hoofdtelwoorden

Onbepaalde hoofdtelwoorden 
kunnen ook zelfstandig worden gebruikt 

(ze vervangen dan een zelfstandig naamwoord):

Sommigen vonden de film niet leuk, anderen wel.
Allen hadden geleerd, maar weinigen zijn geslaagd.

je schrijft dan het telwoord + n

Zelfstandig bijvoeglijk naamwoord

bijvoeglijk naamwoord kan ook zelfstandig worden gebruikt:

De bejaarde man woont alleen. - De bejaarde slaapt.
Dit is een voetpad voor blinde mensen. - Dit pad is voor blinden.
Dit is het beste team. - Zij zijn de besten.

Let goed op meervoud en enkelvoud!

Aan het werk!

H2, blz. 68 en 69

maken opdracht 1 t/m 4 

Schrijf het juiste antwoord op i.p.v. nummer 1 of 2!

Klaar? H3, blz. 100 en 101, opdr. 1 t/m 3

o  Je weet wanneer je 

; getallen in cijfers en letters  moet schrijven.

; afkortingen, letterwoorden, initiaalwoorden, verkortingen en symbolen moet schrijven.

Wat gaan we doen?

Spelling, les 3

              

              leerdoelen

Je gebruikt letters

• voor hele getallen van één tot en met twintig: acht, zestien;
  
• voor de tientallen tot honderd: dertig, zestigste;
  
• voor de honderdtallen tot duizend: vijfhonderd, zevenhonderdste;
  
• voor de duizendtallen tot twaalfduizend: tienduizend, vierduizendste;
  
• voor de getallen miljoen, miljard, biljoen enzovoort: zeven miljoen (los!), negen miljardste.

Bij grote getallen kun je cijfers en woorden combineren: 345 duizend, 143 miljoen, 8 miljard.

Je gebruikt cijfers

• voor getallen boven de twintig, uitgezonderd de tientallen en honderdtallen: 73 miljoen, de 34e (of 34ste) aflevering, 85 genodigden;
  

• voor maten, gewichten, bedragen, telefoonnummers, data, adressen, percentages, rekeningnummers, exacte tijdstippen: 28 meter, 37°C, 4 kilo, € 7,50, 26 mei 1972, Vondelkade 11, 12 procent, om 14.00 uur (als je schrijft 'twee uur' geeft dat een tijdsduur aan).

Let op:

• Schrijf breuken los: twee derde, vijf zeven achtste (maar wel: tweeënhalf), behalve in een samenstelling, dan gaat het om één begrip: driekwartsmaat, tweederdemeerderheid.
• 
  
• Als in een zin door toepassing van de regels getallen in cijfers én letters voorkomen, gebruik je beide keren cijfers: Van de 144 flessen in de kist waren er tijdens het transport 6 kapotgegaan. 

Let op:

• Voor grote ronde getallen in een lopende tekst combineer je cijfers en letters: 27 duizend marathonlopers, 112 miljard dollar, 23 duizend kilometer. 
• 
  
• Bij klinkerbotsing krijgen getallen in letters een trema, hoewel het samenstellingen zijn: tweeënhalf.
  

Afkortingen

Een afkorting is de weergave van een woord(groep) door een beperkt aantal (begin)letters, die je uitspreekt als het oorspronkelijke woord.

m.a.w. (spreek uit: met andere woorden)
z.s.m. (spreek uit: zo snel mogelijk)

Schrijfwijze van afkortingen

Een afkorting schrijf je met een of meer punten. Je gebruikt een hoofdletter als die ook in het oorspronkelijke woord voorkomt.

blz. (bladzijde)
i.v.m. (in verband met)

Z.K.H. (Zijne Koninklijke Hoogheid)

Symbolen

Een symbool is een notatie van een wetenschappelijk begrip, een eenheid of een valuta (betaalmiddel). De schrijfwijze is vaak internationaal. Ook als je een symbool leest, spreek je het hele woord uit waar het voor staat.

Mg (magnesium)

km/h (kilometer per uur)

Schrijfwijze van symbolen

Een symbool schrijf je zonder punt. Je gebruikt de hoofdletters of kleine letters die internationaal zijn afgesproken. 

MHz (megahertz)
NOK (Noorse Kroon)

CO₂ (koolstofdioxide)

Letterwoorden 

Bestaat uit de eerste letters van een naam of woordgroep. Als je ze voorleest, spreek je de korte vorm uit, niet de gehele naam of woordgroep waar het voor staat.
Letterwoord: als je het geheel als een woord leest
havo (spreek uit: haavoo, niet h-a-v-o : hoger algemeen voortgezet onderwijs
vip (spreek uit: vip, niet v-i-p): very important person

Schrijfwijze letterwoorden 

Een letterwoord schrijf je zonder punt. Je gebruikt een hoofdletter als die ook in het oorspronkelijke woord voorkomt. Maar als een organisatie zelf een schrijfwijze hanteert, dan respecteer je die schrijfwijze.
pin (persoonlijk identificatienummer)
BuZa ((Ministerie van)Buitenlandse Zaken)

Initiaalwoorden

Bestaat uit de eerste letters van een naam of woordgroep. Als je ze voorleest, spreek je de korte vorm uit, niet de gehele naam of woordgroep waar het voor staat.

Initiaalwoord: spreek je uit als een stel losse letters
NS (spreek uit: ènès) : Nederlandse Spoorwegen 

apk (spreek uit: aapeekaa) : algemene periodieke keuring

Schrijfwijze initiaalwoorden

Een initiaalwoord schrijf je zonder punt. Je gebruikt een hoofdletter als die ook in het oorspronkelijke woord voorkomt. 

btw (belasting over de toegevoegde waarde)
wc (watercloset)

Verkorting

Een verkorting is opgebouwd uit een of meer (delen van) lettergrepen.

horeca (hotels, restaurants, cafés)

airco (airconditioning)

Schrijfwijze verkortingen

Verkortingen schrijf je alsof het gewone woorden zijn. Als het om een eigennaam gaat, schrijf je een hoofdletter. 

prof (professor)
info (informatie)

Aan het werk

Spelling H3, blz. 100 en 101, opdr. 1 t/m 3

Spelling H4, blz. 130, opdr. 1 t/m 3

o  Je weet wanneer je 

komma's, dubbele punten, puntkomma's en aanhalingstekens  moet schrijven.

Wat gaan we doen?

Spelling, les 4

              

              leerdoelen

Komma

Wanneer gebruik je een komma?

• Voor een aanspreking: Zeg, ....
• Na een naam of uitroep aan het begin van een zin: Milou, kom je?
• Tussen twee persoonsvormen: Terwijl ik liep, zag ik....
• Tussen delen van een opsomming: Hij koos: wit, roze en groen
• Voor voegwoorden zoals: dat, omdat, terwijl, toen, want: Ik ben te laat, omdat....
  

Dubbele punt en aanhalingstekens

Gebruik je bij een citaat.
Maaike vroeg: "Mag ik jouw boek lenen?"
André zei: "Ja hoor, dat is prima."

Aan het begin van een citaat schrijf je een hoofdletter. Er begint immers een nieuwe (uitgesproken) zin.

Dubbele punt en aanhalingstekens

Bij een gedachte gebruik je wel een dubbele punt, maar geen aanhalingstekens.

Na de dubbele punt schrijf je geen hoofdletter; de zin gaat namelijk nog verder (mits de gedachte met een naam begint). 

André dacht: ja hoor, dat is prima.

Maaike dacht: Anna, wat ben je toch aardig.

Puntkomma

Gebruik je tussen zinnen die sterk met elkaar samenhangen:

Hij weigerde te komen; dat deed hij dan ook niet.

Bij sommige opsommingen

Het kan betekenen

; dat je de theorie nu snapt.

; dat je de uitleg in je boek goed moet doorlezen.

Aan het werk

Spelling H5, blz. 162 en 163, opdr. 1 t/m 3

Bij opdracht 2 en 3 moet je de zinnen / tekst overnemen              (helemaal opschrijven)

o Je weet hoe je werkwoorden correct moet spellen:

     - persoonsvorm t.t. en v.t.

     - voltooid deelwoord

     - ww bijvoeglijk gebruikt

Wat gaan we doen?

Spelling, les 5

              

              leerdoelen

Spelling van de persoonsvorm

• Welk onderwerp hoort erbij? Enkelvoud of meervoud?

• In welke tijd staat het? Tegenwoordige of verleden tijd?
  

Spelling van het voltooid deelwoord

• Gebruik de verlengproef, dus maak het woord langer:         hoor je een -d of een -t?
• 
  
• Bij sommige sterke werkwoorden eindigt het op -en.
  
• 
  
• Gebruik 'T  eX KoFSCHiP  als je niet hoort met langer maken.

Spelling van het bijvoeglijk gebruikte voltooid deelwoord. 

• Schrijf het woord zo kort mogelijk.
• Het bestede geld, de gemaakte test, een vergrote foto.
  
• Een bijvoeglijk naamwoord eindigt op een -e, behalve bij sommige sterke werkwoorden.
• De verdwenen sok, een gelopen race.

vergelijk de zinnen:

De man verbreedde het pad.  

Het verbrede pad was alsnog te smal.

Hij ontkent verliefd te zijn.

De ontkende verliefdheid brak hem op. 

• verbreedde = PV VT
• verbreed + de  
• verbrede = VD als BN
• zo kort mogelijk

• ontkent = PV TT 
• ontken + t  
• ontkende = VD als BN
• -d (verlengproef) + e

werkwoordspelling

Persoonsvorm

- (vaak) eerste werkwoord in een zin    (staat naast onderwerp)

- gebruik tijdsproef!   Pv verandert als je zin in een andere tijd zet

              pvtt                                                      pvvt                        zwak ww             sterk ww (zo kort mogelijk)

ik         stam              word                        stam+te/de               meldde                werd

hij       stam+t          wordt                      stam+te/de               meldde                 werd

wij      infinitief       worden                   stam+ten/den         meldde                 werden

truc: vervang pv door lopen              verlengproef/'t ex kofschip                   

Voltooid deelwoord: altijd met hww zijn, hebben of worden. Eindigt met -d of -t (verlengpr. kofs.)

Werkwoord als bn: zo kort mogelijk!  Tip: kijk of er een zn achter staat.

Otto speelde met .......... vrienden een potje Fortnite.

1. 21
2. een en twintig
3. éénentwintig
4. eenentwintig

De staatsgreep vond plaats op ..........

1. vijftien mei negentieneenenzestig
2. 15-5-1961
3. 15 mei negentieneenenzestig
4. 15 mei 1961

Ongeveer ... van de Nederlandse rappers spreekt geen ABN

1. 2/3
2. twee derde
3. tweederde