Woordsoorten les 4

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

3hv woordsoorten

Afronden De Brug:

voegwoord, bijwoord

Terugblik onbepaald voornaamwoord

In elke zin zit een onbepaald voornaamwoord. Kan jij ze vinden?

1. Het regent al de hele week.
2. Niemand weet ervan.
3. We hebben allemaal een motief.
4. Ik heb het koud in dit lokaal.
5. Heb ik iets van je aan of zo?

Onbepaald voornaamwoord

In elke zin zit een onbepaald voornaamwoord:

1. Het regent al de hele week.
2. Niemand weet ervan.
3. We hebben allemaal een motief.
4. Ik heb het koud in dit lokaal.
5. Heb ik iets van je aan of zo?

Verder met voegwoorden

Wat is ook alweer een voegwoord?

Verder met voegwoorden

Voegwoorden koppelen
woorden, woordgroepen of zinnen aan elkaar.

Verder met voegwoorden

Een samengestelde zin: meer dan één persoonsvorm.

1. Ik ben verdrietig.
2. Het heeft dit jaar nog niet gesneeuwd. 

Ik ben verdrietig, want het heeft dit jaar nog niet gesneeuwd.  
(Hoofdzin + Hoofdzin)

Je koppelt zinnen aan elkaar met voegwoorden.

Nevenschikking en onderschikking

samengestelde zin, nevenschikking en onderschikking

H+H: Ik ga vanavond vroeg naar bed, want ik ben moe. (nevenschikking)

H+B: Wij zitten gezellig binnen, terwijl het buiten keihard regent.

(Een hoofdzin en een bijzin: onderschikking)

Nevenschikkende voegwoorden

vijf:
1. dus

2. en

3. maar

4. of

5. want

Verbinden woorden, woordgroepen of hoofdzinnen.

Onderschikkende voegwoorden

Verbinden meestal een bijzin met een hoofdzin. 
Er zijn heel veel onderschikkende voegwoorden.

Ik denk dat ik dit weekend ga wandelen.

Bart vroeg of hij mee mocht eten.

Ik geef je een voldoende, tenzij je niet op komt dagen.

Morgen moet ik naar de kapper, want mijn haar wordt veel te lang.

Ik heb het warm, doordat de verwarming aanstaat.
Als je te laat komt, moet je een briefje halen.

voegwoord of

'of' kan onderschikkend en nevenschikkend worden gebruikt:

Bijvoorbeeld:

Hij wil graag weten of hij de toets goed heeft gemaakt. 

Ik maak de toets of ik maak hem niet.

Een bijwoord vertelt iets over...

Bijwoord

Is een soort restcategorie en kan van alles aangeven.

- zegt iets over een ww (snel typen)

- zegt iets over een bnw (heel leuk truitje)

- zegt iets over een bw (heel erg leuk truitje)

- geeft een plaats aan (hier, daar, links)

- geeft een tijd aan (nu, soms, plotseling)

- alle andere vraagwoorden (waar, hoe, wanneer)

- prullenbak (hoe, wel, ook, toch, nauwelijks)

De marathonloper rent snel naar de finish.

De snelle marathonloper finisht.

De marathonloper rent snel naar de finish.

De snelle marathonloper finisht.

- zegt iets over een werkwoord

Hij typt snel een berichtje.

Max Verstappen kwam erg hard aanrijden.

- zegt iets over een bijvoeglijk naamwoord

Dat is een erg mooi boek!

Het Heerenlanden is een heel gezellige  school.

- zegt iets over een ander bijwoord

Dat is een heel erg mooi boek!

In mijn vrije tijd kijk ik onwijs veel series.

- geeft een tijd aan

Nu wil ik een koekje!

Het huiswerk van morgen is...

- geeft een plaats aan

Daar is de nieuwe mediatheek.

Ergens in Nederland kun je een schat vinden.

Opdracht 5

1 twee = bep.hoofdtelw

2019 = bep.hoofdtelw

eerste = bep.rangtelw

tweede = bep.rangtelw

2 Alle = onbep.hoofdtelw

sommige = onbep.hoofdtelw

laatste = onbep.rangtelw

Oefenen met bijwoord en voegwoord

Maak van De Brug, grammatica, woordsoorten opdracht 6 en 7

(uit het havo-boek)

Morgen:
Toets inzien
Overzicht periode 2
+ start grammatica H1

Woordsoorten 4.8

(Zie overzicht achterin je lesboek blz. 180)

Onbepaald voornaamwoord            >Iemand, niemand, iedereen, ieder, elk, iets, niets, allemaal, het

Betrekkelijk voornaamwoord

Betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent

Persoonlijk voornaamwoord              > ik, je, u, jullie, hen, etc.

Bezittelijk voornaamwoord                 > mijn, jouw, jullie, hun, etc.

Aanwijzend voornaamwoord             > die, deze, dat, zulk etc. 

Vragen voornaamwoord                      > wie, wat, wat voor, welke?

Wederkerend voornaamwoord         > je (je vergist je), zich (hij stoot zich), ons, haar

Wederkerig voornaamwoord             > elkaar, elkaars

Betrekkelijke voornaamwoord 
(betrekkelijke voornaamwoord met ingesloten antecedent)

Betrekkelijke voornaamwoord 
(betrekkelijke voornaamwoord met ingesloten antecedent)

Wijst terug naar het antecedent.

Antecedent: een woord of groepje woorden dat al eerder
                                is genoemd.

Betrekkelijke voornaamwoord 
(betrekkelijke voornaamwoord met ingesloten antecedent)

Wat of dat?

• Dat verwijst naar een onzijdig zelfstandig naamwoord enkelvoud.

Het meisje dat in de rij staat te wachten, is Lotte.

• Wat verwijst naar:

– iets, niets of alles: Wachten is niet iets wat zij graag doet.

– een superlatief: Je geduld bewaren is het beste wat je dan kunt doen.

– een hele zin: Lotte ging naar een andere rij, wat niet slim bleek.

Betrekkelijke voornaamwoord 
(betrekkelijke voornaamwoord met ingesloten antecedent)

Soms zit het antecedent als het ware ‘opgesloten’ in het wie en wat.

Wie dat doet, is een stommeling.

Wat hij zei, klinkt redelijk.

Dit is een betrekkelijk voornaamwoord met ingesloten antecedent.

Je kunt het vervangen door degene die of dat wat.

Degene die dat doet, is een stommeling.

Dat wat hij zei, klinkt redelijk.

Herhalen woordsoorten

- lw = de, het, een (hoort bij een znw)

- znw = mensen, dieren, dingen, planten en namen

- bnw = zegt iets over een znw (de lieve hond - de hond is lief)

- vz = kast- en oorlogswoorden (in, naast, met, na, vanwege etc.)

- ww: hww, zww en kww 

hww = helpt een kww of zww om de zin kloppend te maken

zww = belangrijkste werkwoord in een zin met een wwg (ond. doet iets)

kww = belangrijkste werkwoord in een zin met een nwg (ond. is iets) - ZWaBBeLS+HDV

Ik word 16 jaar.

Ik ben 16 jaar geworden.

Dit weekend heeft Kipchoge een record gelopen.

Herhalen woordsoorten

- vragend vnw. = wie, wat, welk(e), wat voor een?

- aanwijzend vnw. = die, deze, dit, dat -->

- betrekkelijk vnw. = verwijst terug naar een antecedent die, dat, wie, wat <--

- onbepaald vnw.: verwijst naar een vaag iets of iemand (niet, iets, niemand, men, elk, iedereen)

- hoofdtelwoord: bepaald en onbepaald

geeft een hoeveelheid aan (bepaald = precies, bij onbepaald weet je de hoeveelheid niet)

- rangtelwoord: bepaald en onbepaald

geeft een plaats in een rij aan (podiumwoorden)

- voegwoord = plakt twee zinnen aan elkaar (nevenschikkend plakt twee hoofdzinnen aan elkaar, onderschikkend een hoofd- en bijzin)

- bijwoord = 

- zegt iets over een ww (snel typen)

- zegt iets over een bnw (heel leuk truitje)

- zegt iets over een bw (heel erg leuk truitje)

- geeft een plaats aan (hier, daar, links)

- geeft een tijd aan (nu, soms, plotseling)

- alle andere vraagwoorden (waar, hoe, wanneer)

- prullenbak (hoe, wel, ook, toch, nauwelijks)

Herhaling bijwoord

bijwoord 

- zegt iets over een ww (snel typen)

- zegt iets over een bnw (heel leuk truitje)

- zegt iets over een bw (heel erg leuk truitje)

- geeft een plaats/richting aan (hier, daar, links)

- geeft een tijd aan (nu, soms, plotseling)

- geeft een frequentie aan (hoe vaak)
- geeft een graad aan (in hoeverre)

- geeft een ontkenning aan 

- geeft een hoeveelheid aan 

- alle andere vraagwoorden (waar, hoe, wanneer) (let op: geen wie of wat)

- prullenbak (hoe, wel, ook, toch, nauwelijks)