Les 4: Spijsverteringsorganen pathologie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Aandoeningen

Spijsverteringsorganen

Spijsverteringsorganen

• Herhaling anatomie
• Algemene pathologie
• Enkele ziektebeelden 
• Hierna ziektebeelden uitwerken

1. Keelholte = farynx 
2. Strotklepje
   
3. Luchtpijp = trachea 
4. Slokdarm = oesophagus 
5. Maag
   
6. Lever = hepar 
7. Galblaas
   
8. Twaalfvingerige darm = duodenum 
9. Dunne darm
   
10. Dikke darm = colon 
11. Blinde darm
    
12. Wormvormig aanhangsel
    
13. Endeldarm = rectum 
14. Anus
    
15. Alvleesklier = pancreas 
16. Milt

Anatomie

Mondholte: speeksel, amylase, malen en snijden

Farynx = keelholte: slikreflexreflex

Oesophagus = slokdarm: transport voedsel

Maag: maagslijm, maagzuur, proteïnase, intrinsic factor (vit B12), water

Duodenum = 12 vingerige darm: gal, alvleeskliersap (oa. lipase)

Dunne darm = resorptie voedingsstoffen

Colon = dikke darm = opname vocht

Rectum = endeldarm: opslag feces, defecatiereflex

Anatomie

Pancreas = alvleesklier: insuline, glucagon, alvleeskliersap

Hepar = lever: veel stofwisselingsprocessen (koolhydraten, eiwitten, vetten), galvorming, ontgiften, opslag

Algemene pathologie

• Slikklachten en slikstoornissen
• Misselijkheid en braken
• Veranderd defecatiepatroon en obstipatie
• Diarree
• Rectaal bloedverlies
• Icterus

Slikklachten en slikstoornissen

Gevaar! --> bedreiging voedseltoestand en kans op pneumonie

Oorzaken:

Verlammingen, bewegingsstoornissen, beschadigde weefsels

• slikken komt niet op gang, zorgvrager verslikt zich
• ziektebeelden: CVA, ziekte van Parkinson, ALS, MS, bewustzijnsverlies, hoofdhals tumoren, bestraling, chemo

Slikklachten en slikstoornissen

Droge mond, gebrek aan speeksel, pijn in mond of keel

• zorgvrager geeft aan dat hij het voedsel niet kan doorslikken
• ziektebeelden: ziekte van Sjögren, bestraling bij kanker, bijwerkingen medicatie, keelontsteking

Slokdarmstenose

• zorgvrager geeft aan dat voedsel blijft steken, voedsel komt terug
• ziektebeelden: slokdarmkanker

Misselijkheid en braken

Braken is een reflex

Aansturing vanuit braakcentrum in hersenstam

Prikkeling van braakcentrum door:

• zenuwimpulsen van uit de maag en buik
• stofjes in het bloedplasma

Misselijkheid en braken

Braakcentrum geeft bij prikkeling:

• omgekeerde peristaltiek van darmen en maag
• aanspannen van buikspieren en middenrif
• gevoel van misselijkheid, bleekheid, transpireren en zuchten voor het braken

Misselijkheid en braken

Prikkeling van het braakcentrum door:

• Maag: gastritis, virus, chemische prikkeling (voedselvergiftiging), bloed
• Darmen: gastro-enteritis, ileus (afsluiting)
• Andere organen: alvleesklierontsteking, peritoneale prikkeling, galblaasontsteking
• Buikvlies: maagperforatie, tumorgroei, appendicitis

Misselijkheid en braken

Prikkeling van het braakcentrum door:

• Borstholte: mycardinfarct
• Keel: vinger in de keel stoppen
• Bloedplasma met zwangerschapshormoon: zwangerschapsmisselijkheid
• Bloedplasma met stof van buiten het lichaam: chemokuren, vergiftigingen

Veranderd defecatiepatroon, obstipatie

Normaal defecatiepatroon:

• frequentie 2x per dag tot 2x per week
• vrij makkelijke passage
• eigen individueel patroon, gewoonte

Obstipatie: defecatie laat op zich wachten, en ontlasting is hard

Oorzaken: te weinig vezels, weinig bewegen, bedrust, tumor, medicatie

Diarree

Gevaar! negatieve vochtbalans met kans op uitdroging, met name gevaarlijk voor ouderen en zuigelingen

Ontlasting is dun en komt frequenter

• Snelle darmpassage, darmslijmvlies is ziek, darmslijmvlies kan zelf water afscheiden
• Ziektebeelden: virus (NORO), bacterie (voedselvergiftiging), antibiotica, ziekte van Crohn, colitis ulcerosa

Rectaal bloedverlies

• Bloed op wc-papier: aambei of fissuur bij anus
• Scheut bloed bij ontlasting: bloeding rectum of sigmoid
• Bloed door ontlasting: bloeding hoger in dikke darm
• Melaena, zwarte kleverige ontlasting: bloeding in maag of duodenum

Oorzaken: ontsteking, tumor, wondje bij anus, aambeien, te veel orale antistolling

Icterus = geelzucht

Geelverkleuring van huid en oogwit

Te veel bilirubine in het bloedplasma en weefselvocht

Bilirubine is een afbraakproduct van hemoglobine (rode kleurstof van rode bloedcel)

Normale afvoer:

Bilirubine in bloed --> lever (in gal verwerkt) --> galwegen / galblaas --> duodenum --> ontlasting (geeft bruine kleur) 

Icterus = geelzucht

Oorzaken:

• Galwegobstructie: galsteen, ontsteking galwegen, alvleesklierkanker, galwegkanker
• Leverziekten: hepatitis, metastasen
• Sterke aanmaak van bilirubine: versnelde afbraak van rode bloedcellen 

ZIEKTEBEELDEN

Stomatitis = mondslijmvliesontsteking

Stomatitis = algemene en pijnlijke ontsteking van het mondslijmvlies en de tong

Oorzaken:

• Bacterie, virus, schimmel
  
• Problemen met (kunst) gebit
  
• Medicatie, bv antibiotica, chemotherapie, bestraling
  
• Slechte algemene conditie
  
• Niet kunnen kauwen
  
• Bloedarmoede
  

Stomatitis = mondslijmvliesontsteking

Behandeling:

• Antibiotica
  
• Antischimmelmedicatie
  
• Ontstekingsremmende medicatie
  

Complicatie:

• Gebitselementen laten los
  

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Een kwaadaardige tumor in de slokdarm

Oorzaken:

Langdurige irritatie van het slijmvlies: alcohol, roken, hete koffie

Overgewicht, brandend maagzuur

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Symptomen:

• Passageklachten
  
• Verminderde eetlust
  
• Pijnlijk en vol gevoel thv borstbeen
  
• Duizelig en vermoeidheid / bloedarmoede (door bloedverlies)
  
• Teerachtige, zwarte ontlasting (bloed)
  
• Braken van bloed
  
• Chronische hikklachten
  

Oesofaguscarcinoom = slokdarmkanker

Curatief: operatie, radiotherapie, chemoradiatie

Palliatieve behandeling: radiotherapie tegen passageklachten, stent

Complicatie: uitzaaiingen naar lymfeklieren, longen, lever

Buismaag operatie

Ontstekingen

Ziekte van Crohn

Is een chronische ontstekingsziekte van het maagdarmstelsel waardoor vernauwingen en afsluitingen kunnen ontstaan

Colitis ulcerosa

Is een chronische ontsteking van de dikke darm

Crohn / Colitis ulcerosa

Bij de ziekte van Crohn: hele maagdarmkanaal voor

Bij colitis ulcerosa: alleen in de dikke darm en de endeldarm

Bij de ziekte van Crohn kan de dunne darm zijn aangetast, hierdoor verminderde voedselopname (tekort aan mineralen en vitaminen, vermagering, bloedarmoede, groeiachterstand)

Bij de ziekte van Crohn vaker littekenweefsel en daardoor vernauwingen. Bij colitis ulcerosa vrijwel nooit.

 

Crohn / Colitis ulcerosa

Fistels en granulomen komen alleen voor bij de ziekte van Crohn.

Bij de ziekte van Crohn kunnen de zweren diep zijn. Bij colitis ulcerosa zijn deze oppervlakkiger en tasten ze alleen het slijmvlies aan.

Operaties

https://www.crohn-colitis.nl/over-crohn-colitis/behandeling-van-crohn-en-colitis/operatie/

Levercirrose

Verschrompeling van de lever, weefsel sterft af, littekenweefsel

Oorzaken:

• Langdurig alcoholgebruik of medicijngebruik
  
• Hepatitis
  
• Ontstekingen van lever en galgangen
  
• Auto-immuunziekte
  
• Vetstapeling in de lever
  
• Veel ijzer in het lichaam
  

Levercirrose, symptomen

• Misselijk, braken, verminderde eetlust, gewichtsverlies
  
• Algemene malaise, moe, buikpijn
• Geelzucht = icterus, jeuk
• Spinvormige bloedvaatjes op borst en bovenarmen
  
• Donkere plekken in gezicht en rode handpalmen
  
• Menstruatie stopt, overmatige haargroei
  
• Borstvorming en impotentie bij mannen
  
• Bloedarmoede, oedemen

Icterus

Geel-kleuring van huid en oogwit

Donkere urine door hoog galkleurstofgehalte van het bloed

Galkleurstof = bilirubine is een afbraak product van rode bloedkleurstof 

( = hemoglobine) en wordt gevormd in lever

Oorzaken: lever (levercirrose), galblaas (galstenen), galwegen (galstenen, tumor), pancreaskop (tumor)

Buikgriep = gastero-enteritis

Is een acute ontsteking van het slijmvlies van maag en darmen, meestal ten gevolge van een infectie

Oorzaken:

Virus: norovirus, norwalkvirus

Bacterie: salmonella (poep pluimvee, varkens), E. coli (poep mensen)

Buikgriep = gastero-enteritis

Symptomen:

• Misselijkheid en overgeven
• Buikkrampen met diarree
• Koorts, hoofdpijn

Complicaties:

• Uitdroging
• Levensbedreigend voor baby’s en oudere mensen

Colon- en rectumcarcinoom

Kwaadaardige tumor van de darm in het colon of in het rectum.

Symptomen:

• Bloed en slijm bij de ontlasting (er op of er door)
  
• Veranderde stoelgang
  
• Verstopping of diarree
  
• Buikpijn
  
• Vermoeidheid
  
• Loze aandrang
  
• Bloedarmoede
  

Colon- en rectumcarcinoom

Behandeling:

• Operatief verwijderen
• Stoma
• Medicatie om groei af te remmen van tumor
• Chemotherapie

Ontwikkeling carcinoom

Endoscopische Retrograde Cholangio- en Pancreaticografie