H5.3 Nederlands-Indië

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

H5.3 Nederlands-Indië

Tijd van Burgers en Stoommachines

Herhaling 

Weet je het nog?

In 1602 werd de VOC opgericht. Waarom? (één of meerdere antwoorden)

1. er was teveel onderlinge concurrentie
2. omdat kooplieden wilden samenwerken om risico's te beperken
3. Omdat door samenwerking meer geld verdiend werd
4. om sterker te staan in de strijd tegen Spanje

De VOC speelde in "de Gouden Eeuw" een belangrijke rol.
Wat was de VOC?
De VOC had een aantal rechten. Wat zijn rechten van de VOC?

1. De VOC was een grote Handelsvereniging en mocht oorlog voeren
2. De VOC was een vereniging van kooplieden en handelaren en mocht verdragen sluiten
3. De VOC was een onderneming waarvan je aandelen kon kopen en mocht forten bouwen
4. De VOC was een beursgenoteerd bedrijf en mocht als enige handel drijven met Azië

• Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië ontstond.
  

• Je kunt beschrijven hoe Nederland de mensen in Nederlands-Indië bestuurde.

Leerdoelen

VOC 

Rijk Mataram: islamitisch rijk 

• 17e/18e eeuw: VOC sticht handelsposten
• 1799: VOC failliet
•        Nederlandse staat neemt alle bezittingen (ook gebieden) over van de VOC

Ontstaan van Nederlands-Indië 

•        De kolonie Nederlands-Indië ontstaat

• Plaatselijke adel wordt (vaak met geweld) onderworpen

•        Begin 20e eeuw: NL is in heel Nederlands-Indië de baas

Bestuur van Nederlands-Indië

• Nederlanders voerden een indirect bestuur 
• Gouverneur-generaal aan het hoofd (= Nederlander)
• Geholpen door NL'se ambtenaren en inheemse vorsten

  Zet in de goede volgorde (van vroeg naar laat - van links naar rechts)

A

B

C

E

F

D

Het Javaanse vorstendom Mataram ontstaat

Batavia wordt de hoofdstad van Nederlands-Indië

Overal in het gebied zijn Nederlanders de baas

De VOC gaat failliet

De VOC richt op verschillende eilanden handelsposten op

De Nederlandse staat maakt van de VOC bezittingen een kolonie

Opdracht

5.3

5 t/m 8

H5.3 Nederlands-Indië

Tijd van Burgers en Stoommachines

Bestuur van Nederlands-Indië 

• Verdeel-en-heerspolitiek 
• = Plaatselijke vorsten werden tegen elkaar uitgespeeld

1830: Winstgevend

• Nederland richt zich op  van de kolonie 
• = zorgen dat de kolonie geld oplevert
• 1830: op Java wordt het cultuurstelsel ingevoerd

Cultuurstelsel 

• Javaanse boeren moeten 20% land bebouwen met koffie, tabak en suiker
  
•       Cultuurproducten zorgen in Europa voor hoge winsten
  
•       Drama voor Javaanse bevolking: hongersnoden!
  

5.3  blz80

Maak nu opdracht 3,5 en 6 op Memo Online

H5.3 Nederlands-Indië

Tijd van Burgers en Stoommachines

Zet de bestuurders in de juiste volgorde. Van machtig (bovenaan) naar minst machtig (onderaan)

Inlandse vorsten

Gouverneur-generaal

Nederlandse regering

De inheemse bevolking

Wat was het doel van de verdeel-en-heerspolitiek die Nederland voerde?

1. Het bevoordelen van sommige vorsten zodat ze niet samen in opstand zouden komen
2. Het voorkomen van een oorlog met Groot-Brittannië en Frankrijk
3. Nederland wilde de verschillende eilanden opdelen in onafhankelijke vorstendommen
4. Nederland wilde zo de voor- en tegenstanders van het modern imperialisme tegen elkaar uitspelen

Geef een voorbeeld van een cultuurproduct

Welke Nederlandse politieke stroming was tegen het cultuurstelsel?

1. De sociaal-democraten
2. De liberalen
3. De confessionelen (gelovigen)
4. De feministen

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

koffie, suiker en tabak

hongersnoden tot gevolg

NL'se regering bepaalt wat er geproduceerd wordt

Ondernemers mogen eigen plantage of fabriek beginnen 

Boeren  moeten 20% van land verbouwen voor NL

Javanen werken in loondienst voor Europeaan

Waarom was deze stroming tegen het cultuurstelsel?

Einde cultuurstelsel

• Liberalen zijn voor vrije economie
• Liberale ondernemers willen eigen bedrijven beginnen in Nederlands-Indië
  
•     1870 cultuurstelsel wordt afgeschaft. Voortaan vrije arbeid

Opdracht

Maak nu opdracht 9 t/m 11 op Memo Online

H5.3 Nederlands-Indië

Herhaling

Begrippen uit deze les

Nederlands-Indië

Gouverneur-Generaal

Verdeel-en-heerspolitiek

Cultuurstelsel

Vrije arbeid

Bekijk de bron

Bron: Uit het Amerikaanse boek Types of mankind (‘mensentypen’) uit 1854. Bovenaan staat een witte Griek en een Griekse schedel. In het midden staat een zwarte Afrikaan en de schedel van een in Amerika geboren zwarte Afrikaan. Onderaan staat een jonge chimpansee en de schedel van een jonge chimpansee.

Welk begrip past het best bij de bron?

‘Prins Mirza Babar Sahib mag prins blijven, als hij maar luistert’:

‘Niets is mooier dan een krachtig leger’

‘De Javaanse boeren moeten suiker verbouwen voor NL'

‘Om sterk te zijn heeft ons land zoveel mogelijk koloniën nodig’

‘Onze westerse ideeën zijn beter dan de oosterse’

‘Van nature kunnen zwarte mensen erg goed dansen

‘Wij Schotten horen niet thuis in Groot-Brittannië’

Indirect bestuur

militarisme

Cultuurstelsel

modern imperialisme

superioriteitsdenken

racisme

nationalisme

5. Afsluiting

1 t/m 5   + 7 & 8