14.2 Het centrale zenuwstelsel

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H14 Zenuwstelsel

zenuwstelsel

druk is een ...... voor je huid

1. ruggenmerg
2. prikkel
3. impuls

De huid geeft onder invloed van druk ......... af, die naar de hersenen gaan

1. prikkels
2. ruggenmerg
3. impulsen

Zet de delen die betrokken zijn bij het in een reflex wegtrekken van de hand uit een vlam in de juiste volgorde:

armspier

bewegingszenuw

gevoelszenuw

ruggenmerg

zintuig

een klasgenoot roept je naam, in welk deel van je hersenen neem je dat waar?

1. grote hersenen
2. hersenstam
3. kleine hersenen

14.2 Het centrale zenuwstelsel 1

Inhoud hoofdstuk

14.1 Cellen in het zenuwstelsel

14.2 Het centrale zenuwstelsel

14.3 Impulsgeleiding (hoe gaan signalen door een zenuwcel) (2 lessen)

14.4 Impulsoverdracht tussen neuronen (2 lessen)

14.5 Autonoom zenuwstelsel (onbewuste deel van het zenuwstelsel)

Leerdoel 14.2

• Je leert de bouw en de functie van delen van het zenuwstelsel

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: centraal zenuwstelsel (CZS), neuronen (zenuwcellen), perifere zenuwstelsel, grijze stof, myeline, bloed-hersenbarriëre, tight junctions, astrocyten, gliacellen, grote hersenen, hersenbalk, hersenschors, hersenstam, ruggenmerg, sensorische centra, motorische centra, interpreteren, hersenstam, reflexboog
• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken
• je weet welke binas-tabellen bij het onderwerp horen en informatie uit deze tabellen halen en gebruiken

Centraal zenuwstelsel

Zenuwcellen (neuronen) van

• de hersenen
• het ruggenmerg 

met ondersteunende cellen.

Perifeer zenuwstelsel

Wat?

• (Uitlopers van) zenuwcellen, gebundeld in zenuwen

Functie:

• verbinden zintuigen met het CZS
• verbinden het CZS met spieren en klieren.

Zenuw= bundel zenuwceluitlopers

Drie typen neuronen binas 88A

Sensorische neuronen:

• vervoeren impulsen van zintuigen naar het CZS
• vaak lange uitlopers.

Schakelneuronen: 

• Zenuwcellen binnen het CZS.

Motorische neuronen:

• vervoeren impulsen van CZS naar spieren of klieren
• vaak lange uitlopers.

Witte en grijze stof Bron 4

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Ruggenmerg

Binas 88j

Witte en grijze stof Bron 4

Grijze stof = Cellichamen met de celkern

Witte stof = Uitlopers met beschermlaag (myeline)

Hersenen

Binas 88L

Bescherming CZS -ruggenmerg

3 vliezen:

• Zacht vlies (binnenste)
  
• Spinnenwebvlies 
• Hard vlies (buitenste)
  

Bescherming CZS-hersenen

3 vliezen:

• Zacht vlies (binnenste)
  
• Spinnenwebvlies
• Hard vlies (buitenste)
  

Bloed-hersenbarriëre

Tussen spinnenwebvlies en zachte hersen/ ruggenmergvlies zit hersenvocht en daar lopen de bloedvaten.

NB:

Er is geen directe verbinding

tussen bloed en hersenvloei-

stof.

Bloed-hersenbarriëre

bron 5

Doel:

Controle welke stoffen wel/ niet van bloed naar hersen vloeistof gaan door:

• tight junctions in bloedvatwand
• astrocyten om het bloedvat heen

NB:

Stoffen moeten dus door 2 cellen heen.

Bloed-hersenbarriëre

bron 5

Diffusie:

• Kleine en/ of vet-oplosbare stoffen: zuurstof, koolstofdioxide, steroïdhormonen maar ook  alcohol, cocaïne en antidepressiva.

Gefaciliteerd/ actief (transporteiwitten):

• Grotere moleculen zoals glucose of insuline -> selectief!

Anatomie hersenen bron 6 (Binas88C1)

Anatomie grote hersenen 

• Twee helften
• Verbonden met de hersenbalk
• Schors en merg

Anatomie grote hersenen 

• Ontvangt informatie van de rechterkant van het lichaam.
• Stuurt de spieren/ klieren van de rechterkant aan.

 L         R

• Ontvangt informatie van de linkerkant van het lichaam.
• Stuurt de spieren/ klieren van de   linkerkant aan.

Grote hersenen bron 7 (binas 88C3) 

Leerdoel en begrippen 14.2

• Je leert de bouw en de functie van delen van het zenuwstelsel

centraal zenuwstelsel (CZS), neuronen (zenuwcellen), perifere zenuwstelsel, grijze stof, myeline, bloed-hersenbarriëre, tight junctions, astrocyten, gliacellen, grote hersenen, hersenbalk, hersenschors, hersenstam, ruggenmerg, sensorische centra, motorische centra, interpreteren, hersenstam, reflexboog

Huiswerk

• Maak de opdrachten van basisstof 14.2
• Moeilijk / onvoldoendes dan  + herhalings: 10, 11, 14, 15, 18
• Snap het wel / voldoendes dan basis: 12, 16, 19, 20, 21, 22, 23.
• Snap het / wil meer uitdaging dan verdieping: 12, 13, 16, 17, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25

NB: Snap je het nog niet zo goed?

• kijk een van de uitleg video's op de volgende dia's nog eens op het gemak terug.