Poëzie

• Nederlands
• Secundair onderwijs

Dichter bij de dichter

Wat zou de titel van het gedicht kunnen zijn?

Wat doen we vandaag?

• We verwoorden onze mening over poëzie.
• We verwoorden onze leesbeleving.
  
• We herhalen de kenmerken van poëzie.
• We onderzoeken poëtische taal.
• We benoemen het thema van een gedicht.
  
• We onderzoeken en herkennen vormbegrippen en stijlfiguren.
  
• We verkennen de websites van bekende schrijvers. 
• We kiezen ons favoriet gedicht.
• We dragen het gedicht expressief voor.

Poëzie

Poëzie is iets voor meisjes

akkoord

niet akkoord

Poëzie is moeilijk.

akkoord

niet akkoord

Voor mij moeten poëtische teksten rijmen.

akkoord

niet akkoord

Poëzie kom je overal tegen.

akkoord

niet akkoord

Poëzie is saai.

akkoord

niet akkoord

Welk gedicht vond je ...

• het mooist om te lezen?
• het meest ingewikkeld?
• het saaist?
• het meest bijzonder/speciaal?
• het grappigst?

Je mening geven over literatuur

• Vermijd nietszeggende woorden als goed, gewoon en slecht.

• Je kunt de betekenis van je beoordelingswoord versterken of verzwakken: razend, bijzonder, ongelofelijk.
• Gebruik argumenten.

Voordragen

In duo's breng je een gedicht.

- Wees creatief.

- Let op ritme en expressie.

- Verzorg je uitspraak.

Kenmerken van poëzie

• Inhoud
• Vorm 

Inhoud

• Voor sommige gebeurtenissen en gevoelens vinden we geen woorden. Op die momenten helpt poëzie. 
• Gedichten kunnen ons troosten of drukken onze vreugde uit omdat ze verwoorden wat we moeilijk kunnen uitdrukken.

Het thema van een gedicht is het antwoord op de vraag waarover het gedicht gaat (abstract woord).

Een aantal voorbeelden:

• een gevoel - bv: liefde, eenzaamheid
• een probleem - bv: onrecht, hongersnood
• de taal en het dichten zelf - bv: hoe een gedicht zijn lezer kan raken

• Een gedicht bestaat uit verzen.
• Een aantal verzen vormen een strofe.
• Er is ruimte tussen de strofes: witregels.
• Een vers is soms 1 woord.
• Een dichter mag schrijven zoals hij wil: dichterlijke vrijheid.

Vorm

Technieken

Gedichten rijmen vaak op het eind ( = eindrijm). We geven dan elk vers een letter volgens de volgorde van het alfabet. Hieronder zie je de drie bekendste rijmschema’s:

Stijlfiguren

Er zijn ook enkele speciale stijlfiguren, die hetzelfde principe gebruiken:

• beginrijm of alliteratie - bv. De kleppende klipper, de gaggelende gans
• binnenrijm - bv. De bomen die tot de hemel lijken te komen
• assonantie - bv. Zien jullie niet dat ik jullie zo lief heb

Aantal verzen?

Aantal strofen?

Chinees is geen Turks

en Japans geen Javaans,

Hebreeuws is geen Urks,

Jordanees is geen Spaans,

maar of je lacht in Manilla

in het Zwitsers of Frans,

in een krot of een villa

de lach heeft een kans

om het oog van de mensen

te doen stralen op slag,

want verder dan de taal

reikt de klank van de lach.

Talen

Toon Hermans

Welke bewering is juist?

Het gedicht bevat ...

3 verzen

3 strofen

13 strofen

Welk rijmschema heb je herkend?

1. gepaard rijm (AABB)
2. gekruist rijm (ABAB)
3. omarmend rijm (ABBA)
4. geen vast rijmschema

Rijmschema

We tutten ons tuintje op

en kammen het gras,

make-uppen de randjes

langs het terras:

overal plantjes met lippenstiftkleuren,

overal bloemen met bloemetjesgeuren.

Daarna het heggenhaar

weg met de heggenschaar –

zo wordt ons tuintje een prachtig gezicht

dat plat naar de zomer

te glimlachen ligt.

Tuintje

Edward van de Vendel

Welk rijmschema heb je herkend?

1. gepaard rijm (AABB)
2. gekruist rijm (ABAB)
3. omarmend rijm (ABBA)
4. geen vast rijmschema

Rijmschema

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag

Lang-uit met moeder in de warme hei,

De wolken schoven boven ons voorbij

En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

...

De wolken

Martinus Nijhoff

Welk rijmschema heb je herkend?

1. gepaard rijm (AABB)
2. gekruist rijm (ABAB)
3. omarmend rijm (ABBA)
4. geen vast rijmschema

Alliteratie - assonantie - binnenrijm?

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag

Lang-uit met moeder in de warme hei,

De wolken schoven boven ons voorbij

En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

...

De wolken

Martinus Nijhoff

Kies het juiste antwoord:

1. alliteratie
2. assonantie
3. binnenrijm
4. geen van deze

Alliteratie - assonantie - binnenrijm?

Ik droeg nog kleine kleeren, en ik lag

Lang-uit met moeder in de warme hei,

De wolken schoven boven ons voorbij

En moeder vroeg wat 'k in de wolken zag.

...

De wolken

Martinus Nijhoff

Kies het juiste antwoord:

1. alliteratie
2. assonantie
3. binnenrijm
4. geen van deze

Alliteratie - assonantie - binnenrijm?

Ik schrijf ze op

met potlood en met pen,

de liever nog dan liefste

woorden die ik ken

Ik schrijf ze op

Met balpen en met stift

Woorden in mijn schrift

Ik schrijf het op

In rood en geel en blauw

Dat ik nog houer hou dan hou

Van de allerjouste jou

Ik schrijf ze op

Koos Meinderts

Kies het juiste antwoord:

1. alliteratie
2. assonantie
3. binnenrijm
4. geen van deze

Gedichten over taal 

Op verkenning

Joke Van Leeuwen

Edward van de Vendel

Hans Andreus

Maud Vanhauwaert

Lotte Dodion

Carmien Michels

Toon Tellegen

Bart Moeyaert

Bette Westera

Hans & Monique Hagen

Zoek samen met je partner een gedicht dat je leuk vindt.

Bespreek:

•  de vorm
• het thema
• het rijmschema
• de stijlfiguren
• de beeldspraak

Geef je mening over het gedicht. Gebruik beoordelingswoorden.                            Google Classroom

Rijmschema

Hij zei tot alle and're spinnen:

Vreemd, ik weet niet wat ik heb,

Maar ik krijg zo'n drang van binnen

Tot het weven van een web.

Sebastiaan

Annie M.G. Schmidt