Par 4 - Het verteringsstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 4

Welkom!

Zitten op je eigen plek

Telefoon op stil en in je tas

Boek+schrift/chromebook op tafel

Basis: Thema 10

Kader: Thema 11

Voeding en vertering

Voeding en vertering

KB

11.1 - Enzymen

11.2 - Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

11.3 - Voeding en leefstijl

11.4 - Het verteringsstelsel

11.5 - De organen voor vertering

11.6 - Planteneters, vleeseters en alleseters

BB

10.1 - Voedsel en voedselbederf

10.2 - Voedingsmiddelen en voedingsstoffen

10.3 - Voeding en leefstijl

10.4 - Het verteringsstelsel

10.5 - De organen voor vertering

10.6 - Planteneters, vleeseters en alleseters

Herhaling par. 1 - 3

Wat is het verschil tussen een voedingsmiddel en een voedingsstof?

Welke twee groepen voedingsmiddelen zijn er?

Welke 4 functies hebben voedingsstoffen?

Welke 6 voedingsstoffen zijn er?

Voedselbederf

Maakt je ziek

Voedsel bedorven door bacteriën en schimmels

Kader:

Eten van voedsel met giftige stoffen die gemaakt zijn door bacteriën en schimmels - voedselvergiftiging

Eten van voedsel met daarin bacteriën en schimmels - voedselinfectie

Schimmels

bestaan uit: dunne draden

planten zich voort door: sporen

Bacteriën

bestaan uit: één cel

planten zich voort door: celdeling

Voedsel conserveren

Conserveren = behandelen zodat het minder snel bederft. Door de organismen die bederf veroorzaken te doden of te voorkomen dat ze kunnen voortplanten/groeien.

Net als mensen en dieren hebben bacteriën en schimmels nodig:

• Een goede temperatuur om voort te planten
• Voldoende zuurstof
• Voldoende vocht

Daar maken we gebruik van bij conserveren van voedingsmiddelen.

Bacteriën zijn wel sterker dan wij en kunnen bij extremere omstandigheden blijven leven!

Stofwisseling

Vindt plaats in alle levende organismen

Stoffen omgezet in andere stoffen

Voorbeeld: afbraak of opbouw van eiwitten

Afbraak/omzetten vaak d.m.v. enzymen

Enzymen

Schijf van vijf

Energiebehoefte

- Hoeveelheid beweging

- Temperatuur

- Lengte

- Gewicht

- Leeftijd

- Geslacht

Kader: dit bepaalt je grondstofwisseling (hoe snel brandstoffen worden verbruikt)

Overgewicht en ondergewicht

Overvoeding: Te veel eten (meer energie dan nodig) -> overgewicht

Grotere kans op hart- en vaatziekten / diabetes

Bijv. door te veel koolhydraten (worden omgezet in vetten)

Ondervoeding: Te weinig eten (minder energie dan nodig) -> vermagering

Lichaam aangetast -> kan je ziek van worden (anorexia nervosa)

Eetstoornissen

Anorexia nervosa: Extreem weinig eten en erg dun.

Boulimia nervosa: Heel veel eten, maar  vervolgens compenseren: zoals kosten, laxeermiddelen of overmatig sporten. Vaak een "gezond" gewicht.

Vreetbuistoornis: "Binge eten", heel veel eten zonder te compenseren. Vaak met overgewicht.

Energie (Kilojoule & Kilocalorie)

De hoeveelheid energie wordt aangegeven in kilojoule (kJ) of kilocalorie (kcal). 

1 kJ = 4.2 kcal

Paragraaf 4: Het verteringsselsel

Blz 39 (B) / 41 (K) 

Doelen van deze les

Je kunt omschrijven wat vertering is

Je kent vijf verteringsklieren

Kader: Je weet wat de functie van verteringssappen en enzymen is

Je kunt de functie van darmperistaltiek omschrijven

Kader: Je kan beschrijven hoe darmperistaltiek tot stand komt

Een korte reis

• 4 stappen:
• Mond/keel (huig/strotklepje)
• Maag (maagportier)
• Twaalfvingerige darm
• Dunne/dikke darm
  

Vertering

Kleiner maken van voedsel

Voedsel gaat via mond tot anus -> darmkanaal

Doel: voedingsmiddelen afbreken tot kleine stukjes -> door de darmwand in het bloed

Vertering

Tussen organen van vertering zitten 'poortjes' die zorgen dat de voedselbrij in de juiste richting stroomt en dus niet terug kan stromen

Verteringssappen

Gemaakt in verteringsstelsel -> allemaal eigen taak

Verteringssappen knippen voedingsstoffen in stukjes

Gemaakt door:

- Speekselklieren -> speeksel

- Maagsapklieren -> maagsap

- Lever -> gal

- Alvleesklier -> alvleessap

- Darmsapklier -> darmsap

Vertering

Niet alles dat je eet wordt verteerd

Voedingsvezels niet -> stimuleren darmperistaltiek (volgende slide)

Alles wat overblijft -> onverteerde voedselresten

Opgeslagen in endeldarm

Darmperistaltiek

Om en om samentrekken van lengtespieren en kringspieren

Doel: 

- voedselbrij kneden

- Voedselbrij voortstuwen

- Voedselbrij vermengen met verteringssappen

Kader: Vezels prikkelen de spieren in de darmwand

Darmperistaltiek

Vragen?

Aan het werk

Basis: Opdracht 1 t/m 6

Kader: Opdracht 1 t/m 6

Laatste 5 minuten: moeilijke opdrachten bespreken