VEI 3.3 Kruisingen 2022
3.3 Kruisingen
1 / 26
next
Slide 1: Slide
BiologieMiddelbare schoolmavoLeerjaar 3
This lesson contains 26 slides, with interactive quiz, text slides and 1 video.
Lesson duration is: 45 minItems in this lesson
3.3 Kruisingen
Slide 1 - Slide
Leerdoelen bij Thema 3 Erfelijkheid
Je kunt omschrijven wat een genotype, wat een fenotype en wat een gen is.
Je kunt beschrijven hoe organismen informatie over erfelijke eigenschappen overdragen aan hun nakomelingen via chromosomen.
Je kunt omschrijven wat homozygoot, heterozygoot, dominant, recessief en intermediair fenotype betekenen.
Je kunt een kruisingsschema opstellen.
Je kunt bij een gegeven kruising genotypen en fenotypen van ouders en/of nakomelingen afleiden.
Je kunt uit een gegeven stamboom afleiden welke genotypen de ouders en/of nakomelingen hebben, welk allel dominant is en welk allel recessief.
Je kunt beschrijven hoe door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.
Je kunt omschrijven wat een mutatie is en je kunt omschrijven hoe kanker ontstaat.
Je kunt omschrijven wanneer organismen tot één soort behoren.
Je kunt beschrijven wat de evolutietheorie inhoudt en hoe geslachtelijke voortplanting, mutatie en natuurlijke selectie bijdragen aan het ontstaan van nieuwe rassen en soorten.
Je kunt toelichten wat fossielen hebben bijgedragen aan de evolutietheorie.
Je kunt toelichten dat overeenkomsten in de bouw van organen, de bouw van cellen en de samenstelling van stoffen in cellen duiden op verwantschap.
Je kunt enkele DNA-technieken in de biotechnologie beschrijven. (SE)
Je kunt beschrijven dat katten informatie over de vachtkleur doorgeven via de geslachtschromosomen.
Je kunt methoden beschrijven om organismen te klonen en uitleggen wat de functie van klonen is.
Slide 2 - Slide
Begrippen bij 3.3 Kruisingen
generatie De nakomelingen van hetzelfde ouderpaar.
kruisen Twee organismen die met elkaar nakomelingen krijgen.
kruisingsschema Tabel met alle mogelijke combinaties van allelen bij een kruising.
Slide 3 - Slide
Genen in je DNA
Karyogram of
chromosomenportret
Slide 4 - Slide
'Kracht' van de genen
- Dominant allel (hoofdletter, bijv. A). Met een dominant gen
- Recessief allel (kleine letter, a). Dit komt alleen aan bod als er géén dominant gen aanwezig is, dus bij genotype aa
- AA en aa homozygoot
- Aa heterozygoot
Slide 5 - Slide
Het genotype voor Bart zijn haarkleur is Aa. a is voor blond haar en A voor bruin haar. Wat is Bart zijn fenotype?
A
Blond
B
Bruin
Slide 6 - Quiz
Genenparen
Homozygoot = Twee zelfde eigenschappen (homo = zelfde).
Heterozygoot = Twee verschillende eigenschappen (hetero = verschillend)
a = gen voor blond haar
A = gen voor bruin haar
a a A a
Slide 7 - Slide
Kruising tussen haarkleur bruin en blond
welk fenotype heeft de F1?
- Bruin A en blond a
- Man homozygoot bruin
- Vrouw blond
- dus: Man AA
vrouw aa
5. A1 =
A
A
a
Aa
Aa
a
Aa
Aa
Slide 8 - Slide
Intermediair fenotype
Slide 9 - Slide
Intermediair fenotype
Let op de schrijfwijze!
Ar = rood
Aw = wit
Aw = wit
Heterozygoot Ar + Aw = roze fenotype
Slide 10 - Slide
Slide 11 - Video
Kruisingen, belangrijke begrippen
- Kruisen: als 2 dieren/planten met elkaar nakomelingen krijgen.
- Er ontstaan nieuwe genotypen.
- Generatie P zijn de ouders, degenen die met elkaar gekruist worden.
- F1 zijn de kinderen van deze ouders (P)
- F2 zijn de kinderen van die kinderen, van F1
Slide 12 - Slide
Kruisingsschema
- om te voorspellen welk fenotype de nakomelingen van een kruising krijgen
- in een kruisingsschema zet je alle mogelijke combinaties van allelen bij één kruising.
Slide 13 - Slide
Stappen voor een kruisingsschema
- Bedenk wat de fenotypen en genotypen van de ouders (P) zijn
- Bedenk welke allelen in de geslachtscellen kunnen zitten
- Stel vast welkgenotype en welk fenotype de nakomelingen kunnen hebben (F1)
- Stel vast welkgenotype en welk fenotype de nakomelingen in de F2 kunnen hebben
Slide 14 - Slide
Voorbeeld labradors
homozygoot zwartharig x geelharig
- zwarte vacht = A gele vacht = a zwarte hond = ? gele hond = ? Welke genotypen ouders?
Slide 15 - Slide
Voorbeeld labradors
homozygoot zwartharig x geelharig
- zwarte vacht = A gele vacht = a zwarte hond = AA gele hond = aa
- Geslachtscellen van beide honden?
Slide 16 - Slide
Voorbeeld labradors
homozygoot zwartharig x geelharig
- zwarte vacht = A gele vacht = a zwarte hond = AA gele hond = aa
- zwarte hond: A Gele hond: a
A
A
a
Aa
Aa
a
Aa
Aa
Dus alle nakomelingen in de F1 hebben genotype Aa en het fenotype is..............?
Slide 17 - Slide
Voorbeeld labradors
homozygoot zwartharig x geelharig
- zwarte vacht = A gele vacht = a zwarte hond = AA gele hond = aa
- zwarte hond: A Gele hond: a
A
A
a
Aa
Aa
a
Aa
Aa
Dus alle nakomelingen in de F1 hebben genotype Aa en het fenotype is..Zwart............?
Slide 18 - Slide
Kruising van de F1
4. allelen F1: A en a
Kruising Aa x Aa
A
a
A
a
Slide 19 - Slide
Kruising van de F1
4. allelen F1: A en a
Kruising Aa x Aa
Genotypen F2: 50% Aa, 25% AA, 25% aa
Fenotypen kans op zwarte honden is ????
kans op gele honden is ?????
A
a
A
AA
Aa
a
Aa
aa
Slide 20 - Slide
Slide 21 - Slide
Oefenen: Kruisingsschema nr. 1
Het gen voor een normale sinaasappel is dominant over het gen voor navelsinaasappel
a. Een sinaasappel heeft genotype Bb. Is het dan een normale sinaasappel of een navelsinaasappel?
b. Geef het genotype van een navelsinaasappel
c. Een homozygote gewone sinaasappel wordt gekruist met een navelsinaasappel.
Hoe zien de genotypen van de nakomelingen er uit?
d. Je gaat de nakomelingen onderling weer kruisen.
Hoeveel % van de nakomelingen zijn gewone sinaasappelen?
Slide 22 - Slide
Opdracht 1
Sinaasappel
Slide 23 - Slide
Opdracht 1
Sinaasappel
Slide 24 - Slide
Verhoudingen
Genotypen
P: Aa x aa Genotypen verhouding: .... : ...
Fenotypen verhouding: .... : ...
P: Aa x Aa Genotypen verhouding: .. : .. : .. Fenotypen verhouding: .. : ..
A
a
a
Aa
aa
a
Aa
aa
A
a
A
AA
Aa
a
Aa
aa
Slide 25 - Slide
Verhoudingen
Genotypen
P: Aa x aa Genotypen verhouding: 1 : 1
Fenotypen verhouding: 1 : 1
P: Aa x Aa Genotypen verhouding: 1 : 2 :3 Fenotypen verhouding: 3: 1
A
a
a
Aa
aa
a
Aa
aa
A
a
A
AA
Aa
a
Aa
aa
