5H 11.4 De bloedvaten

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Transport

11.1 Het bloed
11.2 Transportsystemen bij dieren
11.3 Het hart
11.4 De bloedvaten
11.5 Weefselvloeistof en lymfe 

BiNaS tabel 84

Programma

• Leerdoelen
• Uitleg basisstof 11.4 --> De bloedvaten
• Opdrachten maken
• Afsluiting 
  

Leerdoelen 11.4

• Je kunt de kenmerken en functies van slagaders, haarvaten en aders beschrijven.
• Je kunt de delen van het bloedvatenstelsel noemen en daarin zuurstofgehalte, glucosegehalte en stroomrichting van het bloed aangeven.
• Je kunt het verloop van de bloeddruk in de bloedvaten beschrijven.

Dubbele bloedsomloop

Kleine bloedsomloop
+
Grote bloedsomloop

=

dubbele bloedsomloop

Het bloedvatenstelsel

Al je bloedvaten samen vormen je bloedvatenstelsel. In de afbeelding zijn de haarvaten niet te zien. 

Meestal hebben de slagaders de naam van het orgaan waar ze naar toe gaan en de aders de naam van het orgaan waar ze vandaan komen. 

BiNaS 84A

Uitzonderingen namen bloedvaten

De aders die naar het hart toegaan noemen we de bovenste- en onderste holle ader.

De aorta is de lichaamsslagader en gaat van het hart af. 

De poortader brengt zuurstofarm en voedingsstofrijk bloed van de darmen naar de lever.

De 

In de darmwand --> dissimilatie en resorptie voedingsstoffen --> bloed poortader steeds andere samenstelling. Het kan door de dissimilatie b.v. ook veel CO2 bevatten. 

De regeling van het glucosegehalte in het bloed

De eilandjes van Langerhans zijn groepjes cellen in de alvleesklier

Teveel glucose in het bloed

Te weinig glucose in het bloed

Insuline

• Teveel glucose in je bloed                         --> insuline 

• Glucose-gehalte gaat omlaag.

Glucagon

• Als je te weinig glucose in je bloed hebt wordt er glucagon afgegeven.
• Glucagon zorgt ervoor dat glycogeen wordt omgezet in glucose.
• De hoeveelheid suiker in je bloed wordt hoger.
  

          

Glucosegehalte stijgt:
- Veel glucose in je bloed na een maaltijd
- Alvleesklier produceert insuline
- Insuline zorgt voor de opslag van glucose: glucose wordt omgezet in glycogeen
- Glycogeen wordt opgeslagen in de lever en spieren

- Glucosegehalte in het bloed daalt.

Glucose gehalte daalt:
- Weinig glucose in het bloed
- Alvleesklier maakt het hormoon glucagon aan
- Glucagon zet glycogeen weer om in glucose
- De glucose wordt afgegeven aan het bloed
- Glucosegehalte in het bloed stijgt

Adrenaline (bijnieren)

- Snel omzetten van glycogeen in glucose

Bloedvaten

Slagaders: bloed gaat hart uit --> hoge bloeddruk/elastisch met een dikke wand.

Aders: bloed gaat hart in --> lage druk, dunnere wand, door kleppen stroomt het bloed niet terug. 

Haarvaten: in organen. Dunne wand. Voedingsstoffen en zuurstof afgeven aan het weefsel en afvalstoffen opnemen uit het weefsel.

Slagaders

• Bloed stroomt vanaf het hart naar de organen toe. 
• Grootste slagader = aorta.
• Bestaan uit dekweefsel een dikke gespierde elastische wand wand (glad spierweefsel) en bindweefsel (buitenkant). 

Slagaders vervoeren zuurstof rijk bloed, behalve de longslagader.

Haarvaten

• In de organen vertakken de slagaders zich in kleine dunne bloedvaatjes (haarvaten).

• Vervoeren bloed door de organen/weefsels.

• Afgifte en opname van stoffen.

• Bloed stroomt langzaam.
• Een cellaag dik.

Aders

• De haarvaten komen bij elkaar in aders.
• Aders vervoeren het bloed vanaf de organen terug naar het hart.
• Bevatten kleppen en hebben een dunne wand--> dekweefsel, spierweefsel, bindweefsel
• Meestal vernoemd naar het orgaan waar ze vanaf komen.

Aders vervoeren zuurstofarm bloed, behalve de longader.

Aders

Werking van de kleppen

Gewone aders en spataders

De formule van verbranding is:
glucose + zuurstof --> koolstofdioxide + water (+ energie).
Verbranding vindt plaats in al je cellen.
Welke rol speelt de bloedsomloop bij de verbranding? Overleg in tweetallen.

Bloeddruk

• Het bloed 'drukt' tegen wanden van bloedvaten: bloeddruk
  

• Bloeddruk verschilt in je lichaam
  

• Hoge bloeddruk slecht op de lange termijn: beschadiging bloedvat
  
• Lage bloeddruk kan zorgen voor duizeligheid en flauwvallen.
  

De bloeddruk: systolisch en diastolisch

De druk in de slagaders neemt toe als het hart samenknijpt en het bloed de bloedvaten in pompt. Dit is de systolische druk ofwel bovendruk. 

Als het hart zich ontspant neemt de druk in de slagaders af. Dit is de diastolische druk ofwel de onderdruk.

Bloeddruk neemt af naarmate het bij de haarvaten komt.

In de haarvaten is het bijna 0.

In de aders is er ook geen bloeddruk.

Bloeddruk

Hoge bloeddruk

Lage bloeddruk

Bloeddruk

Bloeddruk - hart

Waarom in de rechterkamer een lagere bloeddruk?

Bloeddruk - andere bloedvaten

Hoge bloeddruk

Meestal stijgt de bloeddruk door bij toenemende inspanning.

Een voortdurend hoge bloeddruk kan worden veroorzaakt door:

• Stress
• Roken
• Overgewicht
• Vaak zout eten
• Slagaderverkalking

Hoe ontstaat een hartinfarct?

• De kransslagader voorziet de hartspier van zuurstof.
• Wanneer er een plaque vormt in het bloedvat door vetachtige stoffen (bijv. cholesterol LDL) kan het vernauwen of zelfs helemaal dichtslibben
• Deel van het hartweefsel krijgt geen zuurstof --> hartinfarct  

0

Huiswerk

Lezen 11.4

Maken opdracht 34 t/m 43 + begrippenlijst maken

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist video's

Oefenen Biologiepagina.nl

Behandelingmethoden

Dotterbehandeling: Bij deze behandeling wordt de vernauwde kransslagader weer wijder gemaakt d.m.v. een klein ballonnetje en eventueel een stent. 

 

Bypassoperatie: Er wordt een nieuwe verbinding gemaakt tussen de aorta en de kransslagader (een omleiding)

Automatische Externe Defibrillator (AED)

AED wordt door middel van elektroden aan het lichaam verbonden en registreert de onregelmatige samentrekkingen van het hart. 

Het geeft een elektrische schok af waardoor het hart even helemaal stopt met kloppen. 

Hierna kan het hart weer in een normaal ritme verder kloppen. 

www.nvhp.nl

Opdracht

Benoem de verschillende onderdelen in je schrift of word (zonder boek, binas mag).

antwoord

1= bovenste holle ader.

2=longslagader.

3= rechterboezem.

4= onderste holle ader.

5= rechterkamer.

6= poortader

7= halsslagader.

8= longader.

9= linkerboezem

10= aorta

11= linkerkamer.

12= leverslagader

13=darmslagader

14= nierslagader.

Bloedvaten (BINAS 84A)

Naamgeving bloedvaten:

Naam van het orgaan waar het bloedvat naartoe stroomt (+ slagader) of vanaf stroomt ( + ader).

Behalve: Aorta, onderste en bovenste holle ader, poortader, krans(slag)ader, hals(slag)ader

Hoort dit diagram bij de grote of de kleine bloedsomloop?

1. Grote bloedsomloop
2. Kleine bloedsomloop

Bij welk organisme hoort deze bloedsomloop?

1. Mens
2. Mossel
3. Makreel
4. Mier

Is dit een beenader of beenslagader?
Vervoert dit bloedvat zuurstofarm of zuurstofrijk bloed?

kenmerken

slagader- dikker, elastischer, zuurstofrijk, hogere bloeddruk

haarvaten- 1 cellaag dik, uitwisseling van stoffen, groot oppervlakte

ader- heeft kleppen, dunner dan slagader, zuurstofarm

In een longhaarvat stijgt de pO2 van het bloed van 2 naar 14 kPa, terwijl de pH stijgt van 7,2 naar 7,6.
Bepaal hoeveel het zuurstofverzadigingspercentage hierdoor stijgt.

Concentratie in bloed

Na+ 145 mmol/L

Ureum 4,5 mmol/L

Eiwit 74g/L

Aminozuren 3,3 g/L

Rode Bloedcellen 45%

Concentratie in weefselvloeistof

Na+ 145 mmol/L
Ureum 4,5 mmol/L

Eiwit 51 g/L

Aminozuren 3,3 g/L

Rode bloedcellen 0%

1e deel: filtratie o.i.v. bloeddruk

2e deel: resorptie o.i.v. osmotische waarde

Een glucosemolecuul wordt opgenomen in je dunnedarm. Via de poortader komt het in de lever.
Noteer de bloedvaten en onderdelen van het hart die het minimaal moet passeren om in je armspier te komen.