Objectief en subjectief taalgebruik (DG - DA)

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Objectief en subjectief taalgebruik

Les 4: Objectief en subjectief taalgebruik

p 104 tot p 110

Leerdoel

Na deze les kan je:

• het onderscheid maken tussen de denotatie en de connotatie van een woord
• een hyperbool en een understatement herkennen 
• een eufemisme en een dysfemisme herkennen
• ironie herkennen

Subjectief

Objectief

De leerkracht Nederlands is super streng.

Olivia Trappeniers is een mooie vrouw.

In Atheneum Martinus Bilzen zijn er D , D/A en A - richtingen.

Koning Filip is de koning van België.

1 bol ijs kost 1,20 euro.

Mc Donalds is beter dan Burger King.

WB p 104

OEFENING 1

Volksfeest barst los na promotie
'volksfeest'

1. positief
2. negatief

Volksfeest barst los na promotie
'promotie'

1. positief
2. negatief

Luxereis vol louche contacten
'luxereis'

1. positief
2. negatief

Luxereis vol louche contacten
'louche'

1. positief
2. negatief

75-jarige grijsaard crasht met schoolbus
'grijsaard'

1. positief
2. negatief

Jong crapuul schuldig aan inbraak gemeentehuis
'crapuul'

1. positief
2. negatief

Even een voorbeeld...

•  neutraal woord: agent
• positief woord: politiebeambte, gerechtsdienaar
• negatief woord: smeris, flik

Nog een voorbeeld

•  neutraal woord: leerkracht, leraar
• positief woord: onderwijzer, docent
• negatief woord: bestaat niet

Denotatie - Connotatie

Woorden hebben een concrete en objectieve betekenis = DENOTATIE

Daarnaast hebben woorden ook een subjectieve gevoelswaarde = CONNOTATIE

Denotatie - Connotatie

Een connotatie kan POSITIEF en NEGATIEF zijn.

                

Positief	Neutraal	Negatief
Proeven	Eten	Vreten

WB p 105 

OEFENING 2 - 3

Bekijk de fragmenten en beantwoord de vragen.

1. Minimaliseert (understatement)
2. Overdrijft (hyperbool)

Welke woorden worden hiervoor gebruikt?

Wat bedoelt de zender eigenlijk?

1. Minimaliseert (understatement)
2. Overdrijft (hyperbool)

Welke woorden worden hiervoor gebruikt?

Wat bedoelt de zender eigenlijk?

1. Minimaliseert (understatement)
2. Overdrijft (hyperbool)

Welke woorden worden hiervoor gebruikt?

Wat bedoelt de zender eigenlijk?

Hyperbool - Understatement

Indien men opzettelijk in grote mate overdrijft  = HYPERBOOL
VB: Ik schrok me dood.

Indien we iets opzettelijk zwakker uitdrukken dan dat het is = UNDERSTATEMENT

VB: Bij storm weer zeggen: 'Het regent een beetje'.

EFFECT VAN BEIDE = ironisch (spottend) of komisch (lachwekkend)

d. Toen ik met een kaalgeschoren hoofd thuiskwam, stamelde mijn moeder: 'Goh, wat ben jij knap!'

1. De moeder vindt het kaalgeschoren hoofd mooi.
2. De moeder vindt het kaalgeschoren hoofd helemaal niet mooi.

a. Bedankt voor de roddelpraatjes die je over mij hebt verteld!

1. De persoon is blij met de roddelpraatjes.
2. De persoon is helemaal niet blij met de roddelpraatjes.

b. Ruth en Lars gingen gisteren samen op uitstap, maar zeiden geen woord tegen elkaar. Wat een fijn stel zijn ze toch!

1. Ruth en Lars gedragen zich nors.
2. Ruth en Lars zijn een fijn koppel.

c. Toen we twee uur na het afgesproken uur aan de bus kwamen, zei de leraar: 'Jullie zijn precies op tijd!'

1. De leerlingen waren op tijd.
2. De leerlingen waren veel te laat.

Ironie

= manier van uitdrukken waarbij iemand iets anders zegt dan wat hij in werkelijkheid bedoelt.

'Je bent erg spraakzaam' tegen iemand die heel erg verlegen is.

Opdracht 4  WB p 107

positieve connotatie
voor 'eetgelegenheid'

negatieve connotatie
voor 'eetgelegenheid'

eetgelegenheid

positieve connotatie	negatieve connotatie
restaurant brasserie etablissement	eettent vreetschuur eetbrak

positieve connotatie
voor 'sterven'

negatieve connotatie
voor 'sterven'

sterven

positieve connotatie	negatieve connotatie
heengaan inslapen overlijden	de pijp uitgaan het loodje leggen creperen

neutraal woord
voor 'heer'

negatieve connotatie
voor 'heer'

heer - gentleman

neutraal woord	negatieve connotatie
man	gast vent kerel

positieve connotatie
voor 'pikken'

neutraal woord
voor 'pikken'

pikken - jatten

positieve connotatie	neutraal woord
ontvreemden zich toe-eigenen	stelen weghalen plunderen

eufemisme - dysfemisme

Een verzachtende uitdrukking die gebruikt wordt i.p.v. een hard of negatief woord  = EUFEMISME
VB: 'Ik ben net niet geslaagd' i.p.v. 'Ik ben gebuisd.'

Een woord dat iets erger maakt dan dat het eigenlijk is met als doel te kwetsen of te beledigen = dysfemisme 

VB: een oude knar i.p.v. een bejaarde

EFFECT VAN BEIDE = verzachten (eufemisme) of kwetsen (dysfemisme)

a. Die pillendraaier heeft mij de verkeerde medicijnen verkocht.
'pillendraaier'

1. eufemisme
2. dysfemisme

Bedenk een neutraal woord voor 'pillendraaier'.

b. Hij is zo blind als een mol, hij zag die auto niet aankomen.
'zo blind als een mol'

1. eufemisme
2. dysfemisme

Bedenk een neutraal woord voor 'zo blind als een mol'.

c. Marjolein kan niet deelnemen aan de zwemles, want ze heeft haar vrouwelijke ongemakjes.
'vrouwelijke ongemakjes'

1. eufemisme
2. dysfemisme

Bedenk een neutraal woord voor 'vrouwelijke ongemakjes'.

d. Iedereen was volop aan het genieten van het rechtstreeks verslag van de veldrit, toen Rubio stilletjes zei dat hij even naar het kleinste kamertje moest.
'kleinste kamertje'

1. eufemisme
2. dysfemisme

Bedenk een neutraal woord voor 'het kleinste kamertje'.

Oefening 5, 6, 7 WB p 107

1. hyperbool
2. understatement
3. dysfemisme
4. ironie

1. hyperbool
2. understatement
3. eufemisme
4. ironie

1. hyperbool
2. understatement
3. dysfemisme
4. ironie

1. hyperbool
2. understatement
3. eufemisme
4. dysfemisme

1. hyperbool
2. understatement
3. eufemisme
4. ironie

1. hyperbool
2. understatement
3. dysfemisme
4. eufemisme

1. hyperbool
2. eufemisme
3. dysfemisme
4. ironie

Is de les duidelijk?

1. Ja
2. Nee
3. Ik heb nog vragen.

Heb je nog vragen?