Les 3. Herhaling + afhankelijk/onafhankelijk

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop + notitiespullen pakken
Ga in deze LessonUp

Leerdoelen

Je weet welke onderdelen altijd aanwezig moeten zijn in een onderzoeksopzet

Je kan in een context de afhankelijke en onafhankelijke variabele in een onderzoeksopzet bepalen

Causaal verband aantonen

experiment ontwerpen:

1. twee groepen organismen (experiment en controle)
2. alle factoren gelijk, behalve 1
3. wat wordt er gemeten?
4. Bij welk resultaat wordt de hypothese verworpen?

Een mogelijke onderzoeksvraag is: Wat is het effect van het gebruik van wasmiddel tijdens het wassen van kleding op het overleven van bacteriën van het geslacht Corynebacterium?

De controle behandeling

• in principe de 'normale' situatie
• verschilt in 1 factor van het experiment
• soms zijn meerdere controles nodig om het effect van verschillende factoren uit te sluiten.

controles

• géén injectie
• een prik met een naald
• inspuiten van alleen het oplosmiddel
• inspuiten van het oplosmiddel met de werkzame stof

Placebo

Perceptie van verbetering. doordat je dénkt dat het werkt.

Speelt hoofdzakelijk een rol bij mensen (en heel soms dieren)

TROMBOSE?

"Voor het vaccin werd toegelaten, werd overigens onder ruim 24.000 proefpersonen onderzoek gedaan. Aandoeningen door bloedstolsels kwamen toen bij 12 mensen voor. In de placebogroep kregen 8 mensen last, in de gevaccineerde groep waren dat er 4."

Bron: NOS.nl

Maak een onderzoeksopzet om te onderzoeken of een Astrazeneca vaccin trombose veroorzaakt. (3p)

onderzoeksopzet

1. experimentele groep en een controle groep beschrijven
2. beschrijf welke factor verschilt. Overige factoren gelijk
3. Wat ga je meten? Hoe trek je je conclusie?

onderzoeksopzet

1. 2 groepen mensen
2. 1 groep wordt wel gevaccineerd, een andere groep krijgt een placebo (controle).
   Verder gelijk in samenstelling leeftijd/geslacht/ethniciteit/gezondheid)
3. Over een bepaalde tijd meet je: aantal besmettingen / ziekenhuisopnames /sterfte

Afhankelijk/onafhankelijk

Onafhankelijke variabele staat vast en is gekozen (deze weet je)

Afhankelijke variabele is het resultaat daarvan (deze meet je)

Maak een onderzoeksopzet om te onderzoeken of een Astrazeneca vaccin trombose veroorzaakt.

Wat is in deze opzet de onafhankelijke variabele? En wat de afhankelijke?

Experiment

Doel:

Causaal verband vaststellen door te laten zien dat verandering in de onafhankelijke variabele direct verantwoordelijk is voor veranderingen in afhankelijke variabele
.

--> Groeien planten sneller met muziek? 

Welke groep planten is het het controle experiment?

1. De planten met muziek
2. De planten zonder muziek

groeisnelheid

muziek

onafhankelijke variabele

afhankelijke variabele

Waarom worden er 50 planten gebruikt en niet 1 plant per groep?

Bedenk een variabele die waarschijnlijk constant gehouden is in beide groepen planten.

Wat zet je op de X-as als je de gegevens zou uitzetten in een grafiek?

1. De groeisnelheid
2. Wel/geen muziek
3. De tijd
4. Maakt niet uit

Onthoud:

Wat je weet: x-as

Wat je meet: y-as

Wat je weet = onafhankelijke variabele

Wat je meet = afhankelijke variabele

Wat is het effect van [a] op [b] bij/van [groep organismen]

1. a = onafhankelijk b = afhankelijk
2. a = onafhankelijk b = onafhankelijk
3. a = afhankelijk b = afhankelijk
4. a = afhankelijk b = onafhankelijk

onderzoeksvraag

wat is het effect van [onafh variabele]

op [afhankelijke variabele]

bij/van [groep organismen]

Voorbeeld

Wat is het effect van [temperatuur]

op [groeisnelheid]

van [een populatie melkzuurbacteriën] ?

Zet de vraag: "werkt vaccineren echt?" om naar een goede onderzoeksvraag

Aan de slag

Begin met je voorbereiding voor het proefwerk van aankomende donderdag