10.1 en 10.8 ziekteverwekkers

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

H10 Huid en afweer

virussen, bv:

• Spaanse griep
• Ebola
• HIV
• Verkoudheid
• Corona
  

bacteriën: bv

• zwarte pest
• cholera
• tuberculose
• lepra

wat weet je al van afweer?

wat zou je willen weten over de afweer/vaccineren/corona/..

Belangrijke (lees) vragen

• Hoe kun je besmet raken met een ziekteverwekker?
• Hoe vermenigvuldigt de ziekteverwekker in jouw lichaam?
• Is de ziekteverwekker met geneesmiddelen te bestrijden?

• Hoe voorkomt je afweer een infectie?
• Hoe bestrijdt je afweer een infectie? 
• Hoe leert je afweer van eerdere infecties?
• Op welke manieren kunnen wij de afweer ondersteunen?

doel 10.1

Je kent voorbeelden van de manier waarop bacteriën, virussen en andere ziekteverwekkers een lichaam infecteren en zich daarin vermenigvuldigen.

Je kunt anderen adviseren wat je kunt doen om infecties te voorkomen of te genezen (indien mogelijk)

Zwarte pest

14e eeuw

1/3 van de Europese bevolking stierf

na de zwarte pest werd de Europese bevolking gemiddeld ouder. Bedenk een evolutionaire of ecologische verklaring.

Luizen en ratten

bacterie: Yersinia pestis

bij een beet wordt de bacterie van luis naar rat/mens overgedragen

De bacteriepopulatie groeit in bloedbaan/longen/lymfeknopen 

wat zijn andere manieren om geïnfecteerd te raken met een bacterie?

exponentiele groei

temperatuurafhankelijk

voorkomen

• ondoordringbare huid
• competitie met goede bacterien (huid/spijsverteringsstelsel)
• antibacteriële stoffen in slijmlagen (neus, ogen, longen, maag, darmen)
• ontsmetten (?)

Resistentie

antibiotica

ziekte-overdracht

1. lucht (via aerosolen)
2. via water en voedsel
3. via huidcontact
4. via slijmvliescontact
5. via bloed (bv door luis)

kan per ziekteverwekker verschillen

Virussen

Kapseltje met DNA of RNA

corona: enkelstrengs RNA

vergelijkbaar met mRNA

levende organismen?

benoem zoveel mogelijk levenskenmerken (dingen die al het leven gemeenschappelijk heeft)

Virus levenscyclus

1. Contact maken met gastheercel
2. Erfelijk materiaal inbrengen
3. Cel gebruiken om te vermenigvuldigen
4. Nieuwe deeltjes infecteren nieuwe cellen

Virussen

Kapseltje met DNA of RNA

corona: enkelstrengs RNA

vergelijkbaar met mRNA

levende organismen?

Evolutie?

Hoe kan een virus evolueren?

waarom gaat dat zo snel?

met vaccinatiebewijs direct weer normaal leven?

https://schooltv.nl/video/popup/de-ontwikkeling-van-het-aids-virus-niet-te-stoppen/#autoplay

leg uit hoe in een samenleving met gevaccineerde en niet gevaccineerde mensen een variant kan ontstaan waartegen het vaccin niet beschermt. Begippen: variatie, selectie(druk), vermenigvuldiging.

Verdedigingslinies

1. kasteelmuren: redelijk ondoordringbaar, werkt tegen vrijwel alles.
2. poortwachters: proberen bedreigingen te herkennen, roepen hulp in ernstige situaties. Werkt tegen vrijwel alle bedreigingen 
3. hulptroepen: Reageren op hulpvraag in grote aantallen. Zijn specifiek getraind om bepaalde bedreigingen uit te schakelen. 

Dit hoofdstuk

1e linie: 10.2 en 10.4

2e linie: 10.5

3e linie: 10.6

Je opa of oma is verkouden en wil naar de huisarts voor een antibioticakuur. Noem twee redenen waarom dit geen goed idee is.

doel 10.1

Je kent voorbeelden van de manier waarop bacteriën, virussen en andere ziekteverwekkers een lichaam infecteren en zich daarin vermenigvuldigen.

Je kunt anderen adviseren wat je kunt doen om infecties te voorkomen of te genezen (indien mogelijk)

huiswerk

maak toets vragen bij 10.1 en 10.8

veel links met andere onderwerpen = examentraining