Letterlijk figuurlijk V1B

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Teckel op de bal.....

LETTERLIJK OF FIGUURLIJK?

Aan het einde van deze les:

• Weet je het verschil tussen letterlijk en figuurlijk taalgebruik
• Kan je figuurlijk taalgebruik herkennen

Ambiguïteit

Ambigue = dubbelzinnig 

(op meerdere manieren op te vatten door bijvoorbeeld):

1) gebruik van homoniem (woord met meerdere betekenissen)

2) woordgroep met meerdere betekenissen

3) redekundig ontleden

4) onduidelijke verwijzing

5) letterlijk/ figuurlijk

Dubbelzinnige zinnen

Tante Lien is aan de lijn.

Mijn oom gaat alleen op vakantie in de zomermaanden.

De Canadese boer vertelt over zijn Nederlandse wortels.

Nederlanders worden steeds ouder, vooral doordat ze na hun 65ste langer in leven blijven.

Gezocht: figuur- en hotelzeepjes, eventueel ruilen voor mijn dochter.

De man sloeg de hond met de stok.

1. homoniem (woord met meerdere betekenissen)

De taxichauffeur zette zijn klanten af.

Hier kan afzetten betekenen 'afleveren', maar ook 'te veel laten betalen'.

=> ander voorbeeld op volgende slide.

2. woordgroep met meerdere betekenissen

Het schilderij van oom Karel is gestolen.

• Oom Karel is de eigenaar.
• Oom Karel is op het schilderij afgebeeld.
• Oom Karel  heeft het schilderij gemaakt.

=> ander voorbeeld op volgende slide.

Letterlijk taalgebruik

Dit vertelt precies wat er gebeurd is, er zit geen andere betekenis achter

Bijvoorbeeld: tegen de lamp lopen --> je bent écht tegen de lamp aangelopen

Figuurlijk taalgebruik

 Dit heeft een andere betekenis dan dat er staat.

'Tegen de lamp lopen' kan in dit geval ook betekenen: je deed iets stiekem en bent nu gesnapt

Nog meer voorbeelden van figuurlijk taalgebruik:

• De baard in de keel krijgen
• Een blauwtje lopen
• Iemand uit de droom helpen
• Bij de pakken neerzitten

Spreekwoorden zijn altijd figuurlijk bedoeld!

En nu even oefenen!

Je moet het nou eens goed in je oren knopen, dat je op tijd moet komen

1. letterlijk
2. figuurlijk

Ik heb er een hard hoofd in of ik dit jaar ga slagen voor mijn eindexamen

1. letterlijk
2. figuurlijk

Ik heb een wond aan mijn hoofd

1. letterlijk
2. figuurlijk

Ik heb een zere keel

1. letterlijk
2. figuurlijk

Mijn broer krijgt de baard in de keel

1. letterlijk
2. figuurlijk

Helaas kwam er geen kip naar de gratis tennisles

1. letterlijk
2. figuurlijk

Je raadt nooit wie ik gisteren tegen het lijf liep

1. letterlijk
2. figuurlijk

Kijk op taal H5    

Nog enkele voorbeelden

Taalgrappen

Op blz. 192 in je boek begint een hoofdstuk over taalgrappen.

Daar kijken we deze  les naar.

Eerst even de theorie.

Taalgrappen

Zinnen worden grappig als er dubbelzinnigheden in zitten door:

- Homoniemen, woorden die meerdere betekenissen hebben;

- Woorden die een letterlijke en een figuurlijke betekenis hebben;

- Woorden die bij verschillende zinsdelen kunnen horen.

Waarom is de kop uit de vorige slide dubbelzinnig?

Op welke manieren kun je deze kop (vorige slide) interpreteren/uitleggen?

Aan de slag (huiswerk)

Nu opdracht 3 (blz. 193) klassikaal maken. Daarna:

Kijk Op Taal H5: lezen theorie blz. 192, maken opdracht 1. Kies zelf 7 zinnen uit van de 15 en maak die.